«Η αγάπη νικά τον θάνατο»
Το μήνυμα της ζωής —της αιώνιας ζωής που χάρισε ο Χριστός— αντηχεί ανάμεσα σε ταφόπλακες και μνήματα: ο Θεός «θα εξαλείψει τον θάνατο για πάντα. Τον έχει νικήσει οριστικά, ανοίγοντας ένα πέρασμα αιώνιας ζωής, δηλαδή πραγματοποιώντας το Πάσχα, μέσα στη σήραγγα του θανάτου, ώστε, ενωμένοι μαζί Του, να μπορούμε κι εμείς να εισέλθουμε και να τη διαβούμε».
Ο Πάπας Λέων ΙΔ΄ βρέθηκε στο Κοιμητήριο Βεράνο, όπου το απόγευμα της Κυριακής 2 Νοεμβρίου τέλεσε Θεία Λειτουργία υπέρ αναπαύσεως όλων των κεκοιμημένων πιστών.
Η πόλη των νεκρών, ένα μουσείο κάτω από τον ουρανό
Οι τέσσερις μνημειακές μορφές —Η Περισυλλογή, Η Ελπίδα, Η Αγάπη και Η Σιωπή— έργα του 19ου αιώνα του Βεσπινιάνι, φαίνονται να υποδέχονται την είσοδο του Πάπα στον τετράπλευρο περίβολο που χωρίζει την πόλη των ζωντανών από αυτήν των νεκρών. Ένα αληθινό υπαίθριο μουσείο, με ανεκτίμητης αξίας γλυπτά και ιστορικά μνημεία.
Σε αυτήν την «πόλη μέσα στην πόλη», που εκτείνεται σε 83 εκτάρια και προστατεύεται από τα υψηλά τείχη της, ο Ποντίφικας αποφάσισε να τελέσει τη λειτουργία της 2ας Νοεμβρίου, συνεχίζοντας την παράδοση που καθιέρωσε ο προκάτοχός του Φραγκίσκος από το 2013, όταν είχε επισκεφθεί το γνωστό νεκροταφείο της περιοχής Σαν Λορέντσο για να προσευχηθεί υπέρ των νεκρών. Μια συνήθεια που συνεχίστηκε όλα τα επόμενα χρόνια, με τελετές σε άλλα κοιμητήρια της Ρώμης, στο Νετούνο και σε γειτονικές περιοχές.
Ένα μπουκέτο λευκά τριαντάφυλλα
Ο Λέων ΙΔ΄ διέσχισε τον Πιντσέττο υπό τους ήχους του Requiem που έψαλλε η Schola Cantorum. Από το πρωί, η περιοχή ήταν αποκλεισμένη. Περίπου 2.500 πιστοί —άνδρες, γυναίκες, ηλικιωμένοι, μοναχές, ιερείς— είχαν πάρει θέση στις καρέκλες του προαυλίου, ανάμεσα σε ταφικά μνημεία και μικρά μαυσωλεία, αγάλματα, προτομές και επιτύμβιες εικόνες.
Ανάμεσα σε δακρυσμένες Παναγίες και αγγέλους του πόνου, ακόμη και ένα άγαλμα της λύκαινας της Ρώμης, δεσπόζει η ιστορία μέσα στη σιωπή. Κοντά στο απλό βήμα που είχε στηθεί για τη λειτουργία, πριν από τους τάφους συγγραφέων, καλλιτεχνών και μουσικών, βρίσκεται και ο τάφος που φέρει τη μεγάλη επιγραφή «GARIBALDI», όπου αναπαύονται ο Ριτσότι Γαριβάλδι, γιος του εθνικού ήρωα, και άλλοι απόγονοί του.
«Τους κρατάμε μέσα στη μνήμη της καρδιάς μας»
Ο Πάπας έφθασε στο Βεράνο λίγο πριν τις 15:45, δεχόμενος ένα συγκρατημένο χειροκρότημα, σεβόμενο το ιερό πλαίσιο. Συνοδευόμενος από τον Kαρδινάλιο Bικάριο Μπάλντο Ρέινα, χαιρέτισε έξω από το κοιμητήριο τη Σίλβια Σκοτσέζε, αντιδήμαρχο της Ρώμης, και άλλες αρχές.
Πρώτη του πράξη ήταν να σταματήσει μπροστά σε έναν παλιό τάφο, εκείνον της Αντωνίας Κότσια Νικολίνι και της οικογένειάς της, πάνω στον οποίο κατέθεσε ένα μπουκέτο λευκά τριαντάφυλλα. Προσευχήθηκε για λίγο και έδωσε την ευλογία του, μια συμβολική τιμή προς όλους όσοι αναπαύονται στο Βεράνο.
«Την ημέρα του θανάτου τους μας άφησαν», είπε στην ομιλία του, «μα τους φέρουμε πάντα μέσα μας, στη μνήμη της καρδιάς». Μια μνήμη «ζωντανή», που ανανεώνεται μέσα από εικόνες, τόπους, ακόμη και αρώματα που μας θυμίζουν όσους αγαπήσαμε και δεν είναι πια μαζί μας.
Η ελπίδα της Ανάστασης
Ωστόσο, η σημερινή λειτουργία, τόνισε ο Πάπας, δεν είναι απλώς μια τελετή μνήμης: «Η χριστιανική πίστη, θεμελιωμένη στο Πάσχα του Χριστού, μας βοηθά να ζούμε τη μνήμη όχι μόνο ως ανάμνηση του παρελθόντος, αλλά και ως ελπίδα για το μέλλον».
Δεν πρόκειται, λοιπόν, για μια στροφή προς τα πίσω, αλλά για ένα βλέμμα στραμμένο εμπρός, προς το λιμάνι της σωτηρίας, προς τη γιορτή χωρίς τέλος όπου ο θάνατος έχει πια εξαλειφθεί.
«Αυτή η μελλοντική ελπίδα», πρόσθεσε, «δεν είναι ψευδαίσθηση ούτε μια απλή ανθρώπινη αισιοδοξία, είναι εδρασμένη στην Ανάσταση του Ιησού, ο οποίος νίκησε τον θάνατο και άνοιξε και για εμάς το πέρασμα προς την πληρότητα της ζωής».
«Η αγάπη νικά τον θάνατο»
Ο Χριστός, υπενθύμισε ο Πάπας, «είναι ο προορισμός του ταξιδιού μας, ο οδηγός που μας φέρνει στο σπίτι όπου είμαστε αναμενόμενοι, αγαπημένοι, σωσμένοι». Εκεί θα ζήσουμε την τελική συνάντηση της αγάπης, την ίδια αγάπη με την οποία ο Θεός μάς δημιούργησε και ο Υιός Του μας λύτρωσε από τον θάνατο.
«Προχωρούμε προς αυτόν τον προορισμό», είπε, «μόνο όταν ζούμε μέσα στην αγάπη και την ασκούμε μεταξύ μας, ιδιαίτερα προς τους πιο αδύναμους και τους φτωχούς».
«Η αγάπη νικά τον θάνατο. Μέσα στην αγάπη, ο Θεός θα μας ενώσει με τους αγαπημένους μας. Αν περπατάμε μέσα στην αγάπη, η ζωή μας γίνεται προσευχή που ανεβαίνει και μας ενώνει με τους νεκρούς μας, μας φέρνει κοντά τους, ώσπου να τους ξανασυναντήσουμε στην αιώνια χαρά».
«Θα εξαλείψει κάθε δάκρυ»
Από εκεί, ο Πάπας κάλεσε τους πιστούς να εμπιστευθούν «την ελπίδα που δεν απογοητεύει»: «Ας κοιτάξουμε τον Αναστημένο Χριστό και ας σκεφθούμε τους αγαπημένους μας νεκρούς τυλιγμένους μέσα στο φως Του· ας αφήσουμε να ηχήσει μέσα μας η υπόσχεση της αιώνιας ζωής που μας δίνει ο Κύριος. Εκείνος θα εξαλείψει τον θάνατο για πάντα».
«Μας περιμένει», κατέληξε ο Ποντίφικας, «κι όταν Τον συναντήσουμε στο τέλος αυτής της γήινης ζωής, θα χαρούμε μαζί Του και με όσους προηγήθηκαν από εμάς».
Μια υπόσχεση που, όπως είπε, «μας στηρίζει, σκουπίζει τα δάκρυά μας και στρέφει το βλέμμα μας εμπρός, προς την ελπίδα που δεν σβήνει».
Η προσευχή υπέρ των μακαριστών Παπών
Η λειτουργία ολοκληρώθηκε με την προσευχή «Ανάπαυσον, Κύριε», ενώ το σκοτάδι έπεφτε στα κυπαρίσσια του Βεράνο. Ο Πάπας ευλόγησε το πλήθος, άλλοι γονατιστοί, άλλοι όρθιοι κρατώντας το κινητό για να αποτυπώσουν τη στιγμή, άλλοι με λουλούδια στο χέρι καθ’ οδόν προς τους τάφους των δικών τους.
Επιστρέφοντας στο Βατικανό, ο Λέων ΙΔ΄ κατήλθε στις υπόγειες κρύπτες της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου για μια ιδιωτική προσευχή υπέρ των μακαριστών προκατόχων του.
