Πριν από πενήντα χρόνια, αυτό το μήνα, ο Neil Armstrong έκανε τα πρώτα του βήματα στο φεγγάρι. Αιώνες νωρίτερα, το 1651, ο αστρονόμος ιησουίτης Giovani Riccioli χαρτογραφούσε και ονόμαζε τους κρατήρες στο φεγγάρι που οι αστροναύτες θα έβλεπαν μια μέρα με τα ίδια τους τα μάτια. Στην κορυφή του χάρτη του φεγγαριού, ο Ριτσιόλι έγραψε: «Ούτε οι άνθρωποι κατοικούν στο φεγγάρι ούτε μεταναστεύουν οι ψυχές εκεί». Ήταν ένας από τους μεγάλους ιησουίτες που αφιέρωσαν τη ζωή τους σε ερωτήματα όχι μόνο για τις ψυχές, αλλά και για τους αστεροειδείς, τους μετεωρίτες και αστέρια.
Στην ομιλία του προς τους Ιησουίτες στην 35η Γενική Συνέλευση του 2008, ο πάπας Βενέδικτος ο 16ος είχε πει: «Η Εκκλησία σας χρειάζεται, βασίζεται σε σας … για να φτάσετε σε εκείνους τους φυσικούς και πνευματικούς χώρους που οι άλλοι δεν φτάνουν ή δυσκολεύονται να φτάσουν». Από τις πρώτες μέρες του τάγματος, οι Ιησουίτες έφθασαν σε αυτά τα φυσικά και πνευματικά μέρη – ακόμη και στο διάστημα.
«Σε όλη την ιστορία της Κοινότητας, οι Ιησουίτες ήταν βασικοί παράγοντες στην αστρονομία», λέει ο Robert Macke τ.Ι. , ειδικός στους μετεωρίτες που εργάζεται στο Παρατηρητήριο του Βατικανού στη Ρώμη. Η συμβολή των ιησουιτών στην αστρονομία είναι τέτοια ώστε 34 κρατήρες στο φεγγάρι και αρκετοί αστεροειδείς να φέρουν ονόματά τους.
Οι Ιησουίτες ψάχνουν στα αστέρια
Χριστόφορος Κλάβιος τ.Ι. (1538-1612)
Είναι γεγονός, ότι ένας από τους μεγαλύτερους σχηματισμούς κρατήρων της σελήνης ονομάζεται Christopher Clavius τ.Ι. (1538-1612). Η αστρονομική και μαθηματική ιδιοφυΐα του έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του Γρηγοριανού ημερολογίου, το ημερολογιακό σύστημα που είναι σε χρήση σχεδόν σε όλο τον κόσμο σήμερα. Κατά τη διάρκεια της ζωής του, χαρακτηρίστηκε ως ο «Ευκλείδης του 16ου αιώνα», και έγραψε εγχειρίδια που διαβάζονταν σε όλο τον κόσμο. Μεταξύ εκείνων που έμαθαν από τον Clavius ήταν ο Γαλιλαίος, με τον οποίο διατηρούσε σημαντική αλληλογραφία. Ο Γαλιλαίος βασιζόταν και σε άλλους Ιησουίτες. Ο Πασχάλ Σκοτί, στο βιβλίο του το 2017, Galileo Revisited, γράφει ότι «μέχρι το 1616 οι Ιησουίτες προσέφεραν τη μεγαλύτερη υποστήριξη στο Γαλιλαίο και επανειλημμένα στρέφονταν σε αυτούς ως φάρους επιστημονικής αριστείας και ακεραιότητας σε όλες τις δυσκολίες».
Ένας άλλος Ιησουίτης, που έπαιξε σημαντικό ρόλο στις αρχές της ζωής του Γαλιλαίου ήταν ο Καρδινάλιος Ρόμπερτ Bellarmine. Ο Bellarmine, εξ ονόματος του Ιερού Γραφείου, κλήθηκε να ενημερώσει το Γαλιλαίο ότι είχε κατηγορηθεί για αίρεση. Ενθάρρυνε το Γαλιλαίο είτε να παρουσιάσει τον ηλιοκεντρισμό μόνο ως υπόθεση ή να παράσχει επαρκή στοιχεία για να αποδείξει ότι η γη περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο. Ο Γαλιλαίος, αν και είχε δίκιο, δεν διέθετε αρκετές αποδείξεις για να ικανοποιήσει τα πρότυπα της φυσικής φιλοσοφίας εκείνης της εποχής. Πάνω από έναν αιώνα αργότερα, θα ήταν ο Roger Boscovich τ.Ι. (1711-87) -ένας φυσικός και αστρονόμος που πιστώνεται την ανάπτυξη ενός προδρόμου της ατομικής θεωρίας- που θα έπειθε το Βατικανό να αφαιρέσει από τον κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων τα έργα του Κοπέρνικου, τα οποία προωθούσαν τις ηλιοκεντρικές θεωρίες του Γαλιλαίου.
Το αστρονομικό χρονοδιάγραμμα των Ιησουιτών
Η παράδοση των Ιησουιτών στις αστρονομικές ανακαλύψεις συνεχίστηκε με τον Angelo Secchi τ.Ι. (1818-78). Ήταν ο πρώτος που ταξινόμησε συστηματικά τα αστέρια χρησιμοποιώντας τη φασματοσκοπία, σπάζοντας τον αστρικό φωτισμό στα συστατικά του χρώματα. «Το σύστημα ταξινόμησής του αργότερα δανείστηκε και επεκτάθηκε από το Παρατηρητήριο του Χάρβαρντ για να δημιουργήσει το σύστημα ταξινόμησης που χρησιμοποιείται ακόμα σήμερα», λέει ο αδερφός Macke. Κατά τη διάρκεια της θητείας του ως διευθυντής του ρωμαϊκού κολλεγίου, ο Secchi δημιούργησε ένα παρατηρητήριο στην οροφή της εκκλησίας του Αγίου Ιγνατίου στη Ρώμη. Μελέτησε τις ηλιακές κηλίδες και έκανε σημαντικές συνδέσεις μεταξύ της ηλιακής δραστηριότητας και των αλλαγών στο μαγνητικό πεδίο της γης. Το βιβλίο του για τον ήλιο «ήταν ένα από τα οριστικά έργα της εποχής» του.
Αλλά η συμβολή των ιησουιτών στην αστρονομία δεν περιορίζεται στο παρελθόν. Το έργο συνεχίζεται σήμερα στο Αστεροσκοπείο του Βατικανού, το οποίο ανατίθεται στους Ιησουίτες. Σύμφωνα με τον αδελφό Macke, ο Richard D’Souza τ.Ι., και ο συνεργάτης του από το Πανεπιστήμιο του Μίτσιγκαν, Eric Bell, ανακάλυψαν πρόσφατα ότι ο γειτονικός γαλαξίας της Ανδρομέδας συγχωνεύθηκε με έναν άλλο γαλαξία πριν από περίπου δύο δισεκατομμύρια χρόνια.Ο αδελφός Macke εμπνέεται από τους συναδέλφους του αστρονόμους Ιησουίτες, οι οποίοι μελετούν ποικίλα αστρονομικά πεδία: τον Αδελφό Guy Consolmagno, μετεωρίτες και αστεροειδείς. Τον πατέρα Richard Boyle, αστέρια. Τους πατέρες David Brown και Chris Corbally, αστρική εξέλιξη. Τον πατέρα Gabriele Gionti, κβαντική βαρύτητα και κοσμολογία. και τον πατέρα Jean-Baptiste Kikwaya-Eluo, αστεροειδείς και κομήτες κοντά στη Γη. Το έργο τους δεν είναι λιγότερο σημαντικό από εκείνο των προκατόχων τους ιησουιτών επιστημόνων. Ο αδελφός Macke, μαζί με τον αδελφό Consolmagno, τον πατέρα Kikwaya-Eluo, τον πατέρα Boyle και τον πατέρα George Coyne, πρώην διευθυντή του Παρατηρητηρίου του Βατικανού, έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: τα ονόματά τους έχουν δοθεί σε αστεροειδείς από Διεθνή Αστρονομική Ένωση σε αναγνώριση της συμβολής τους στην εξερεύνηση του διαστήματος.
Οι Ιησουίτες στο Παρατηρητήριο του Βατικανού βρίσκονται κι εκείνοι στον κόσμο της αποστολής. «Όπως οι Ιησουίτες πριν από μας, κάνουμε επιστήμη μαζί, προσευχόμαστε μαζί, δεν υπάρχει πρόβλημα», λέει ο Paul Mueller τ.Ι. ιστορικός και φιλόσοφος της επιστήμης. Θεωρεί ότι στον σύγχρονο κόσμο πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν την επιστήμη περισσότερο ως εμπόδιο παρά ως βοήθεια στην πίστη. «Η αποστολή μας είναι να δείξουμε με αυτό που κάνουμε και το πώς βιώνουμε το γεγονός ότι η εκκλησία αγαπά και εκτιμά την επιστήμη», λέει ο πατέρας Mueller. «Είμαι απόδειξη ότι οι επιστημονικές επιδιώξεις και η θρησκευτική ζωή συμβαδίζουν», συμφώνησε ο αδελφός Macke. «Δεν υπάρχει σύγκρουση. Η παρουσία μου ως επιστήμονας Ιησουίτης σε δημόσιες και επιστημονικές συναντήσεις δίνει στους άλλους την ευκαιρία να συζητήσουν για ζητήματα πίστης και επιστήμης και να αμφισβητήσω τις υποθέσεις τους για τη σχέση μεταξύ των δύο».
Αυτοί οι Ιησουίτες συνεχίζουν μια παράδοση που δεν είναι μόνο αστρονομική. Ο άγιος Ιγνάτιος, ο οποίος έχει επίσης έναν αστεροειδή που ονομάζεται προς τιμήν του, έγραψε στην αυτοβιογραφία του ότι η ματιά στα αστέρια του έδωσε «τη μεγαλύτερη παρηγοριά». Ο Ντιέγκο Laynez, ένας από τους πρώτους Ιησουίτες, έγραψε ότι τη νύχτα ο άγιος Ιγνάτιος «ανέβαινε στην οροφή του σπιτιού, με τον ουρανό πάνω του. Καθόταν εκεί ήσυχα, απολύτως ήσυχα. Έβγαζε το καπέλο του και κοιτούσε για πολύ ώρα τον ουρανό. Μετά έπεφτε στα γόνατά του, υποκλινόμενος βαθιά τον Θεό …. Και τα δάκρυα αρχίσουν να κυλούν στα μάγουλά του σαν ποτάμι».
Ο Ιγνάτιος δεν μπορούσε να είχε φανταστεί ένα παρατηρητήριο κτισμένο πάνω στην οροφή μιας εκκλησίας που φέρει το όνομά του, όπως και ο Giovanni Riccioli δεν μπορούσε να φανταστεί έναν άνθρωπο να περπατά στο φεγγάρι που χαρτογράφησε. Αλλά 50 χρόνια μετά από αυτό το “μεγάλο άλμα” για την ανθρωπότητα, οι Ιησουίτες συνεχίζουν να βλέπουν τα τηλεσκόπια με θαυμασμό, «βρίσκοντας τον Θεό σε όλα τα πράγματα».
του William Critchley-Menor τ.Ι. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό America 12/07/19
