Ο Λέων ΙΔ΄ βρίσκεται στη Νίκαια (Ιζνίκ), 70 χλμ. από την Κωνσταντινούπολη, για να τιμήσει –μαζί με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο και τους ηγέτες και εκπροσώπους των χριστιανικών Εκκλησιών του κόσμου– τα 1700 χρόνια από την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της ιστορίας. Μια λιτή και ταυτόχρονα επιβλητική τελετή πάνω στα ερείπια της αρχαίας βασιλικής του Αγίου Νεοφύτου. Από τον Ποντίφικα έρχεται η έκκληση να «απορριφθεί με δύναμη» η χρήση της θρησκείας για τη δικαιολόγηση πολέμων και βίας, θεμελιωτισμού και φανατισμού.
«Πιστεύουμε εις ένα Θεόν, Πατέρα παντοκράτορα…»
Από εδώ, από τις τριάντα ημέρες κατά τις οποίες η οικουμένη συγκεντρώθηκε το 325 στη Νίκαια για την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο κατόπιν προσκλήσεως του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, γεννήθηκε το Σύμβολο της Πίστεως που σήμερα ενώνει δυόμισι δισεκατομμύρια χριστιανούς σε όλο τον κόσμο. Και σήμερα, 1700 χρόνια αργότερα, τα ίδια λόγια αντηχούν κάτω από έναν ουρανό τόσο καθαρό που μοιάζει να χάνεται στις λασπώδεις όχθες της λίμνης του Ιζνίκ.
Εδώ ο Πάπας, στην πόλη που κληρονομεί τη Νίκαια στη σημερινή Τουρκία, απαγγέλλει το «Πιστεύω» μαζί με Πατριάρχες, Επισκόπους, Μητροπολίτες, Ηγέτες και Εκπροσώπους των Χριστιανικών Εκκλησιών. Επαναβεβαιώνει το μήνυμα της «οικουμενικής αδελφοσύνης» που εμπεριέχεται σε κάθε θρησκεία και ικετεύει –για ακόμη μία φορά– να απορριφθεί κατηγορηματικά «η χρήση της θρησκείας για να δικαιολογηθεί ο πόλεμος και η βία, όπως και κάθε μορφή θεμελιωτισμού και φανατισμού», επιλέγοντας αντί αυτών τις οδούς της «αδελφικής συνάντησης», του «διαλόγου» και της «συνεργασίας».
Πάνω στα ερείπια του Αγίου Νεοφύτου
Δίπλα του βρίσκεται ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίος Α΄. Στα πόδια τους, τα ερείπια της τρίκλιτης βασιλικής του 4ου αιώνα, αφιερωμένης στον μάρτυρα Άγιο Νεόφυτο, που καταστράφηκε και βυθίστηκε μετά από σεισμό. Καταποντισμένα στη λίμνη, τα ερείπια επανεμφανίστηκαν το 2014 και σήμερα, σε αυτή την εμβληματική τελετή, μοιάζουν να αφηγούνται κι αυτά μια ιστορία: αυτή των πληγών που επουλώνονται και του φωτός που αντιστρατεύεται κάθε σκοτάδι.
Μια ιστορική στιγμή
Ο μουεζίνης ψάλλει λίγα λεπτά πριν από την άφιξη του Πάπα, ο οποίος καταφθάνει με ελικόπτερο που υπερίπταται τρεις φορές του αρχαιολογικού χώρου. Οι προσκεκλημένοι έχουν ήδη καθίσει στην ειδική εξέδρα: τα κόκκινα καλύμματα των Καρδιναλίων και τα Μοβ των Επισκόπων αναμειγνύονται με τα καλύμματα και τους σκούφους των Ανατολικών, καθώς και με τα καλυμμαύχια των Ορθοδόξων.
Ο κόσμος –πάνω από εκατό άτομα– συγκεντρωμένος για την τελετή, αλλά και όσοι παρακολουθούν από τα μπαλκόνια των σπιτιών, τις ταράτσες των καφέ ή τις παιδικές χαρές δίπλα στη λίμνη, κοιτούν προς τον ουρανό. Είναι μια ιστορική στιγμή σε αυτόν τον χώρο, 70 χλμ. από την Κωνσταντινούπολη, στην επαρχία της Προύσας, που για λιγότερο από μία ώρα έγινε κέντρο της παγκόσμιας χριστιανικής κοινότητας. Όπως είπε ο Πάπας κατά τη μετάβασή του στην Άγκυρα: «Είναι ένα ιστορικό βήμα». Ο Φραγκίσκος είχε εκφράσει από καιρό την επιθυμία να ζήσει αυτή τη στιγμή, συγκεντρώνοντας τις τελευταίες του δυνάμεις για να ταξιδέψει στην Τουρκία και να δώσει νέα ώθηση στην πορεία προς την ενότητα των χριστιανών.
Ο Πάπας και ο Βαρθολομαίος σε πομπή
Η διαδοχή συνεχίζει αυτή την αποστολή, που αποτυπώνεται, μέσα στη λιτή αλλά και μεγαλοπρεπή απογευματινή τελετή, σε κινήσεις, λόγια και εικόνες. Εκείνη του Πάπα Λέοντα ΙΔ΄ και του Πατριάρχη Βαρθολομαίου που περπατούν μαζί, πλάι-πλάι, πάνω στην πλατφόρμα, κοντά στα αρχαιολογικά ευρήματα. Πέτρος και Ανδρέας, δύο αδέλφια ενωμένα. Ο πρώτος με κόκκινο μανδύα, ο δεύτερος με βελούδινο επιτραχήλιο. Τα βήματά τους συνοδεύονται από ψαλμωδία στα ελληνικά.
Φτάνουν στο άκρο της πλατφόρμας, όπου εκτίθενται μια εικόνα του Χριστού και μια βυζαντινή εικόνα χρυσαφένιων τόνων όπου απεικονίζονται οι Πατέρες της Συνόδου. Εκεί φτάνουν πρώτοι και οι θρησκευτικοί ηγέτες, σχηματίζοντας ημικύκλιο. Καθένας ανάβει ένα κερί.
Το μήνυμα του Πατριάρχη
Ο Βαρθολομαίος εκφωνεί μήνυμα καλωσορίσματος, εκφράζοντας συγκίνηση βλέποντας πόσοι ανταποκρίθηκαν θετικά στην πρόσκληση να τιμήσουν τη μνήμη και την κληρονομιά της πρώτης Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας. Πέρασαν αιώνες, σημειώνει, γεμάτοι αναστατώσεις, δυσκολίες και διαιρέσεις, αλλά σήμερα όλοι βρίσκονται στο Ιζνίκ: «Πλησιάζουμε αυτή την ιερή ανάμνηση με κοινή ευλάβεια και κοινό αίσθημα ελπίδας… Επιστρέφουμε σε αυτή την πηγή της χριστιανικής πίστης για να προχωρήσουμε μπροστά».
Μια νίκη που δεν είναι κυριαρχία
Ο Βαρθολομαίος υπενθυμίζει ότι η λέξη Νίκαια προέρχεται από τη λέξη νίκη, όμως «όταν ο κόσμος σκέφτεται τη νίκη, σκέφτεται τη δύναμη και την κυριαρχία. Εμείς όμως καλούμαστε να σκεφτούμε αλλιώς». Ο σταυρός είναι «το παράδοξο σημείο της νίκης μας»: για τα έθνη «μωρία» και ένδειξη ήττας, για τους πιστούς «έκφραση της σοφίας και της δύναμης του Θεού». Η σημερινή νίκη που γιορτάζεται εδώ δεν είναι «εκ του κόσμου τούτου», αλλά η νίκη της πίστης, που «καταργεί την τυραννία της αμαρτίας, λύνει τα δεσμά της φθοράς και υψώνει τη γη στον ουρανό».
Πορεία προς την πλήρη ενότητα
Ο Πάπας στρέφει το βλέμμα στη σημερινή εποχή, «δραματική σε πολλά σημεία», όπου η ανθρώπινη αξιοπρέπεια απειλείται πολλαπλά. Η 1700ή επέτειος της Συνόδου της Νίκαιας είναι «πολύτιμη ευκαιρία να αναρωτηθούμε ποιος είναι ο Ιησούς Χριστός για τις γυναίκες και τους άνδρες του σήμερα, ποιος είναι για τον καθένα από εμάς».
Σημειώνει ότι οι χριστιανοί κινδυνεύουν να περιορίσουν τον Χριστό «σε έναν χαρισματικό ηγέτη ή υπεράνθρωπο», παρανόηση που οδηγεί σε «θλίψη και σύγχυση». Όπως παλαιότερα ο Άρειος μείωσε τον Χριστό σε «απλό μεσολαβητή» παραγνωρίζοντας την Ενσάρκωση, έτσι και σήμερα «παίζεται η ίδια αλήθεια»: η πίστη στον Θεό που «στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού έγινε όμοιος με εμάς για να μας κάνει μετόχους της θείας φύσης».
Συμφιλιωμένοι χριστιανοί
Η πορεία προς την πλήρη κοινωνία απαιτεί «όλο και βαθύτερη προσκόλληση στον Λόγο του Θεού… στην αγάπη και στον διάλογο». Όλοι, τονίζει ο Πάπας Λέων, είμαστε «καλεσμένοι να υπερβούμε το σκάνδαλο των διχασμών που δυστυχώς υπάρχουν ακόμη και να καλλιεργήσουμε την επιθυμία της ενότητας για την οποία ο Κύριος προσευχήθηκε και έδωσε τη ζωή Του». Όσο περισσότερο συμφιλιώνονται οι χριστιανοί, τόσο περισσότερο «η μαρτυρία του Ευαγγελίου γίνεται πειστική».
Το κοινό Σύμβολο της Πίστεως
Ακολουθεί η απαγγελία του Συμβόλου της Πίστεως χωρίς το Filioque. Κάποιοι από τους ηγέτες των Εκκλησιών απευθύνουν προσευχές στα αγγλικά προς τον ουρανό. Ο Πάπας ξεκινά: «Πατέρα, Υιέ και Άγιο Πνεύμα, ελεήμον και γεμάτο αγάπη…». Προσεύχονται για την ενότητα, τη συμφιλίωση, την ειρήνη. Εναλλάσσονται ψαλμοί στα ελληνικά και λατινικά, ακούγονται γλάροι και ο άνεμος που κινεί απαλά τα νερά της λίμνης.
Το «Πάτερ Ημών» ψιθυρίζεται σχεδόν. Ακολουθούν οι ευλογίες «ο καθένας στη δική του γλώσσα». Στο τέλος, ο Πάπας, ο Πατριάρχης και όλοι οι θρησκευτικοί ηγέτες απαγγέλλουν την τελική προσευχή: «Η ευσπλαχνία του Θεού, αργή στην οργή και άφθονη στην αγάπη… ας είναι ειρήνη και ευλογία για όλους μας».
Η τελική πομπή
Ένας ορθόδοξος χορός συνοδεύει την αργή πομπή. Ο Λέων και ο Βαρθολομαίος προχωρούν πρώτοι πίσω από το Ευαγγέλιο. Οι φάλαγγες διαλύονται, ο κόσμος αποχωρεί. Η τελετή τελειώνει, αλλά μια νέα πορεία μόλις ξεκινά.
ΠΗΓΗ: Vatican news
+Νικόλαος,
Αρχιεπίσκοπος, πρώην Νάξου-Τήνου κλπ.
