ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΤΕΡΑ
ΓΙΑ ΤΗΝ 5η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ
ΤΩΝ ΠΑΠΠΟΥΔΩΝ-ΓΙΑΓΙΑΔΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ
27 Ιουλίου 2025
«Μακάριος όποιος δεν έχασε την ελπίδα του» (βλ. Σειράχ 14,2)
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές,
Το Ιωβηλαίο που ζούμε φέτος μας βοηθά να ανακαλύψουμε ότι η ελπίδα είναι πηγή χαράς πάντοτε, σε κάθε ηλικία. Έπειτα, όταν η ελπίδα ατσαλώνεται από μια μακρόχρονη ζωή, γίνεται πηγή πλήρους μακαριότητας.
Η Αγία Γραφή παρουσιάζει διάφορες περιπτώσεις ανδρών και γυναικών προχωρημένων σε ηλικία, τους οποίους ο Κύριος εντάσσει μέσα στα δικά του σχέδια σωτηρίας. Ας σκεφθούμε τον Αβραάμ και τη Σάρα: ήδη ηλικιωμένοι δείχνουν δύσπιστοι στον λόγο του Θεού, που τους υπόσχεται ένα παιδί. Η ανικανότητα να γεννήσουν φαινόταν να κλείνει το βλέμμα τους από την ελπίδα για το μέλλον.
Δεν είναι διαφορετική η αντίδραση του Ζαχαρία στην αναγγελία της γέννησης του Ιωάννη Βαπτιστή: «Πώς μπορώ να το γνωρίσω; Εγώ είμαι γέρος και η γυναίκα μου προχωρημένη σε ηλικία» (Λκ 1,18). Γεράματα, στειρότητα, παρακμή, φαίνεται να σβήνουν την ελπίδα για ζωή και γονιμότητα σε όλους αυτούς τους άνδρες και τις γυναίκες. Ακόμη και η ερώτηση που θέτει ο Νικόδημος στον Ιησού, όταν ο Διδάσκαλος του μιλά για «νέα γέννηση», φαίνεται καθαρά ρητορική: «Πώς μπορεί να γεννηθεί ξανά ένας άνθρωπος ήδη γέρος; Μήπως μπορεί να μπει για δεύτερη φορά στην κοιλιά της μητέρας του και να ξαναγεννηθεί;» (Ιω 3,4). Και όμως κάθε φορά, εμπρός σε μια απάντηση που φαίνεται να είναι δεδομένη, ο Κύριος εκπλήσσει τους συνομιλητές του με μια παρέμβαση σωτηρίας.
Οι ηλικιωμένοι, σημεία ελπίδας
Στη Βίβλο, ο Θεός δείχνει επανειλημμένα την πρόνοιά του απευθυνόμενος σε πρόσωπα προχωρημένης ηλικίας. Έτσι συμβαίνει, εκτός από τον Αβραάμ, στη Σάρα, τον Ζαχαρία και την Ελισάβετ, αλλά και στον Μωυσή που τον κάλεσε να ελευθερώσει τον λαό του όταν ήταν ήδη ογδόντα ετών (βλ. Έξ 7,7). Με αυτές τις επιλογές μάς διδάσκει ότι στα δικά του μάτια τα γεράματα είναι ένας καιρός ευλογίας και χάρης και ότι οι ηλικιωμένοι, γι’ Αυτόν, είναι οι πρώτοι μάρτυρες ελπίδας. «Τι μπορεί να είναι αυτός ο καιρός γηρατειών; – αναρωτιέται ο Άγ. Αυγουστίνος -. Σου απαντάει εδώ ο Θεός: “Ω, ας λιγοστέψουν πράγματι οι δυνάμεις σου, για να μείνει σ’ εσένα η δική μου δύναμη, ώστε να μπορείς να πεις μαζί με τον Απόστολο: Όταν είμαι αδύναμος, τότε είμαι δυνατός”». (Super Ps. 70, 11). Το γεγονός ότι ο αριθμός των προχωρημένων σε ηλικία αυξάνεται σήμερα, γίνεται για μας ένα σημείο των καιρών, τους οποίους καλούμαστε να διακρίνουμε, για να διαβάσουμε σωστά την ιστορία που ζούμε.
Η ζωή της Εκκλησίας και του κόσμου, πράγματι, κατανοείται μόνο μέσα στη διαδοχή των γενεών, και το να αγκαλιάζουμε έναν ηλικιωμένο, μας βοηθά να κατανοήσουμε ότι η ιστορία δεν εξαντλείται στο παρόν, ούτε τελειώνει ανάμεσα σε συναντήσεις φευγαλέες και σχέσεις κατακερματισμένες, αλλά ελίσσεται προς το μέλλον. Στο βιβλίο της Γένεσης βρίσκουμε το συγκινητικό επεισόδιο της ευλογίας που δίνει ο Ιακώβ, γέρος πια, στα εγγόνια του, τα παιδιά του Ιωσήφ: τα λόγια τούς παρακινούν να κοιτάξουν με ελπίδα το μέλλον, ως καιρό των υποσχέσεων του Θεού (βλ. Γεν 48,8-20). Εάν λοιπόν είναι αλήθεια ότι το εύθραυστο των ηλικιωμένων έχει ανάγκη από το σφρίγος των νέων, είναι εξίσου αλήθεια ότι η απειρία των νέων έχει ανάγκη από τη μαρτυρία των ηλικιωμένων για να σχεδιάσουν με σοφία το μέλλον. Πόσες φορές οι παππούδες/γιαγιάδες μας υπήρξαν για μας υπόδειγμα πίστεως και ευσέβειας, αρετών του πολίτη και κοινωνικής δέσμευσης, μνήμης και προσκαρτερίας στις δοκιμασίες! Αυτή η ωραία κληρονομιά, που μας παρέδωσαν με ελπίδα και αγάπη, δεν θα είναι ποτέ, για μας, αρκετή αιτία ευγνωμοσύνης και συνέπειας.
Σημεία ελπίδας για τους ηλικιωμένους
Το Ιωβηλαίο, από τις βιβλικές του αρχές, αντιπροσώπευε έναν καιρό απελευθέρωσης: οι δούλοι απελευθερώνονταν, τα χρέη έσβηναν, οι αγροί αποδίδονταν στους αρχικούς τους ιδιοκτήτες. Ήταν μια στιγμή αποκατάστασης της κοινωνικής τάξης που ήθελε ο Θεός, κατά την οποία θεραπεύονταν οι ανισότητες και οι καταπιέσεις που είχαν συσσωρευθεί μέσα στα χρόνια. Ο Ιησούς ανανεώνει αυτά τα γεγονότα απελευθέρωσης όταν, στη συναγωγή της Ναζαρέτ, διακηρύττει τη χαρμόσυνη είδηση στους φτωχούς, την όραση στους τυφλούς, την απελευθέρωση των φυλακισμένων και την επάνοδο των καταπιεσμένων στην ελευθερία (βλ. Λκ 4,16-21).
Κοιτάζοντας τους ηλικιωμένους μέσα σ’ αυτή την προοπτική του Ιωβηλαίου, καλούμαστε και εμείς να βιώσουμε μαζί τους μια απελευθέρωση, κυρίως από τη μοναξιά και την εγκατάλειψη. Αυτό το έτος είναι η κατάλληλη στιγμή για να το πραγματοποιήσουμε: η πιστότητα του Θεού στις υποσχέσεις του μάς διδάσκει ότι υπάρχει μια μακαριότητα στα γεράματα, μια χαρά αυθεντικά ευαγγελική, που μας ζητά να γκρεμίσουμε τα τείχη της αδιαφορίας, μέσα στα οποία είναι συχνά κλεισμένοι οι ηλικιωμένοι. Οι κοινωνίες μας, σε όλα τα πλάτη, συνηθίζουν πολύ συχνά να αφήνουν ένα μέρος τόσο σημαντικό και πλούσιο της παρουσίας τους να κρατιέται στο περιθώριο και να λησμονείται.
Εμπρός σ’ αυτή την κατάσταση, είναι αναγκαία μια αλλαγή βηματισμού, που να μαρτυρεί ότι όλη η Εκκλησία αναλαμβάνει την ευθύνη της. Κάθε ενορία, κάθε οργάνωση, κάθε εκκλησιακή ομάδα καλείται να γίνει πρωταγωνιστής της «επανάστασης» της ευγνωμοσύνης και ης φροντίδας, που πρέπει να τα πραγματοποιήσουμε επισκεπτόμενοι συχνά τους ηλικιωμένους, δημιουργώντας γι’ αυτούς και με αυτούς δίκτυα στήριξης και προσευχής, υφαίνοντας σχέσεις που να μπορούν να δωρίσουν ελπίδα και αξιοπρέπεια σε όποιον αισθάνεται ξεχασμένος. Η χριστιανική ελπίδα μάς ωθεί πάντοτε να τολμούμε περισσότερο, να σκεπτόμαστε το μεγάλο, να μην αρκούμαστε στην παρούσα κατάσταση. Εν προκειμένω, να εργαζόμαστε για μια αλλαγή που να ξαναδώσει στους ηλικιωμένους εκτίμηση και στοργή.
Γι’ αυτό, ο Πάπας Φραγκίσκος θέλησε να εορτασθεί η «Παγκόσμια Ημέρα των Παππούδων/Γιαγιάδων και των Ηλικιωμένων» κυρίως συναντώντας όποιον είναι μόνος. Και για τον ίδιο λόγο, αποφασίστηκε: όσοι δεν θα μπορέσουν να έλθουν στη Ρώμη, φέτος, σε προσκύνημα, να μπορούν «να αποκτήσουν τα Λυσίποινα του Ιωβηλαίου εάν πάνε να αποδώσουν επίσκεψη για κάποιον επαρκή χρόνο στους μοναχικούς ηλικιωμένους, […] εκπληρώνοντας σαν ένα προσκύνημα προς τον Χριστό παρόντα σ’ αυτούς (βλ. Μτ 25, 34-36)» (Penitenzieria Apostolica, Norme sulla Concessione dell’Indulgenza Giubilare, III). Το να επισκεφθεί κανείς έναν ηλικιωμένο είναι ένας τρόπος να συναντήσει κανείς τον Χριστό, που μας ελευθερώνει από την αδιαφορία και την απομόνωση.
Οι ηλικιωμένοι μπορούν να ελπίζουν
Το βιβλίο του Σειράχ βεβαιώνει ότι είναι μακάριοι όσοι δεν έχουν χάσει την ελπίδα τους (βλ. 14,2), υπονοώντας ότι στη ζωή μας – ιδιαίτερα αν είναι μακρόχρονη – μπορεί να υπάρξουν πολλοί λόγοι για να στρέψουμε το βλέμμα μας προς τα πίσω, παρά προς το μέλλον. Και όμως, όπως έγραψε ο Πάπας Φραγκίσκος κατά την τελευταία του εισαγωγή στο νοσοκομείο, «το σώμα μας είναι αδύναμο αλλά, ακόμη και έτσι, τίποτα δεν μπορεί να μας εμποδίσει να αγαπούμε, να προσευχόμαστε, να δίνουμε τον εαυτό μας, να είμαστε ο ένας για τον άλλο, μέσα στην πίστη, φωτεινά σημεία ελπίδας» (μεσημεριανή προσευχή Angelus, 16 Μαρτίου 2025). Έχουμε μια ελευθερία που καμμιά δυσκολία δεν μπορεί να μας αφαιρέσει: το να αγαπάμε και να προσευχόμαστε. Όλοι, πάντοτε, μπορούμε να αγαπάμε και να προσευχόμαστε!
Η αγάπη που νιώθουμε για τους αγαπημένους μας – τον σύζυγο με τον οποίο περάσαμε μεγάλο μέρος της ζωής μας, τα παιδιά, τα εγγόνια που κάνουν χαρούμενες τις ημέρες μας – δεν σβήνει όταν οι δυνάμεις αδυνατίζουν. Απεναντίας, συχνά είναι ακριβώς η στοργή τους που αφυπνίζει τις δυνάμεις μας, δίνοντάς μας ελπίδα και παρηγοριά.
Αυτά τα σημεία ζωτικότητας της αγάπης, που έχουν τη ρίζα τους στον ίδιο τον Θεό, μας ενθαρρύνουν και μας θυμίζουν ότι «αν και ο εξωτερικός μας άνθρωπος φθείρεται, ο εσωτερικός μας άνθρωπος ανακαινίζεται ημέρα με την ημέρα» (2 Κορ 4,16). Κυρίως, λοιπόν, ως ηλικιωμένοι, ας προσκαρτερούμε με εμπιστοσύνη στον Κύριο. Ας αφήνουμε να μας ανανεώνει κάθε μέρα η συνάντηση μαζί του, κατά την προσευχή και τη θεία Λειτουργία. Ας μεταδίδουμε με αγάπη την πίστη που βιώσαμε τόσα χρόνια, μέσα στην οικογένεια και στις καθημερινές συναντήσεις: ας δοξολογούμε πάντοτε τον Θεό για την εύνοιά του, ας καλλιεργούμε την ενότητα με τους αγαπημένους μας, ας διευρύνουμε την καρδιά μας σε όποιον είναι πιο μακριά από μας και, ιδιαιτέρως, σε όποιον ζει σε κατάσταση ανάγκης. Θα είμαστε σημεία ελπίδας, σε κάθε ηλικία.
Από το Βατικανό, 26 Ιουνίου 2025
