Το έγγραφο της Ποντιφικής Συνόδου για τη Διδασκαλία της Πίστεως Mater populi fidelis, που εγκρίθηκε από τον Πάπα Φραγκίσκο, αποσαφηνίζει τους τίτλους που πρέπει να χρησιμοποιούνται για την Παναγία. Ζητείται επίσης ιδιαίτερη προσοχή για τον τίτλο «Μεσίτρια όλων των χαρίτων».
Mater populi fidelis είναι ο τίτλος της Δογματικής Διάταξης που δημοσιεύτηκε την Τρίτη 4 Νοεμβρίου, από τον Πρόεδρο της Συνόδου για τη Διδασκαλία της Πίστεως. Υπογράφεται από τον Καρδινάλιο Βίκτορ Μανουέλ Φερνάντεζ, Πρόεδρο της Ποντιφικής Συνόδου, και τον Γραμματέα Πανοσιολογιότατο Αρμάντο Ματέο, ενώ εγκρίθηκε από τον Πάπα στις 7 Οκτωβρίου.
Πρόκειται για τον καρπό μιας μακράς και σύνθετης συλλογικής εργασίας. Είναι ένα δογματικό κείμενο σχετικά με τη Μαριολατρική ευλάβεια, επικεντρωμένο στη μορφή της Παναγίας που συνδέεται με το έργο του Χριστού ως Μητέρα των πιστών. Η Διάταξη προσφέρει στέρεο βιβλικό θεμέλιο για την ευλάβεια προς τη Μαρία, συγκεντρώνοντας επίσης ποικίλες συμβολές Πατέρων, Διδασκάλων της Εκκλησίας, στοιχείων της ανατολικής παράδοσης και της σκέψης των τελευταίων Ποντιφίκων.
Μέσα σε αυτό το θετικό πλαίσιο, το δογματικό κείμενο εξετάζει έναν αριθμό Μαριανών τίτλων, προβάλλοντας ορισμένους, και προειδοποιώντας για τη χρήση άλλων. Τίτλοι όπως Μητέρα των πιστών, Πνευματική Μητέρα, Μητέρα του πιστού λαού εκτιμώνται ιδιαίτερα. Αντιθέτως, ο τίτλος Συλλυτρώτρια θεωρείται ακατάλληλος και ατυχής. Ο τίτλος Μεσίτρια θεωρείται μη αποδεκτός όταν αποκτά σημασία που ανήκει αποκλειστικά στον Ιησού Χριστό, αλλά εκτιμάται θετικά όταν εκφράζει μια συμμετοχική και εσωτερική μεσιτεία, που δοξάζει τη δύναμη του Χριστού. Οι τίτλοι Μητέρα της χάριτος και Μεσίτρια όλων των χαρίτων θεωρούνται αποδεκτοί μόνο υπό πολύ συγκεκριμένες έννοιες, ενώ παρέχεται εκτεταμένη επεξήγηση των κινδύνων που ενδέχεται να φέρουν.
Στην ουσία, η Διάταξη επαναλαμβάνει την Καθολική Διδασκαλία που πάντα τόνιζε ότι τα πάντα στη Μαρία αναφέρονται στη χριστοκεντρικότητα και στο σωτήριο έργο του Υιού της. Γι’ αυτό, ακόμη και αν ορισμένοι τίτλοι μπορούν να ερμηνευθούν ορθά, κρίνεται προτιμότερο να αποφεύγονται.
Στην παρουσίαση της Διάταξης, ο Καρδινάλιος Φερνάντεζ αναδεικνύει την αξία της λαϊκής ευλάβειας, αλλά προειδοποιεί για ομάδες και δημοσιεύσεις που προωθούν νέα δογματικά ρεύματα, προκαλώντας σύγχυση μεταξύ των πιστών, ακόμη και μέσω των κοινωνικών δικτύων. Το κύριο ζήτημα, όσον αφορά την ερμηνεία αυτών των τίτλων, σχετίζεται με τον τρόπο κατανόησης της συμμετοχής της Αειπαρθένου Μαρίας στο έργο της λύτρωσης του Χριστού.
Συλλυτρώτρια
Αναφορικά με τον τίτλο Συλλυτρώτρια, η Διάταξη υπενθυμίζει ότι ορισμένοι Πάπες «έκαναν χρήση αυτού του τίτλου χωρίς να τον εξηγήσουν. Συνήθως, τον παρουσίαζαν σε σχέση με τη Θεία μητρότητα και με την ένωση της Παναγίας με τον Χριστό πλάι στον λυτρωτικό Σταυρό».
Η Β΄ Σύνοδος του Βατικανού αποφάσισε να μην χρησιμοποιήσει τον τίτλο αυτό «για δογματικούς, ποιμαντικούς και οικουμενικούς λόγους». Ο άγιος Ιωάννης Παύλος Β΄ «τον χρησιμοποίησε τουλάχιστον επτά φορές, συνδέοντάς τον κυρίως με τη σωτηριολογική αξία του ανθρώπινου πόνου που προσφέρεται μαζί με εκείνον του Χριστού, με τον οποίο η Μαρία ενώθηκε ιδιαίτερα κάτω από τον Σταυρό».
Η Διάταξη αναφέρεται επίσης σε συζήτηση της τότε Ποντιφικής Συνόδου για τη Διδασκαλία της Πίστης, τον Φεβρουάριο του 1996, σχετικά με το αίτημα να ανακηρυχθεί νέο δόγμα περί Αειπαρθένου Μαρίας ως «Συλλυτρώτριας ή Μεσίτριας όλων των χαρίτων». Η γνώμη του Καρδινάλιου Ράτσινγκερ ήταν αρνητική: «Το ακριβές νόημα των τίτλων δεν είναι σαφές και η διδασκαλία που εμπεριέχουν δεν είναι ώριμη… Δεν φαίνεται ακόμη με σαφήνεια πως αυτή η διδασκαλία βρίσκεται μέσα στην Αγία Γραφή και την αποστολική παράδοση».
Αργότερα, το 2002, ο μελλοντικός Βενέδικτος ΙΣΤ΄ εξέφρασε δημοσίως την ίδια άποψη: «Ο όρος “Συλλυτρώτρια” απομακρύνεται υπερβολικά από τη γλώσσα της Γραφής και των Πατέρων και συνεπώς προκαλεί παρερμηνείες… Όλα προέρχονται από Εκείνον, όπως διακηρύσσουν κυρίως οι Επιστολές προς Εφεσίους και Κολοσσαείς. Η Παναγία είναι ό,τι είναι, χάρη σε Εκείνον. Ο όρος “Συλλυτρώτρια” θα συσκότιζε αυτή την προέλευση».
Η Διάταξη διευκρινίζει ότι ο Ράτσινγκερ δεν αρνιόταν τις καλές προθέσεις ή τις Θεολογικές αξίες που ενέχει η πρόταση του τίτλου, αλλά τόνιζε πως επρόκειτο για «λανθασμένη ορολογία».
Ο Πάπας Φραγκίσκος έχει εκφραστεί τουλάχιστον τρεις φορές με σαφήνεια εναντίον της χρήσης του τίτλου «Συλλυτρώτρια». Το δογματικό έγγραφο καταλήγει: «Είναι πάντοτε ακατάλληλο να χρησιμοποιείται ο τίτλος Συλλυτρώτρια για να οριστεί η συνεργασία της Μαρίας. Ο τίτλος αυτός κινδυνεύει να επισκιάσει τη μοναδική σωτηριώδη μεσιτεία του Χριστού και, συνεπώς, να προκαλέσει σύγχυση και ανισορροπία στην αρμονία των αληθειών της χριστιανικής πίστης… Όταν μια έκφραση απαιτεί συνεχείς διευκρινίσεις ώστε να μην απομακρυνθεί από το σωστό νόημά της, τότε δεν υπηρετεί την πίστη του Λαού του Θεού και καθίσταται ακατάλληλη».
Μεσίτρια
Η Διάταξη υπογραμμίζει ότι η Βιβλική αναφορά στη μοναδική μεσιτεία του Χριστού «είναι απόλυτη». Ο Χριστός είναι ο μόνος Μεσίτης. Παράλληλα, επισημαίνεται ότι η λέξη «μεσιτεία» χρησιμοποιείται ευρέως σε διάφορους τομείς της κοινωνικής ζωής, όπου σημαίνει απλώς συνεργασία, βοήθεια ή μεσιτεία προσευχής. Κατά συνέπεια, μπορεί να εφαρμοστεί και στην Παναγία με δευτερεύουσα σημασία, χωρίς να υπονοείται ότι προσθέτει δύναμη ή αποτελεσματικότητα στη μοναδική μεσιτεία του Ιησού Χριστού.
Επιπλέον, το έγγραφο αναγνωρίζει ότι «είναι προφανές πως υπήρξε μια πραγματική μεσιτεία της Μαρίας ώστε να καταστεί δυνατή η ενανθρώπιση του Υιού του Θεού στην ανθρωπότητά μας».
Μητέρα των πιστών και Μεσίτρια όλων των χαρίτων
Η μητρική αποστολή της Παναγίας «δεν συσκοτίζει ούτε μειώνει» τη μοναδική μεσιτεία του Χριστού, «αλλά αναδεικνύει την αποτελεσματικότητά της». Έτσι κατανοημένη, «η μητρότητα της Μαρίας δεν αποδυναμώνει τη μοναδική λατρεία που ανήκει μόνο στον Χριστό, αλλά την ενισχύει».
Πρέπει, ωστόσο, να αποφεύγονται τίτλοι και εκφράσεις που παρουσιάζουν την Παναγία «σαν ένα είδος “αλεξικέραυνου” απέναντι στη δικαιοσύνη του Κυρίου, σαν να ήταν μια αναγκαία εναλλακτική στην ανεπαρκή ευσπλαχνία του Θεού».
Ο τίτλος Μητέρα των πιστών επιτρέπει να μιλήσουμε για «μια δράση της Παναγίας που συνδέεται και με τη δική μας ζωή της χάριτος». Ωστόσο, χρειάζεται προσοχή σε εκφράσεις που μπορεί να μεταδώσουν «λιγότερο αποδεκτά περιεχόμενα».
Ο Καρδινάλιος Ράτσινγκερ είχε εξηγήσει ότι ο τίτλος Μεσίτρια όλων των χαρίτων δεν έχει σαφή θεμελίωση στη Θεία Αποκάλυψη, και «σύμφωνα με αυτή την πεποίθηση —εξηγεί το έγγραφο— μπορούμε να αναγνωρίσουμε τις δυσκολίες που συνεπάγεται, τόσο στη Θεολογική σκέψη όσο και στην πνευματικότητα».
Πράγματι, «κανένα ανθρώπινο πρόσωπο, ούτε οι Απόστολοι ούτε η Υπεραγία Θεοτόκος Μαρία, δεν μπορεί να ενεργεί ως καθολικός διαχειριστής της χάριτος. Μόνο ο Θεός μπορεί να δωρίζει τη χάρη, και το κάνει μέσω της ανθρώπινης φύσης του Χριστού».
Επομένως, τίτλοι όπως Μεσίτρια όλων των χαρίτων έχουν «όρια που δεν διευκολύνουν τη σωστή κατανόηση του μοναδικού ρόλου της Παναγίας. Διότι εκείνη, που είναι η πρώτη λυτρωμένη, δεν μπορεί να είναι μεσίτρια της χάριτος που η ίδια έλαβε».
Ωστόσο, το έγγραφο αναγνωρίζει τελικά ότι «η έκφραση “χάριτες”, όταν αναφέρεται στη μητρική υποστήριξη της Παναγίας σε διάφορες στιγμές της ζωής, μπορεί να έχει αποδεκτό νόημα». Ο πληθυντικός, μάλιστα, «εκφράζει όλη τη βοήθεια, ακόμη και την υλική, που ο Κύριος μπορεί να μας χαρίσει ακούγοντας τη μεσιτεία της Μητέρας Του».
ΠΗΓΗ: Vatican news
+Νικόλαος,
Αρχιεπίσκοπος, πρώην Νάξου-Τήνου κλπ
