Όπως είναι γνωστό ή μάλλον θα έπρεπε να είναι γνωστό, για τους καθολικούς πιστούς δεν έχει παύσει η «υποχρεωτική» συμμετοχή στη Θεία Λειτουργία της Κυριακής. Σε μία κίνηση να διευκολύνει τους πιστούς, η Εκκλησία τους επιτρέπει εάν για λόγους εργασίας ή άλλων υποχρεώσεων, δεν μπορούν να παραστούν στη Λειτουργία της Κυριακής, να εκπληρώσουν την υποχρέωσή τους αυτή, συμμετέχοντας στη Λειτουργία το Σάββατο το απόγευμα. Στον Κώδικα του Κανονικού Δικαίου της Καθολικής Εκκλησίας διαβάζουμε την υποχρέωση του εκκλησιασμού της Κυριακής και την διευκόλυνση του Σαββάτου:
«Την Κυριακή και τις άλλες εορτές υποχρεωτικού εκκλησιασμού οι πιστοί δεσμεύονται από την υποχρέωση να συμμετέχουν στη Θεία Λειτουργία. Ας απέχουν, επίσης, από εκείνες τις εργασίες και από εκείνες τις υποθέσεις που εμποδίζουν την απόδοση λατρείας στον Θεό και ταράζουν τη χαρά της ημέρας του Κυρίου ή την οφειλόμενη ανάπαυση του νου και του σώματος» (Καν. 1247).
«Εκπληρώνει την εντολή της συμμετοχής στη Θεία Λειτουργία όποιος παρευρίσκεται οπουδήποτε κι αν τελείται με το καθολικό λειτουργικό τυπικό, είτε την ίδια ημέρα της εορτής είτε στον εσπερινό της προηγούμενης ημέρας» (Καν. 1248 § 1).
Υποχρεωτική η συμμετοχή στην κυριακάτικη Θεία Λειτουργία, αλλά επίσης ζωτικής αναγκαιότητας
Έχουμε αναφερθεί επανειλημμένως, μέσα από αυτό το βήμα, στο νόημα της συμμετοχής του χριστιανού στην Κυριακάτικη Ευχαριστία και έχουμε τονίσει πολλές φορές, ότι η συμμετοχή στην κυριακάτικη Ευχαριστία δεν είναι απλά μια «υποχρέωση», αλλά μία ζωτική αναγκαιότητα. Πράγματι η Αγία Ευχαριστία αποτελεί «την πηγή, το κέντρο και την κορύφωση της Χριστιανικής Ζωής».
Το πιο εύγλωττο παράδειγμα, το οποίο έχουμε -επίσης- αναφέρει συχνά, είναι αυτό των μαρτύρων της Αβιτήνης (στην περιοχή της σημερινής Τυνησίας), οι οποίοι, τον 4ο αιώνα, αντιτάχθηκαν στα διατάγματα του αυτοκράτορα Διοκλητιανού, που απαγόρευε στους χριστιανούς τη συμμετοχή τους στη Κυριακάτικη Ευχαριστία. Σύσσωμη η χριστιανική κοινότητα αυτής της περιοχής επανάλαβε ότι, αν δεν συγκεντρωνόταν για να τελέσει την Ευχαριστία, απλώς δεν θα μπορούσε να ζήσει: «Sine dominico non possumus», δηλαδή «χωρίς την Κυριακή (την Θεία Λειτουργία), δεν μπορούμε να ζήσουμε». Και επικύρωσαν την πίστη τους με το αίμα τους.
Γιατί η γιορτή αρχίζει την παραμονή;
Για τους Καθολικούς, οι Κυριακές και οι μεγάλες εορτές αρχίζουν την παραμονή, δηλαδή το προηγούμενο βράδυ με τον πρώτο Εσπερινό. Πώς εξηγείται αυτό το γεγονός;
Πρόκειται για μια παλαιά παράδοση. Ήδη για τους Εβραίους οι ημέρες αρχίζουν το προηγούμενο βράδυ. Ακόμα και σήμερα, στο Ισραήλ, το Σάββατο και οι μεγάλες γιορτές τηρούνται από το σούρουπο μέχρι την αυγή της άλλης μέρας.
Αυτή η παράδοση βασίζεται και σε έναν ακόμη συμβολισμό: το φως προηγείται του σκοταδιού. Ήδη από την Παλαιά Διαθήκη, η νύχτα συνδεόταν με την πάλη, τη δοκιμασία και, ως εκ τούτου, με τον πνευματικό πόλεμο, όπως μαρτυρεί η βιβλική σκηνή της πάλης του Ιακώβ όλη τη νύχτα με ένα μυστηριώδη άνδρα. Ο Ιακώβ κερδίζει την αυγή της επομένης ημέρας (βλ. Γένεση, κεφ. 32, 24-32). Η άφιξη του φωτός της ημέρας είναι μια υπενθύμιση ότι ο Θεός παραμένει με τον λαό του παρά το σκοτάδι και ότι τον βοηθά να ξεπεράσει τις δοκιμασίες του. Σύμφωνα με τη λογική της Καινής Διαθήκης, το πρωινό του Πάσχα είναι το αρχέτυπο όλων των άλλων πρωινών, ο ανατέλλων Ήλιος είναι πλέον ο ίδιος ο Χριστός, ο οποίος ήρθε για να σώσει την ανθρωπότητα από τα αρνητικά στοιχεία της αμαρτίας και του θανάτου.
Αυτό εξηγεί γιατί η Κυριακή, η ημέρα που τιμά την Ανάσταση στη χριστιανική εβδομάδα, αρχίζει το προηγούμενο βράδυ, αυτό του Σαββάτου. Αυτό συμβαίνει και για τις μεγάλες εορτές όπως της Αγίας Δωρεάς, της Ιεράς Καρδίας, της Γέννησης του Αγίου Ιωάννη Βαπτιστή, των Αγίων Πέτρου και Παύλου, της Μετάστασης και της Αμίαντου Συλλήψεως της Θεοτόκου.
Και μια επισήμανση! Χάσαμε την επίσημη τέλεση
του Εσπερινού
Το γεγονός ότι η Εκκλησία δίνει τη δυνατότητα στους Καθολικούς πιστούς να εκπληρώνουν την υποχρέωσή τους για συμμετοχή στη κυριακάτικη ευχαριστιακή Λειτουργία το απόγευμα του Σαββάτου, μπορεί να δείχνει μια ποιμαντική ευαισθησία. Ωστόσο, παρατηρούμε και κάποια αρνητικά στοιχεία. Το σημαντικότερο, κατά την άποψή μου, είναι ότι στο λατινικό τυπικό, η τελετή των επίσημων Εσπερινών έχει σχεδόν αδρανήσει και αντικατασταθεί από τη Λειτουργία του Σαββάτου ή της μεγάλης γιορτής. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία, αντίθετα, παραμένει σε ισχύ η τέλεση του εσπερινού στις εκκλησίες και κυρίως στις παραμονές των μεγάλων εορτών και του Σαββάτου. Πιστεύουμε ότι θα έπρεπε να βρεθεί τρόπος να τελούνται οι επίσημοι Εσπερινοί μαζί με τη Λειτουργία, εφόσον αυτό είναι εφικτό. Σε μερικές εκκλησίες ήδη αυτό πραγματοποιείται.
Ένα παράδειγμα για εμάς: οι τουρίστες, το Σάββατο βράδυ
και την Κυριακή, γεμίζουν τις εκκλησίες μας (σχεδόν άδειες από τους ντόπιους!)
Η δυνατότητα συμμετοχής στην απογευματινή Θεία Λειτουργία του Σαββάτου, είχε μεγαλύτερη απήχηση στις μεγάλες πόλεις και εδώ στη χώρα μας, κυρίως από τους τουρίστες. Πράγματι, στα νησιά μας, φαίνεται πως οι τουρίστες προτιμούν τη βραδινή λειτουργία του Σαββάτου, ώστε να έχουν την Κυριακή ελεύθερη. Πάντα μου έκανε μεγάλη θετική εντύπωση το γεγονός ότι αυτοί οι αδελφοί μας, που έρχονται από χώρες όπου ο ήλιος είναι σπάνιο φαινόμενο, φτάνοντας στα νησιά μας, φροντίζουν να βρουν μια καθολική εκκλησία για να παρακολουθήσουν τη Λειτουργία του Σαββάτου ή της Κυριακής. Έτσι, οι εκκλησίες μας γεμίζουν από τουρίστες (ευτυχώς που υπάρχουν και αυτοί!), προσφέροντας σε όλους ένα υπέροχο παράδειγμα χριστιανικής συνέπειας.
+ Ιωάννη Σπιτέρη
Αρχιεπισκόπου
