Τι αντιπροσωπεύει άραγε ο Πάπας για όλες εκείνες τις χιλιάδες και χιλιάδες των ανθρώπων που παρακολούθησαν την κηδεία του Πάπα Φραγκίσκου ή που περίμεναν με αγωνιώδη προσμονή τον λευκό καπνό για την εκλογή του Πάπα Λέοντα ΙΔ΄ και την έναρξη της αποστολικής του διακονίας; Και τώρα, κάθε Τετάρτη, στην εβδομαδιαία γενική ακρόαση, τουλάχιστον 20.000 πιστοί από κάθε γωνιά του κόσμου, παρακολουθούν την κατήχησή του και τον επευφημούν με ενθουσιασμό.
Ποιοι είναι όλοι αυτοί οι άνθρωποι; Φανατικοί καθολικοί; Ενθουσιώδεις αναζητητές ειδώλων; Γνωρίζουν τη θεολογία του παπικού αλάθητου, την παγκόσμια δικαιοδοσία του Πάπα πάνω σε ολόκληρη της Εκκλησία κ.λπ.; Σας διαβεβαιώνω πως η πλειονότητα αυτών των ανθρώπων δεν έχει ιδέα για αυτές τις θεολογικές έννοιες.
Πρόκειται απλώς για ανθρώπους που βλέπουν σ’ αυτήν τη λευκοντυμένη μορφή του Πάπα, έναν ποιμένα, έναν καθοδηγητή, ένα δάσκαλο που ενώνει ανθρώπους από κάθε γλώσσα, από κάθε κοινωνική τάξη, από όλα τα έθνη. Ο κόσμος έχει ανάγκη από αυτήν τη μορφή. Αφήστε τους να απολαύσουν αυτό το όνειρο, αυτή τη βαθιά θρησκευτική και ανθρώπινη επιθυμία.Όπως έγραφε πρόσφατα ο γνωστός ιταλός θεολόγος Severino Dianich:«Ο πιστός καθολικός θεωρεί ότι το παπικό αξίωμα δεν αποτελεί μια αδικαιολόγητη παρέμβαση στο σώμα της Εκκλησίας, αλλά ότι το σχέδιο του Ιησού για τη διακονία του αποστόλου Πέτρου βρίσκει την ολοκλήρωσή του στη διαδοχή του επισκόπου της Ρώμης».
Είτε το θέλουμε είτε όχι, κανένας θρησκευτικός ηγέτης —πόσο μάλλον πολιτικός— δε διαθέτει την αυθεντία και την ιστορική και θρησκευτική ακτινοβολία του Πάπα. Αυτό δε σημαίνει ότι πιστεύουμε σε κάποιο θαυματουργό αυτοματισμό, σύμφωνα με τον οποίον ο εκάστοτε Πάπας είναι αναμφισβήτητα ο καλύτερος δυνατός. Γι’ αυτό, τίθεται από πολλούς το εύλογο ερώτημα: μετά τον πρώτο μήνα της ποιμαντικής διακονίας ποιος είναι πραγματικά ο Λέοντας ο ΙΔ΄; Τι περιμένει ο κόσμος από αυτόν; Και γενικά, ποια είναι η εικόνα που έχει σχηματίσει η κοινή γνώμη για εκείνον; Στην αρχή, όπως εύστοχα έγραφε ένα διαδικτυακό περιοδικό: «Κανείς, ούτε καν ο Πάπας Λέων, δεν ξέρει τι είδους Πάπας θα είναι».Τώρα όμως, μετά από τα πρώτα βήματα που έχει κάνει, μετά από ένα μήνα, μπορούμε να έχουμε, έστω και μια πρώτη ιδέα, ποιος είναι αυτός ο νέος Πάπας.
Συνέχεια ή ασυνέχεια με τον Πάπα Φραγκίσκο;
Στις αναλύσεις πολλών παρατηρητών για τα πρώτα βήματα του Πάπα Λέοντα του ΙΔ΄, φαίνεται πως κυριαρχεί η κατηγορία της συνέχειας ή της ασυνέχειας, πάντοτε σε σύγκριση με τον προκάτοχό του, τον Φραγκίσκο.
Το μήνυμα που έλαβαν πολλοί, είναι ότι, ο Φραγκίσκος υπήρξε ένας διαφορετικός Πάπας. Διαφορετικός από όλους τους προκατόχους του. Και γι’ αυτόν τον λόγο —«εξαιρετικά»— αγαπητός ή μισητός, ακριβώς λόγω αυτής της «εξαίρεσης». Είναι όλα αυτά αλήθεια;
Αλλοίμονο, αν ο Πάπας Φραγκίσκος ήταν ένας επαναστάτης που ήθελε να αλλάξει τα πάντα στην Εκκλησία. Η Εκκλησία δεν ανήκει στον Πάπα – σε κανέναν Πάπα. Η Εκκλησία ανήκει στον Χριστό. Κανείς δεν μπορεί να συμπεριφέρεται σαν να είναι το αφεντικό της. Σε προηγούμενο κείμενό μας αναλύσαμε πως ο Φραγκίσκος είχε μια βαθιά θεολογική εικόνα για τη μυστηριακή φύση της Εκκλησίας. Για εκείνον, η Εκκλησία ήταν η Νύμφη του Χριστού – και ο ίδιος, ο ταπεινός υπηρέτης της.
Αλλά και ο νέος Πάπας κατέστησε σαφές εξαρχής, αναφερόμενος σε μια φράση του Ιγνατίου Αντιοχείας πως για εκείνον, «αδιαπραγμάτευτη δέσμευση για όποιον ασκεί διακονία εξουσίας μέσα στην Εκκλησία είναι να εξαφανίζεται ώστε να μένει ο Χριστός, να μικραίνει ώστε Εκείνος να γίνεται γνωστός και να δοξάζεται, να δίνεται ολόκληρος ώστε να μη λείψει σε κανέναν η ευκαιρία…».
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, σε σχέση με το στυλ του Φραγκίσκου, το ποντιφικάτο του Λέοντα ΙΔ΄ παρουσιάζεται διαφορετικό — όχι από ηθελημένη επιλογή για να δείξει διαφορετικότητα, αλλά λόγω προσωπικότητας. Κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός· το στυλ του Φραγκίσκου ήταν ανεπανάληπτο. Όποιος προσπαθήσει να τον μιμηθεί, θα έχει προβλήματα. Άλλη όμως η ουσία της διακονίας του Φραγκίσκου και άλλο το στυλ με το οποίο την εξέφραζε.
Όλοι οι τελευταίοι Πάπες, τουλάχιστον όσοι γνωρίσαμε, προσέφεραν στην Εκκλησία και στον κόσμο τα δικά τους χαρίσματα, με τα οποία τους προίκισε ο Θεός. Έτσι και ο νέος Πάπας.
Ο Λέων ΙΔ΄: Ένας «παραδοσιακός» Πάπας;
Πριν από λίγες μέρες, ρώτησα έναν συνάδελφο ιερέα από την Ινδονησία:«Τι εντύπωση σου κάνει ο νέος Πάπας;». Η αυθόρμητη και άμεση απάντησή του ήταν:«Είναι ένας φυσιολογικός Πάπας».
Πράγματι, η πρώτη εντύπωση που δίνει ο νέος Πάπας είναι ότι εμφανίζεται, κατά κάποιον τρόπο, ως παραδοσιακός. Αλλά σε τι συνίσταται ακριβώς αυτή η παραδοσιακή έκφραση στον τρόπο που ακολουθεί;
Αυτό που εντυπωσίασε ήδη από τις πρώτες του παρεμβάσεις είναι η φυσική και αυθόρμητη άνεση με την οποία ανατρέχει διαρκώς στην παράδοση της Εκκλησίας, μέσω των μεγάλων Πατέρων που αποτελούν τους πιο αυθεντικούς μάρτυρές της. Μην ξεχνάμε ότι ο Λέων ΙΔ΄ ανήκει στο Τάγμα των Αυγουστινιανών, το οποίο στη Ρώμη διευθύνει και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο «Agostinianum», αφιερωμένο αποκλειστικά στη μελέτη των Πατέρων της Εκκλησίας. Στις ομιλίες του αναφέρεται συχνά σε Πατέρες τόσο της Ανατολικής όσο και της Δυτικής Εκκλησίας: τον Εφραίμ τον Σύρο, τον Ισαάκ τον Σύρο, τον Συμεών τον Νέο Θεολόγο, και φυσικά τον «δικό του» Αυγουστίνο, τον Βενέδικτο της Νουρσίας, τον Λέοντα τον Μέγα.
Σε αυτές τις πατερικές αναφορές προστίθεται και η συνεχής επίκληση στη διδασκαλία των σύγχρονων Παπών, ιδίως του Λέοντα ΙΓ’, ο οποίος μνημονεύτηκε τουλάχιστον πέντε ή έξι φορές στους πρώτους του λόγους. Και πάνω απ’ όλους στον Φραγκίσκο, ο οποίος φαίνεται να είναι πανταχού παρών: τον αναφέρει, άλλωστε, κάθε φορά που παίρνει το λόγο.
Αυτό που ο Πάπας Λέων έχει εκφράσει σε κάθε του πράξη και λόγο, σε αυτές τις πρώτες εβδομάδες της παποσύνης του, δεν είναι τίποτε άλλο παρά η αυθεντικά καθολική αντίληψη της Παράδοσης. Μια ζωντανή συνέχεια της εκκλησιαστικής παράδοσης, που χωρίς να αλλοιώνει την ουσία της, προσφέρεται στον σύγχρονο άνθρωπο με μία φρέσκια ματιά.
Στην ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας δεν υπάρχουν επαναστάσεις ή παλινδρομήσεις. Η αποστολή του Πέτρου είναι πρωτίστως η διατήρηση της αλήθειας της πίστης και της ενότητας του λαού του Θεού. Αυτή είναι και η αποστολή του νέου Πάπα.
Πέρα από κάθε δημοσιογραφική ή στιγμιαία συναισθηματική αξιολόγηση του προσώπου του, μπορούμε να συμπεράνουμε πως πρόκειται για έναν«καλό Πάπα». Ο καθολικός πιστός κοιτάζει τον Πάπα με πίστη: ευχαριστεί τον Θεό που εξασφαλίζει στην Καθολική Εκκλησία έναν ηγέτη που εγγυάται την αυθεντικότητα της πίστης και την ενότητά της, και επικαλείται το Άγιο Πνεύμα, ώστε να τον φωτίζει και να εμπνέει τα βήματά του.
Εξάλλου είναι πολύ νωρίς για να κρίνουμε με βεβαιότητα αυτό το ποντιφικό αξίωμα. Άλλωστε κι ο ίδιος, αστειευόμενος, ζήτησε να έχουμε υπομονή μαζί του γιατί βρίσκεται στη διαδικασία εκμάθησης αυτής της «νέας δουλειάς». Στις 7 Ιουνίου προς τους συμμετέχοντες στο Συμπόσιο «Η Νίκαια και η Εκκλησία της Τρίτης Χιλιετίας: Προς την Καθολική-Ορθόδοξη Ενότητα»,είπε: «Πριν συνεχίσω με τις επίσημες παρατηρήσεις, θα ήθελα να ζητήσω συγγνώμη για την καθυστέρηση και να ζητήσω την υπομονή σας μαζί μου. Δεν έχει περάσει ακόμη ένας μήνας από την ανάληψη των καθηκόντων στη νέα μου θέση εργασίας, οπότε υπάρχουν πολλά ακόμη να μάθω!».
+ Ιωάννης Σπιτέρης
Αρχιεπίσκοπος
