Πραγματοποιήθηκε σήμερα η παρουσίαση της «οικολογικής» Εγκυκλίου του πάπα Φραγκίσκου. Ο τίτλος της εγκυκλίου: «Δοξασμένος να’σαι» («Laudato Si»), για την φροντίδα του κοινού μας σπιτιού .
Την παρουσίαση έκαναν: εκπροσωπώντας την Α.Θ.Π. τον Οικουμενικό Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας, ο Καρδινάλιος Kodwo Appiah Turkson, Πρόεδρος του Ποντιφικού Συμβουλίου για τη Δικαιοσύνη και την Ειρήνη, ο Hans Joachim Schellnhuber, ιδρυτής και διευθυντής του Ινστιτούτου Πότσνταμ για την Έρευνα των Κλιματικών Επιπτώσεων (PIK) και Πρόεδρος του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου της Γερμανίας σχετικά με την Παγκόσμια Αλλαγή (WBGU) και η καθηγήτρια Carolyn Woo.
Η εγκύκλιος έχει αναρτηθεί ήδη στο διαδίκτυο στα ιταλικά, γαλλικά, αγγλικά, ισπανικά , πορτογαλικά , πολωνικά.
· Σύντομη Παρουσίαση
H Εγκύκλιος πήρε το όνομά της από την επίκληση του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, «Δοξασμένος να΄σαι, ω Κύριε», η οποία στον Ύμνο των πλασμάτων («ύμνος στον ήλιο» μτφ Καζαντζάκη) μας θυμίζει ότι η γη, το κοινό μας σπίτι «είναι σαν αδελφή μας, με την οποία μοιραζόμαστε τη ζωή μας, και σαν μια όμορφη μητέρα που ανοίγει την αγκαλιά της για να μας αγκαλιάσει» (1).
Εμείς οι ίδιοι είμαστε πλασμένοι από το χώμα της γης (βλ Γεν 2: 7). Το ίδιο το σώμα μας αποτελείται από στοιχεία της, αναπνέουμε τον αέρα της και λαμβάνουμε τη ζωή και δροσιά από τα νερά της» (2).
«Αυτή η αδελφή μας τώρα μάς φωνάζει με πόνο λόγω της ζημίας που της προκαλέσαμε με την ανεύθυνη χρήση και κατάχρηση των αγαθών της, με τα οποία ο Θεός την έχει προικίσει» (2). Η κραυγή της, ενωμένη με εκείνη των φτωχών, αναμοχλεύει τη συνείδησή μας για να «αναγνωρίσουμε τις αμαρτίες μας ενάντια στη δημιουργία» (8). Επαναλαμβάνοντας τα λόγια του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, ο Πάπας μάς υπενθυμίζει: «Για τα ανθρώπινα όντα … το να καταστρέφουν τη βιοποικιλότητα … προκαλώντας αλλαγές στο κλίμα … το να μολύνουν τα νερά της γης, τα εδάφη της, τον αέρα της, και τη ζωή της, είναι αμαρτίες» (8).
Η κατάλληλη απόκριση σε μια τέτοια μετάνοια είναι αυτό που ο άγιος Ιωάννης Παύλος ο Β΄ έχει ονομάσει «παγκόσμια οικολογική μεταστροφή» (5). Σε αυτό, ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης είναι «το κατ' εξοχήν παράδειγμα της φροντίδας για τους ευάλωτους και μιας ολοκληρωμένης οικολογίας βιωμένης χαρούμενα και αυθεντικά. […] Μας δείχνει πόσο άρρηκτα συνδεδεμένος είναι ο δεσμός ανάμεσα στην ανησυχία για τη φύση, τη δικαιοσύνη για τους φτωχούς, τη δέσμευση για την κοινωνία, και την εσωτερική ειρήνη»(10).
Η Εγκύκλιος Laudato si' (Δοξασμένος να΄σαι) έχει αναπτυχθεί γύρω από την έννοια της ολοκληρωμένης οικολογίας, ως μοντέλο ικανό να συνδέσει τις θεμελιώδεις σχέσεις του ατόμου: με τον Θεό, με τον εαυτό του, με άλλα ανθρώπινα όντα, με τη δημιουργία. Όπως ο ίδιος ο Πάπας εξηγεί στο αρ. 15, η αρχή γίνεται (κεφ. Ι) από την πνευματική ακρόαση των αποτελεσμάτων των καλύτερων επιστημονικών ερευνών για περιβαλλοντικά θέματα που είναι διαθέσιμα σήμερα, «επιτρέποντάς τους να μας αγγίζουν βαθιά και να μας δώσουν γερές βάσεις για την ηθική και πνευματική διαδρομή που θα ακολουθήσουμε». Η επιστήμη είναι το καλύτερο εργαλείο μέσω του οποίου μπορούμε να ακούσουμε την κραυγή της γης.
Το επόμενο βήμα (κεφ. II) συγκεντρώνει τον πλούτο της ιουδαιο-χριστιανικής παράδοσης, ιδιαίτερα των βιβλικών κειμένων, αλλά και του θεολογικού προβληματισμού πάνω σε αυτά. Η ανάλυση κατευθύνεται στη συνέχεια (κεφ. III) προς «τις ρίζες της παρούσας κατάστασης, έτσι ώστε να λαμβάνονται υπόψη όχι μόνο τα συμπτώματα αλλά και οι βαθύτερες αιτίες τους». Ο στόχος είναι να αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο οικολογικό προφίλ (κεφ. IV), το οποίο, στις ποικίλες διαστάσεις του, περιλαμβάνει «τη μοναδική θέση μας ως ανθρώπινα όντα σε αυτόν τον κόσμο και τη σχέση μας με το περιβάλλον μας».
Επιμένοντας στον διαφανή και χωρίς αποκλεισμούς διάλογο, ο πάπας Φραγκίσκος προτείνει (κεφ. V) μια σειρά από κατευθυντήριες γραμμές για την ανανέωση των διεθνών, εθνικών και τοπικών πολιτικών, για τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων στο δημόσιο και τον επιχειρηματικό τομέα, για τη σχέση μεταξύ της πολιτικής και της οικονομίας και μεταξύ θρησκείας και επιστήμης.
Τέλος, με βάση την πεποίθηση ότι «η αλλαγή είναι αδύνατη χωρίς κίνητρα και μια διαδικασία εκπαίδευσης», το κεφάλαιο VI προτείνει «μερικές εμπνευσμένες κατευθυντήριες γραμμές για την ανθρώπινη ανάπτυξη που βρίσκονται στο θησαυρό της Χριστιανικής πνευματικής εμπειρίας». Σε αυτή την γραμμή, η Εγκύκλιος προσφέρει δύο προσευχές, την πρώτη που μοιράζεται με τους πιστούς άλλων θρησκειών και τη δεύτερη, μεταξύ των Χριστιανών. Η Εγκύκλιος ολοκληρώνεται όπως αρχίζει, μέσα σε ένα πνεύμα ενορατικής προσευχής.
Κάθε κεφάλαιο (6 συνολικά) ασχολείται με ένα συγκεκριμένο θέμα, χρησιμοποιώντας συγκεκριμένη μεθοδολογία, αλλά σε ολόκληρη την εγκύκλιο, κάποιες κύριες έννοιες επαναλαμβάνονται και εμπλουτίζονται:
• η στενή σχέση μεταξύ των φτωχών και της ευπάθειας του πλανήτη,
• η πεποίθηση ότι τα πάντα στον κόσμο είναι συνδεδεμένα,
• η κριτική των νέων μοντέλων και μορφών ενέργειας που προέρχεται από την τεχνολογία,
• Η έκκληση να αναζητηθούν άλλοι τρόποι για την κατανόηση της οικονομίας και της προόδου,
• η κατάλληλη αξία για κάθε πλάσμα,
• η ανθρώπινη έννοια της οικολογίας,
• η ανάγκη για ειλικρινή και έντιμη συζήτηση,
• η σοβαρή ευθύνη της διεθνούς και τοπικής πολιτικής,
• ο πολιτισμός της μίας χρήσης και η πρόταση για μια νέα ζωή (16).
Ο διάλογος, τον οποίο ο πάπας Φραγκίσκος προτείνει ως μέθοδο για την αντιμετώπιση και την επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, διατρέχει όλη την Εγκύκλιο στα έξι κεφάλαιά της. Αναφέρεται στη συμβολή από φιλοσόφους και θεολόγους, όχι μόνο Καθολικούς, αλλά και Ορθοδόξους (η ήδη αναφερθείσα του Πατριάρχη Βαρθολομαίου) και προτεσταντική (του Γάλλου στοχαστή Paul Ricoeur), καθώς και εκείνη του Ισλαμικού μυστικιστή Ali Al-Khawas. Το ίδιο συμβαίνει και με τη συλλογικότητα που ο πάπας Φραγκίσκος πρότεινε στην Εκκλησία από την αρχή της διακονίας του: Παράλληλα με τις αναφορές στις διδασκαλίες των προκατόχων του και των άλλων εγγράφων της Αγίας Έδρας (ιδίως του Ποντιφικού Συμβουλίου για τη Δικαιοσύνη και την Ειρήνη), υπάρχουν πολλές συνεισφορές που προέρχονται από πολυάριθμες Συνόδους Ιεραρχιών από όλες τις ηπείρους.
Στην καρδιά της «Laudato si'» θα βρούμε αυτό το ερώτημα: «Τι είδους κόσμο θέλουμε να αφήσουμε σε αυτούς που θα έρθουν μετά από εμάς, στα παιδιά που τώρα μεγαλώνουν»; (160). Ο πάπας Φραγκίσκος συνεχίζει: «Αυτή η ερώτηση δεν έχει να κάνει με το περιβάλλον μόνο και αποκλειστικά. Το ζήτημα δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί αποσπασματικά». Αυτό μας οδηγεί στο να αναρωτηθούμε σχετικά με το νόημα της ύπαρξης και τις αξίες της στη βάση της κοινωνικής ζωής: «Ποιος είναι ο σκοπός της ζωής μας σε αυτόν τον κόσμο; Γιατί είμαστε εδώ; Ποιος είναι ο στόχος του έργου μας και όλων των προσπαθειών μας; Τι χρειάζεται η Γη από εμάς; «Εάν δεν αναμετρηθούμε με αυτά τα βαθύτερα ζητήματα -λέει ο Πάπας- δεν πιστεύω ότι η ανησυχία μας για την οικολογία θα παράγει σημαντικά αποτελέσματα».
Είναι ξεκάθαρο ότι, μετά τη «Laudato si'», η εξέταση της συνείδησης (το εργαλείο που η Εκκλησία συνιστά για να κατευθύνει κάποιος τη ζωή του μέσα από τον προβληματισμό του υπό το πρίσμα της σχέσης του με τον Κύριο), θα πρέπει να περιλαμβάνει μια νέα διάσταση. Θα εξετάζει τακτικά όχι μόνο το πώς ζει σε κοινωνία με τον Θεό, με τους άλλους και τον εαυτό του, αλλά και με όλα τα πλάσματα και τη φύση.
Η προσοχή που τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν δώσει στην εγκύκλιο πριν από τη δημοσίευσή της έχει επικεντρωθεί κυρίως σε πτυχές που συνδέονται με τις περιβαλλοντικές πολιτικές που συζητούνται στην παγκόσμια ατζέντα. Σίγουρα μπορεί να και πρέπει η «Laudato si'» να έχει αντίκτυπο στις σημαντικές και επείγουσες αποφάσεις που πρέπει να παρθούν στον τομέα αυτό. Ωστόσο, οι διδακτικές, ποιμαντικές και πνευματικές διαστάσεις του εγγράφου δεν πρέπει να μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα. Η αξία, το εύρος και το βάθος της δεν μπορεί να περιορίζεται στο απλό πεδίο εφαρμογής της στον καθορισμό περιβαλλοντικών πολιτικών.
 |
 |
