Στις 4 Οκτωβρίου η Καθολική Εκκλησία πανηγυρίζει τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης, τον «Φτωχούλη του Θεού».
Εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, η Εκκλησία τιμά τους Αγίους την ημέρα της εκδημίας τους, την οποία ονομάζει «ημέρα γεννήσεως στους Ουρανούς». Ο Άγιος Φραγκίσκος εκοιμήθη τη νύχτα της 3ης προς 4η Οκτωβρίου 1226. Ένας από τους πρώτους βιογράφους του, ο Τομάζο ντα Τσελάνο (Tommaso da Celano), στη Vita prima («Πρώτη Βιογραφία»), γραμμένη μεταξύ 1228 και 1229, περιγράφει τον θάνατό του με τρόπο που συγκινεί βαθιά ακόμη και σήμερα.
Εμείς οι Φραγκισκανοί, την παραμονή της εορτής του Αγίου, στις 3 Οκτωβρίου, τελούμε μια κατανυκτική τελετή: το «Transitus», δηλαδή το πέρασμα του Φραγκίσκου από την επίγεια ζωή στην αιώνια. Σε αυτήν διαβάζουμε αποσπάσματα από τους πρώτους βιογράφους του, που διηγούνται την εκδημία του.
Ο Άγιος αποχαιρέτησε τη ζωή με πράξεις γεμάτες συμβολισμό, οι οποίες αντικατόπτριζαν ολόκληρη την πορεία του στη φτώχεια, την ταπείνωση και την αγάπη προς τον Θεό και κάθε πλάσμα. Για τη γιορτή του «Φτωχούλη του Θεού», παραθέτουμε μερικές από αυτές τις πράξεις που συνόδευσαν την εκδημία του στον Ουρανό.
Η επιστροφή στην Πορτσουνκόλα (Porziuncola)
Αισθανόμενος το τέλος να πλησιάζει, ζήτησε να μεταφερθεί στην Πορτσουνκόλα, (Santa Maria degli Angel)i το μικρό εκκλησάκι όπου είχε ξεκινήσει η κλήση του και είχε θεμελιώσει το Τάγμα των Ελασσόνων Αδελφών. Η επιθυμία του εξέφραζε την προσκόλληση στις ρίζες και την ευαγγελική απλότητα.
Η απογύμνωση
Ο Τομάζο ντα Τσελάνο διηγείται πως, όταν έφθασε στην Πορτσουνκόλα, ο Φραγκίσκος ζήτησε από τους αδελφούς να τον ξαπλώσουν «γυμνό πάνω στη γυμνή γη». Χωρίς το ράσο, με το αριστερό του χέρι να καλύπτει την πληγή στην πλευρά (τα στίγματα που είχε λάβει στη Λα Βέρνα το 1224), περίμενε τον θάνατο.
Η πράξη αυτή θύμιζε την απογύμνωση μπροστά στον επίσκοπο της Ασίζης, στην αρχή της μεταστροφής του, και συμβόλιζε τη θέλησή του να πεθάνει όπως έζησε: χωρίς τίποτα δικό του, σε απόλυτη ταπείνωση και πλήρη εμπιστοσύνη στον Θεό. Ζήτησε ακόμη από τους αδελφούς να ρίξουν στάχτη επάνω του, σε ένδειξη ακόμη μεγαλύτερης ταπείνωσης.
Η ευλογία των αδελφών
Λίγο πριν ξεψυχήσει, αν και εξαντλημένος, είπε: «Εγώ έκανα το μέρος μου· ο Χριστός ας σας διδάξει το δικό σας». Έπειτα, άπλωσε τα χέρια και ευλόγησε τους αδελφούς, παρόντες και μελλοντικούς, στο όνομα του Εσταυρωμένου, με το σημείο του σταυρού. Πρόσθεσε λόγια παρηγοριάς, παρακινώντας τους να αγαπούν τον Θεό, να παραμένουν πιστοί στο Ευαγγέλιο και στην Εκκλησία, να υπομένουν τις δυσκολίες με καρτερία και να επιμένουν στη φτώχεια και στην αγία ταπεινοφροσύνη.
Η πράξη αυτή έμεινε ως πνευματική διαθήκη προς τα παιδιά του και προς ολόκληρο το Τάγμα.
Ο Ύμνος των Πλασμάτων και ο «αδελφός Σωματικός Θάνατος»
Στις τελευταίες του ώρες, παρά τον πόνο, συνέχισε να δοξολογεί τον Κύριο και προέτρεπε τους συντρόφους του να κάνουν το ίδιο. Είχε ήδη προσθέσει στον «Ύμνο των Πλασμάτων» μια στροφή για τον «αδελφό Σωματικό Θάνατο», τον οποίο υποδέχτηκε ως πέρασμα στην αληθινή ζωή.
Η γαλήνη του απέναντι στον θάνατο, που τον αποκαλούσε «αδελφό», αποτελεί ένα από τα πιο συγκινητικά στοιχεία της εκδημίας του.
Το 2026 συμπληρώνονται 800 χρόνια από τον θάνατο του Αγίου Φραγκίσκου.
Μέσα σε έναν κόσμο που πληγώνεται από βία, πολέμους και διαιρέσεις, το μήνυμά του παραμένει πιο επίκαιρο από ποτέ: αδελφοσύνη, ειρήνη, αγάπη για κάθε πλάσμα και αρμονία με τη φύση.
Πίνακας: Τοιχογραφία της «Κοίμησης του Αγίου Φραγκίσκου», του Τζιόττο (Giotto). Ο μεγάλος ζωγράφος δημιούργησε την τοιχογραφία αυτή μεταξύ των ετών 1315 και 1320. Βρίσκεται στη Κάτω Βασιλική του Αγ. Φραγκίσκου στην Ασίζη. Παρουσιάζει τον άγιο στο κρεβάτι του θανάτου, περιστοιχισμένο από αδελφούς που θρηνούν και προσεύχονται∙ μια σκηνή γεμάτη ρεαλισμό και συγκίνηση.
Γιατί ο Αγ. Φραγκίσκος διάλεξε εκκλησιδάκι της Porziuncola για την εκδημία του. Αυτό το εκκλησιδάκι αποτελεί μια σύνθεση του Φραγκισκανικού Τάγματος
Πριν τον 12ο αιώνα – Το μικρό παρεκκλήσι, αφιερωμένο στην Παναγία των Αγγέλων, ανήκε σε Βενεδικτίνους μοναχούς.
1208 – Ο Άγιος Φραγκίσκος αναλαμβάνει το ερειπωμένο εκκλησάκι, το επισκευάζει και το κάνει κέντρο της αδελφότητάς του.
1209 – Εκεί υποδέχεται τους πρώτους αδελφούς και ιδρύεται ουσιαστικά το Τάγμα των Φραγκισκανών.
1216 – Ο Πάπας Ονώριος Γ΄ παραχωρεί στον Φραγκίσκο το «Προνόμιο της Αφέσεως της Πορτσουνκόλα» (πλήρη άφεση αμαρτιών για όσους μετανοούν ειλικρινά και επισκέπτονται το εκκλησάκι στις 2 Αυγούστου).
1221 – Εκεί πραγματοποιείται η περίφημη «Κεφαλαία Σύνοδος των Ψάθινων Στεγάστρων» (Capitolo delle stuoie), όπου μαζεύτηκαν χιλιάδες αδελφοί για την πρώτη γενική συνέλευση όλων των αδελφών.
3 Οκτωβρίου 1226 – Ο Φραγκίσκος πεθαίνει στην Πορτσουνκόλα.
1569–1679 – Χτίζεται γύρω της η μεγάλη βασιλική Santa Maria degli Angeli για να προστατεύσει το εκκλησάκι και να υποδεχτεί τους προσκυνητές.
Σήμερα – Η Πορτσουνκόλα παραμένει ιερό κέντρο προσευχής και προσκυνήματος, με επίκεντρο τη φραγκισκανική πνευματικότητα.
