Κατά τη διάρκεια της κατήχησης της γενικής ακρόασης, χθες, Τετάρτη 10 Δεκεμβρίου, ο Λέων ΙΔ΄ παρουσίασε το μυστήριο του τέλους της ύπαρξης, «του πιο φυσικού και ταυτόχρονα πιο αφύσικου γεγονότος που υπάρχει». Καλεί να μη βιώνεται ως καταδίκη ή παράλογο, ούτε να αποφεύγεται, αλλά να νοείται ως πέρασμα.
«Είμαστε πλάσματα παραδοξολογικά»
«Είμαστε πλάσματα παραδοξολογικά», αναφέρει ο Πάπας, αιωρούμενα ανάμεσα στη διαύγεια του νου και την αδυναμία της καρδιάς μπροστά στο μυστήριο του θανάτου. Είναι μια συνείδηση που βαραίνει σιωπηλά, ένας απόηχος από τον οποίο προσπαθούμε να ξεφύγουμε αναζητώντας καταφύγιο στις υποσχέσεις της επιστήμης και της τεχνολογίας, που υπόσχονται «ενδοκοσμικές αθανασίες», τα σενάρια του «μεταανθρώπου» που προβάλλουν ως πρόκληση της εποχής μας.
Όμως, πώς μπορεί κανείς να εμπιστευτεί αυτούς τους ορίζοντες, όταν κανείς δεν μπορεί να διαβεβαιώσει ότι «μια ζωή χωρίς θάνατο θα ήταν και μια ευτυχισμένη ζωή»; Σε αυτόν τον βαθύ και λεπτό προβληματισμό της ανθρώπινης εμπειρίας στάθηκε ο Πάπας Λέων ΙΔ΄ το πρωί της 10ης Δεκεμβρίου, στην Πλατεία του Αγίου Πέτρου, μετά τον καθιερωμένο γύρο με το αυτοκίνητο ανάμεσα σε πιστούς και προσκυνητές.
Το θέμα της κατήχησης —η έκτη στη σειρά Η Ανάσταση του Χριστού και οι προκλήσεις του σύγχρονου κόσμου, μέρος του ιωβηλαίου κύκλου Ιησούς Χριστός, ελπίδα μας— ήταν: Η Ανάσταση του Ιησού Χριστού: η τελική απάντηση στο ερώτημα για τον θάνατό μας, και αναπτύχθηκε γύρω από το γεγονός «το πιο φυσικό και ταυτόχρονα πιο αφύσικο που υπάρχει».
Η διχοτομία του θανάτου
Ο Ποντίφικας υπογράμμισε την πρώτη μεγάλη αντιφατικότητα: από τη μία, την έκρηξη ζωής και αιωνιότητας που κατοικεί στην καρδιά του ανθρώπου για τον ίδιο και για όσους αγαπά· από την άλλη, το βάρος του θανάτου που βιώνεται ως καταδίκη ή «παραλογισμός».
Μια δεύτερη διχοτομία εμφανίζεται στον τρόπο με τον οποίο η σύγχρονη κοινωνία προσεγγίζει τον θάνατο: ενώ παλαιότερα συνοδευόταν από τελετές και παραδόσεις, σήμερα έχει γίνει ταμπού, κάτι «να το κρατάμε μακριά», να το αναφέρουμε «σιγανά», ακόμη και να το αποφεύγουμε μέσω της απλής επίσκεψης στα κοιμητήρια.
Συνειδητοί και ανίσχυροι
Τι είναι λοιπόν ο θάνατος; Είναι πράγματι η τελευταία λέξη πάνω στη ζωή μας; Αυτά τα ερωτήματα βασανίζουν τον άνθρωπο, «γιατί μόνο αυτός γνωρίζει ότι θα πεθάνει». Μια βεβαιότητα που βαραίνει περισσότερο σε σχέση με άλλα πλάσματα.
Ο Πάπας υπενθύμισε ότι ο πόνος υπάρχει και στα ζώα, «αλλά δεν γνωρίζουν ότι ο θάνατος ανήκει στη μοίρα τους· δεν αναρωτιούνται για το νόημα, τον σκοπό ή το αποτέλεσμα της ζωής».
Από αυτήν τη συνειδητοποίηση προκύπτει ίσως το παράδοξο: ότι είμαστε δυστυχισμένα πλάσματα όχι μόνο επειδή πεθαίνουμε, αλλά επειδή γνωρίζουμε ότι αυτό θα συμβεί, χωρίς να ξέρουμε το πώς ή το πότε. Έτσι ανακαλύπτουμε τον εαυτό μας ταυτόχρονα συνειδητό και ανίσχυρο. Ίσως από εδώ πηγάζουν οι συχνές εκτοπίσεις και οι υπαρξιακές φυγές μπροστά στο ζήτημα του θανάτου.
«Μια μεγάλη δασκάλα ζωής»
Κι όμως, μέσα στον θάνατο μπορεί να διαφανεί μια παιδαγωγική αξία. Ο Άγιος Αλφόνσος Μαρία ντε Λιγκουόρι, στο έργο του Προπαρασκευή για τον θάνατο, τον αποκαλεί «μια μεγάλη δασκάλα ζωής». Η προσέγγιση και η μελέτη του βοηθούν να καθορίσουμε τις πραγματικές προτεραιότητες της ύπαρξης, να απαλλαγούμε από το περιττό και να ζήσουμε με τη συνείδηση ότι ο επίγειος χρόνος προετοιμάζει την αιωνιότητα.
Παρά ταύτα, πολλές σύγχρονες ανθρωπολογικές αντιλήψεις υπόσχονται ενδοκοσμικές αθανασίες, θεωρητικοποιούν την παράταση της ανθρώπινης ζωής μέσω της τεχνολογίας. Είναι το σενάριο του μεταανθρώπου που αναδύεται στον ορίζοντα των σημερινών προκλήσεων.
Μπορεί πράγματι η επιστήμη να νικήσει τον θάνατο; Και ακόμη: μπορεί να μας εγγυηθεί ότι μια ζωή χωρίς θάνατο θα είναι και ζωή ευτυχισμένη;
Ο θάνατος, «δομικό μέρος» της ζωής
Η Ανάσταση του Χριστού προσφέρει την απάντηση: δείχνει ότι ο θάνατος δεν είναι εχθρός της ύπαρξης, αλλά αποτελεί «δομικό μέρος» της, την πύλη που ανοίγει στην αιώνια ζωή. Το Πάσχα του Ιησού μας επιτρέπει να «γευόμαστε εκ των προτέρων», ήδη μέσα στον παρόντα χρόνο —ακόμη γεμάτο δοκιμασίες και πόνο— την πληρότητα όσων θα ακολουθήσουν μετά τον θάνατο.
Μια νέα αυγή
Αυτή τη βεβαιότητα την αποτύπωσε ο ευαγγελιστής Λουκάς στο τέλος εκείνου του απογεύματος όπου το σκοτάδι φαινόταν να καταπίνει το Γολγοθά: «Ήταν η ημέρα της Παρασκευής και ήδη άστραφταν τα φώτα του Σαββάτου». Οι πρώτες λάμψεις της πασχαλινής αυγής έλαμπαν μέσα σε μια ακόμη κλειστή και σιωπηλή νύχτα, αναγγέλλοντας μια νέα αρχή.
Μόνο αυτό το γεγονός μπορεί να φωτίσει πλήρως το μυστήριο του θανάτου. Μόνο μέσα σε αυτό το φως γίνεται αληθινό αυτό που η καρδιά μας ποθεί και ελπίζει: ότι ο θάνατος δεν είναι το τέλος, αλλά το πέρασμα προς το πλήρες φως, προς μια αιώνια ευτυχία.
Ένα σπίτι που μας περιμένει
Ο Αναστημένος Χριστός έχει ήδη χαράξει το μονοπάτι μέσα από τον θάνατο, υπερνικώντας τη «δοκιμασία» του και προετοιμάζοντας για τον καθένα μας μια «αιώνια ανάπαυση», ένα σπίτι που μας περιμένει· μια ζωή πλήρη, όπου το σκοτάδι και η αντίφαση δεν έχουν θέση.
Χάρη σε Αυτόν, που πέθανε και αναστήθηκε από αγάπη, μπορούμε με τον Άγιο Φραγκίσκο να αποκαλούμε τον θάνατο «αδελφό». Η προσμονή του με τη βεβαιότητα της Ανάστασης μας προφυλάσσει από τον φόβο του οριστικού αφανισμού και μας προετοιμάζει για τη χαρά της άπειρης ζωής.
«Συγχωρούμε και ζητάμε συγχώρεση»
Απευθυνόμενος στους Πολωνούς πιστούς, ο Ποντίφικας υπενθύμισε τη διάσκεψη αφιερωμένη στο μήνυμα συμφιλίωσης που οι Πολωνοί Επίσκοποι απέστειλαν στους Γερμανούς συναδέλφους τους πριν από εξήντα χρόνια. Ένα γεγονός που «άλλαξε την ιστορία της Ευρώπης» μέσω των λόγων «συγχωρούμε και ζητάμε συγχώρεση».
Η ευχή του Πάπα είναι αυτές οι λέξεις να αποτελέσουν για τους λαούς που σήμερα βρίσκονται σε σύγκρουση μια μαρτυρία ότι «η συμφιλίωση και η συγχώρεση είναι δυνατές όταν γεννιούνται από την αμοιβαία επιθυμία για ειρήνη και από τη δέσμευση, στην αλήθεια, για το καλό της ανθρωπότητας».
ΠΗΓΗ: Vatican news
+Νικόλαος,
Αρχιεπίσκοπος, πρώην Νάξου-Τήνου κλπ.
