Μια αδελφική συνάντηση, σημαδεμένη από μια αγκαλιά που θυμίζει τις πολλές που έχουν ανταλλαγεί με τον Πάπα Φραγκίσκο, ήταν αυτή που πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της 17ης Ιουνίου στο Φανάρι, μεταξύ του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίου Α’, του Καρδιναλίου Μάριο Γκρεκ, Γενικού Γραμματέα της Συνόδου των Επισκόπων της Ρώμης, ο οποίος βρίσκεται αυτές τις μέρες στην Κωνσταντινούπολη για τη συνάντηση των Γενικών Γραμματέων των Επισκοπικών Συνόδων Ιεραρχίας της Ευρώπης (CCEE).
Σε όλους τους συμμετέχοντες ο Καρδινάλιος παρουσίασε τη διαδικασία της φάσης εφαρμογής των αποφάσεων της τελευταίας Συνόδου των Επισκόπων στη Ρώμη που μελέτησε το Θέμα «Μια Εκκλησία συνοδική σε ιεραποστολή».
Στο πρόγραμμά τους περιλαμβανόταν και μία στάση στη Νίκαια, τη σημερινή Ιζνίκ, έδρα της Α’ Οικουμενικής Συνόδου, που φέτος συμπληρώνει 1700 χρόνια, και όπου – όπως είναι γνωστό – αναμένεται επίσκεψη του Πάπα Λέοντα ΙΔ΄, σε συνέχεια της επιθυμίας του προκατόχου του, Φραγκίσκου.
Η ευγνωμοσύνη για τον Φραγκίσκο και η χαρά για τον Λέοντα ΙΔ’
Από μια ανάμνηση του Πάπα Φραγκίσκου και τη «μεγάλη αγωνία» για την επίσκεψη του Πάπα Λέοντα ξεκίνησε την ομιλία του ο Βαρθολομαίος προς τους συμμετέχοντες στη συνάντηση των Γενικών Γραμματέων των Συνόδων Ιεραρχίας της Ευρώπης (CCEE). Πρώτα εξέφρασε ευγνωμοσύνη «για την προσωπική φιλία και την αταλάντευτη δέσμευση του Πάπα Φραγκίσκου» (τον οποίο χαρακτήρισε «αληθινό φίλο της Ορθοδοξίας»), και σημείωσε πως Ποντιφική του αποστολή υπήρξε «μια περίοδος θερμότητας και αμοιβαίας ενθάρρυνσης». Έπειτα επανέλαβε τη χαρά του για την εκλογή του διαδόχου του, Ρόμπερτ Φράνσις Πρεβόστ, τον οποίο έχει ήδη συναντήσει δύο φορές. «Είμαστε βέβαιοι – είπε ο Οικουμενικός Πατριάρχης – ότι υπό την καθοδήγησή του οι δεσμοί μεταξύ των δύο Εκκλησιών μας θα συνεχίσουν να βαθαίνουν μέσα στην αλήθεια και την αγάπη. Προσευχόμαστε ώστε η Ποντιφική αποστολή να χαρακτηρίζεται από πνευματική διάκριση και προφητικό θάρρος, καθώς η Εκκλησία συνεχίζει να δίνει μαρτυρία σε έναν κόσμο που διψά για καθοδήγηση και ενότητα».
Η σπουδαιότητα του διαλόγου
Μεγάλο μέρος της ομιλίας του ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως αφιέρωσε στη σημασία του διαλόγου, τόσο του οικουμενικού όσο και του διαθρησκειακού, ιδιαίτερα σε αυτήν την «εποχή που χαρακτηρίζεται από διαιρέσεις, φόβο και βία», μπροστά στην οποία «είμαστε καλεσμένοι να χτίζουμε γέφυρες, όχι τείχη». Ειδικά η σχέση με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, ο θεολογικός διάλογος που ξανάρχισε σχεδόν πριν μισό αιώνα, μετά την άρση των αμοιβαίων αναθεμάτων το 1965, είναι θεμελιώδης για να συνεχιστεί «μια πορεία συνεχούς και σοβαρής συνάντησης». Μια πορεία που δεν στερείται προκλήσεων, αλλά που ταυτόχρονα «σημαδεύεται από στιγμές χάριτος, από όλο και βαθύτερη κατανόηση και από ειλικρινή επιθυμία για την ενότητα που θέλησε ο Χριστός».
Υπάρχει επίσης ο διάλογος με τις άλλες αρχαίες Ανατολικές Εκκλησίες, με τις προτεσταντικές παραδόσεις και με πολυάριθμους διαχριστιανικούς οργανισμούς: όχι «τυπικές διαδικασίες», αλλά «πνευματικές συναντήσεις», ευκαιρίες «ανανεωμένης δέσμευσης στο Ευαγγέλιο». Και ως Ορθόδοξη Εκκλησία «αποδίδουμε μεγάλη σημασία στον διαθρησκειακό διάλογο», είπε ο Ορθόδοξος Προκαθήμενος, εξηγώντας πως διατηρούνται από καιρό σχέσεις με ηγέτες του Ιουδαϊσμού, του Ισλάμ και άλλων ομολογιών, με την πεποίθηση ότι «η ειρήνη, η αμοιβαία κατανόηση και ο σεβασμός προς την αξιοπρέπεια κάθε ανθρώπου πρέπει να είναι θεμελιώδεις δεσμεύσεις όλων των θρησκευτικών παραδόσεων».
Προκλήσεις για την Εκκλησία και την κοινωνία
«Φυσικά, δεν είμαστε τυφλοί μπροστά στις πολλές προκλήσεις που η Εκκλησία και η ανθρωπότητα αντιμετωπίζουν σήμερα. Ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης, μετανάστευσης, πολέμου, θρησκευτικών διωγμών και της κλιματικής κρίσης απαιτούν την προσοχή μας», δήλωσε επίσης ο Βαρθολομαίος. Όλα αυτά τα ζητήματα «είναι αδιαχώριστα από το Ευαγγέλιο που κηρύττουμε». Η φροντίδα της δημιουργίας, ειδικά, παραμένει «ένας τομέας στον οποίο η συνεργασία μας με άλλες Εκκλησίες και θεσμούς έχει αποφέρει πολλούς καρπούς».
Η υπηρεσία των Επισκοπικών Συνόδων Ιεραρχίας της Ευρώπης
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο Βαρθολομαίος εξήρε και ενθάρρυνε την αποστολή των Επισκοπικών Συνόδων της Ιεραρχίας της Ευρώπης, οι οποίες βοηθούν στο να «διαμορφώσουν τη μαρτυρία της Εκκλησίας και να συντονίσουν την απάντησή της στις ανάγκες των ανθρώπων». «Χάρη σε εσάς, η Εκκλησία μπορεί να μιλά με συνοχή, σαφήνεια και αγάπη σήμερα», ανέφερε.
Δεν έλειψε, φυσικά, και μία αναφορά στις εορταστικές εκδηλώσεις για τα 1700 χρόνια από την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας, η οποία «μας υπενθυμίζει ότι η ενότητα δεν είναι ζήτημα ευκολίας ή στρατηγικής, αλλά πιστότητας στην αλήθεια που αποκαλύφθηκε στον Χριστό και διακηρύχθηκε μέσα από τη ζωή της Εκκλησίας».
Η Θεία Λειτουργία του καρδιναλίου Γκρεκ
Το γεγονός της Συνόδου βρέθηκε επίσης στο επίκεντρο της ομιλίας κατά τη Θεία Λειτουργία που τέλεσε ο Καρδινάλιος Γκρεκ στην κρύπτη της Εκκλησίας του Αγίου Αντωνίου στην Κωνσταντινούπολη. «Είμαστε ενωμένοι σε αυτόν τον τόπο όπου, 1700 χρόνια πριν, η Εκκλησία διακήρυξε επίσημα ότι ο Υιός είναι της ίδιας φύσης με τον Πατέρα», είπε ο Καρδινάλιος. Εκείνη την εποχή «για πολλούς αυτή ήταν μια σκανδαλώδης επιλογή λέξεων και προσβολή προς τη φύση του Θεού», όμως στην πραγματικότητα «αναδεικνύει το μεγαλείο και το θεολογικό θάρρος» των συμμετεχόντων στην πρώτη αυτή Οικουμενική Σύνοδο, οι οποίοι «υποστήριξαν ότι η φύση του Θεού, αν και μία, είναι συμμετοχική. Ο Υιός μετέχει στη φύση του Πατέρα».
«Ο Ιησούς μάς αποκαλεί παιδιά του Θεού, και ένα παιδί μετέχει στην ίδια φύση με τον γονέα», υπογράμμισε ο Γκρεκ. «Στην περίπτωση των ανθρώπων, ο Θεός παίρνει την πρωτοβουλία και μας προσφέρει συμμετοχή στη δική Του φύση, μας υιοθετεί. Κι από τη δική μας πλευρά, μπορούμε να συμμετάσχουμε στη φύση του Θεού μέσω της μίμησης, ενεργώντας και συμπεριφερόμενοι όπως ο Πατέρας, όντας όπως ο Πατέρας».
Να ζούμε την κοινωνία με συνοδικό τρόπο
«Το να μιμηθούμε τον Θεό σημαίνει να εισέλθουμε σε κοινωνία με τους άλλους, να χτίσουμε γέφυρες κοινωνίας μεταξύ διαφορετικών ανθρώπων, όσο δύσκολο κι αν είναι αυτό», είπε επίσης ο Γενικός Γραμματέας της Συνόδου, παραπέμποντας σε απόσπασμα από το Τελικό Έγγραφο της Συνόδου των Επισκόπων της Ρώμης, συγκεκριμένα στην παράγραφο 154 όπου διαβάζουμε: «Ζώντας τη συνοδική διαδικασία, ανανεώσαμε τη συνείδηση ότι η σωτηρία που καλούμαστε να δεχθούμε και να αναγγείλουμε είναι εγγενώς σχεσιακή… Το Πνεύμα έχει εμφυσήσει την επιθυμία αυθεντικών σχέσεων και αληθινών δεσμών στην καρδιά κάθε ανθρώπου… Μπορούμε να ζήσουμε τη σωστική κοινωνία πορευόμενοι συνοδικά, μέσα στην ποικιλία των κλήσεών μας, των χαρισμάτων και των διακονιών μας, συναντώντας τους πάντες για να μεταφέρουμε τη χαρά του Ευαγγελίου».
Πράγματι, «Η οικοδόμηση γεφυρών κοινωνίας δεν είναι ποτέ εύκολη. Η Νίκαια και οι εντάσεις που προέκυψαν από αυτήν αποτελούν ένα καλό παράδειγμα, όπως επίσης και η πρόσφατη Σύνοδος για τη συνοδικότητα και οι σχετικές εντάσεις και διαφωνίες. Αλλά πρέπει να θυμόμαστε ότι είμαστε απλά πεπερασμένα πλάσματα, που προσπαθούμε να μιμηθούμε το άπειρο, τη φύση του Θεού».
+Νικόλαος Αρχιεπίσκοπος, πρώην Νάξου-Τήνου-Άνδρου-Μυκόνου
