ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ 2020
Ποιμαντική Επιστολή του
π. Εμμανουήλ Νιν
Αποστολικού Εξάρχου
Μια σαρακοστή ιδιαίτερη
Γράφοντας τις παρούσες γραμμές σκεπτόμουν να βάλω ως τίτλο: «Μία Τεσσαρακοστή ασυνήθιστη». Πραγματικά, είναι πραγματικά έξω από γνωστά, ασυνήθιστα αυτά που ζούμε εφέτος, πέρα από την κατάσταση αγωνίας και φόβου η οποία κλονίζει την καρδιά μας. Κατά την Σαρακοστή προετοιμαζόμαστε με ιδιαίτερα προγράμματα στην λατρευτική μας δραστηριότητα, με πιο πολλά προγράμματα ιερών ακολουθιών.
Πρόκειται για μία περίοδο κατά την οποία εκδηλώνουμε τις προθέσεις μας να στερηθούμε από τόσα πράγματα και μιλούμε για τη νηστεία, για την εγκράτεια, για θυσίες, για ασκητικές πράξεις: όλα αυτά είναι καλά, και μάλιστα πολύ καλά και πολύ χρήσιμα.
Εφέτος όμως η Σαρακοστή είναι ιδιαίτερη, ασυνήθιστη, γιατί έγινε άνω κάτω από κάτι που ποτέ δεν θα μπορούσαμε να διανοηθούμε, από έναν ιό για τον οποίο έχουμε την εντύπωση ότι αυτός ελέγχει τη Σαρακοστή μας, την ίδια τη ζωή μας. Ένας ιός ο οποίος ανέτρεψε όλες τις προθέσεις μας, ανέτρεψε τη Σαρακοστή μας, και τολμώ να πω μας κάνει να ζούμε αυτή την Σαρακοστή με τρόπο πιο πραγματικό, ή αν θέλετε «κατά γράμμα», δηλαδή με στερήσεις, με νηστεία και εγκράτεια σε μια νέα μορφή. Οι φετινές στερήσεις μας είναι η αποχή μας από τη Θεία Λατρεία, από τα Ιερά Μυστήρια, από τις Ακολουθίες των Ωρών, όλα εκείνα τα οποία λαμπρύνουν τη ζωή των Εκκλησιών. Όλες αυτές τις στερήσεις μας, μπορούμε να πούμε όλες αυτές τις νηστείες μας τις αντιληφθήκαμε σαν να ξυπνούσαμε απότομα από τον ύπνο μας, σαν να τα στερούμαστε και όχι μόνα αλλά σαν να εμποδιζόμαστε και σε επίπεδο νομικό, για λόγους ανωτέρας βίας και για το κοινό καλό.
Και τι σημαίνει για μας τους χριστιανούς και για μας τους ανατολικούς καθολικούς τι σημαίνει αυτή η «ειδική και ασυνήθιστη Σαρακοστή;» Τόσες φορές διαβάσαμε ή και κάναμε συλλογισμούς γύρω από τρεις όψεις της ζωής μας μέσα στη Σαρακοστή, δηλαδή: την προσευχή, τη νηστεία και την ελεημοσύνη.
Η προσευχή μας κατά την φετινή Σαρακοστή στις ενοριακές μας ή σε άλλες εκκλησίες, οι οποίες παραμένουν ανοιχτές για περιορισμένο αριθμό πιστών. Η προσευχή μας κατά αυτήν την Σαρακοστή πρέπει να γίνεται στο σπίτι μας, σε επίπεδο ασφαλώς προσωπικό, στα βάθη της καρδιάς μας, αλλά και σε επίπεδο οικογενειακό. Αυτά τα δύο επίπεδα, είναι επίσης και προπάντων εκκλησιολογικά. Η προσευχή μας πρέπει να είναι και ως Επίσκοπός σας ζητώ να είναι βασισμένη στη βυζαντινή μας παράδοση, στα μέτρα που μπορεί ο καθένας: η προσευχή των ωρών, έστω και αν απαγγέλουμε μονάχα τους ψαλμούς, οι οποίοι είναι ιερά κείμενα με μία παρηγοριά και μία δύναμη για την πίστη μας. Ας θυμόμαστε ότι ο ίδιος ο Κύριός μας πάνω στον σταυρό του προσευχήθηκε με στίχους ψαλμών. Προσευχόμαστε επίσης απαγγέλλοντας ή ψέλνοντας μερικά τροπάρια των ιερών ακολουθιών, αφήνοντας να λάμψει μέσα στην καρδιά μας η δύναμη του τροπαρίου του Μεγάλου Απόδειπνου: «ότι μεθ’ ημών ο Θεός…». Ή ακόμα ψέλνοντας τον Ακάθιστο Ύμνο, ζητώντας τη μεσιτεία της Θεοτόκου, ιδιαίτερα κατά τη χρονική αυτή περίοδο της ζωής μας.
Ζητώ από τον Κύριο: αυτή η ειδική και ασυνήθιστη Σαρακοστή να μας οδηγήσει ώστε να ανακαλύψουμε και να ξαναανακαλύψουμε: από τη μία μεριά την προσωπική προσευχή, δηλαδή το γεγονός ότι καθένας από εμάς τους χριστιανούς καλείται να είναι άντρας ή γυναίκα προσευχής, μιας προσευχής που δεν θα έπρεπε ποτέ να είναι προσευχή «ιδιωτική» αλλά πάντα να είναι εκκλησιολογική, γιατί με αυτήν αισθανόμαστε μέλη μίας Εκκλησίας, και μέσα σ΄ αυτήν προσευχόμαστε πάντοτε για την Εκκλησία μας. Και από την άλλη πλευρά, όπως σας είπα παραπάνω, πρέπει να ανακαλύψουμε και να ξαναανακαλύψουμε την ωραιότητα της λατρευτικής μας παράδοσης. Παρά τον ιό, τον φόβο και την αγωνία αυτής της περιόδου, ας αφήσουμε την προσευχή να αναβλύσει από την καρδιά μας. Στο σπίτι μας μόνοι (αλλά όχι απομονωμένοι, εφόσον η προσευχή δεν είναι ποτέ «ιδιωτική»), στην οικογένειά μας στην εκκλησιαστική μας κοινότητα, είτε είμαστε λίγοι ή πολλοί, ας προσευχηθούμε με πίστη, ακόμα και σε στιγμές πνευματικής ξηρασίας, φόβου, και ας προσευχηθούμε με πεποίθηση και επιμονή. Ας θυμηθούμε το κείμενο της Άννας, μητέρας του προφήτου Σαμουήλ, στην Τρίτη ωδή του όρθρου: «Ο Κύριος δίνει την προσευχή σε όποιον προσεύχεται…». Προσεύχεστε για όλη την Εκκλησία, για τον Επίσκοπό σας, για τους ιερείς σας, και να είστε βέβαιοι ότι και αυτοί, κατά τις μέρες αυτές αισθάνονται να βρίσκονται μέσα στον πόνο και στην απομόνωση, μαζί με σας, σε κοινωνία μαζί σας, με τις οικογένειές σας με τις χριστιανικές και τις ενοριακές σας κοινότητες. Και κατά την προσευχή σας αυτή να αισθάνεστε πάντοτε την αλληλεγγύη με τους αδελφούς και τις αδελφές σας που ζουν με την αρρώστια, βρίσκονται στα νοσοκομεία ακόμα και στη μοναξιά μίας ανύπαρκτης οικογένειας.
Η νηστεία. Επαναλαμβάνω ότι κατά την Σαρακοστή «την ιδιαίτερη και ασυνήθιστη», η νηστεία μας περιλαμβάνει ασφαλώς μία νηστεία από την τροφή, γιατί και στα μαγαζιά δεν βρίσκουμε πια αυτά που θα θέλαμε και αυτά που έχουμε ανάγκη.
Κατά τις μέρες αυτές σας προτρέπω σε μία νηστεία, ή αν προτιμάτε, σε μία αυστηρότητα και μία λιτότητα, προπάντων στις μάταιες κουβέντες, οι οποίες δεν δημιουργούν μεταξύ μας αδελφοσύνη και αλληλεγγύη. Μία νηστεία από τον βομβαρδισμό ή από την εγκατάλειψή μας στον βομβαρδισμό της τηλεόρασης και του διαδικτύου. Κατά την περίοδο αυτή νηστεύουμε από την τηλεόραση και το ιντερνέτ. Αυτό δεν σημαίνει να μένουμε απληροφόρητοι, αλλά τολμώ να πω, σημαίνει μία νηστεία από την «τρικυμία και τον κατακλυσμό» πληροφοριών οι οποίες μας πλημμυρίζουν, δεν κατορθώνουμε να τις αφομοιώσουμε, και δεν μας ωφελούν καθόλου. Η τηλεόραση και το διαδίκτυο είναι μέσα χρήσιμα, αλλά και μέσα τα οποία μπορούν από την μία μεριά να μας συνηθίσουν στην ανευθυνότητα, και από την άλλη πλευρά να μας εκμεταλλευτούν και να μας στερήσουν την ελευθερία της σωστής σκέψης και της ορθής πράξης μας ως χριστιανοί.
Στην καθημερινή προσευχή σας κάνετε δική σας την ωραία προσευχή του Αγίου Εφραίμ, την οποία επαναλαμβάνουμε τόσο συχνά μέσα στη Σαρακοστή, ένα κείμενο ωραίο και δυνατό, που αγγίζει όλη τη χριστιανική μας ζωή. «πνεῦμα ἀργίας, περιεργίας, φιλαρχίας, καί ἀργολογίας μή μοι δῷς». Και ακόμα: «πνεῦμα δέ σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, ὑπομονής καί ἀγάπης χάρισαί μοι τῷ σῷ δούλῳ… δώρησαί μοι τοῦ ὁράν τά ἐμά πταίσματα, καί μή κατακρίνειν τόν ἀδελφόν μου».
Η ελεημοσύνη. Η φιλανθρωπία μας, η ελεημοσύνη μας θα γίνεται λοιπόν στο σπίτι μας προς τους οικείους μας, και προς τους συγγενείς μας. Η γενναιοδωρία μας αφορά στην πράξη μας και στη δραστηριότητά μας. Κατά τη φετινή Σαρακοστή, η ελεημοσύνη που κάναμε διαμέσου τόσων άλλων πράξεων, διαμέσου της ίδιας της Εκκλησίας, διαμέσου της Κάριτας και τόσων άλλων φιλανθρωπικών οργανισμών, ίσως δεν θα μπορέσουμε να την κάνουμε. Αλλά μπορούμε να την κάνουμε διαμέσου της μικρής μας γενναιοδωρίας προς τους απομονωμένους ανθρώπους που χρειάζονται μία βοήθεια, έστω και ένα φιλικό λόγο, διαμέσου της γενναιοδωρίας προς τους ανθρώπους της οικογένειάς μας, του ίδιου του σπιτιού μας της ίδιας της κοινότητάς μας, δημιουργώντας ένα οικογενειακό και αδελφικό περιβάλλον, το οποίο να μας βοηθά να ζούμε την γενναιόδωρη αγάπη του ίδιου του Κυρίου μας.
Σας προτείνω μερικά κείμενα της προσευχής μας στη βυζαντινή παράδοση, τα οποία μπορούν να μας βοηθήσουν στην προσωπική μας στην οικογενειακή μας και πάντοτε εκκλησιολογική μας προσευχή:
«Μὴ ἀποστρέψῃς τὸ πρόσωπόν Σου ἀπὸ τοῦ παιδός Σου, ὅτι θλίβομαι· ταχὺ ἐπάκουσόν μου, πρόσχες τῇ ψυχῇ μου, καὶ λύτρωσαι αὐτήν»
«Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ τὰ νικητήρια, ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια, ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου, Θεοτόκε· ἀλλ’ ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον, ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον, ἵνα κράζω σοί· Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε».
Μεθ΄ημών ο Θεός, γνώτε, έθνη και ηττάσθε, ότι μεθ’ ημών ο Θεός.
+ π. Εμμανουήλ Νιν
Αποστολικός Έξαρχος
