Τις προηγούμενες ημέρες, με αφορμή το θάνατο του Μακαριστού Μητροπολίτη Περγάμου κυρού Ιωάννη (Ζηζιούλα), κορυφαίου ορθόδοξου θεολόγου, ακούστηκε συχνά η λέξη «εσχατολογία» και συγκεκριμένα γράφτηκε πως ο Μητροπολίτης Περγάμου «συνέδεσε την εσχατολογία με την ευχαριστιολογία» και αυτό μάλιστα, σε αντιδιαστολή με την Δυτική παράδοση.
Επιτρέψτε μου να αναφερθώ, όσο πιο απλά μπορώ, σε αυτήν τη θεολογική πραγματικότητα διότι, νομίζω, πως υπάρχουν ορισμένες προκαταλήψεις, όσον αφορά στη δυτική θεολογία, σχετικά με την εσχατολογία. Ακούγεται, για παράδειγμα, πως η δυτική θεολογία και εν γένει η δυτική παράδοση προτιμά το Σταυρό του Χριστού παρά την Ανάσταση. Αυτό από μόνο του, αν ήταν αλήθεια, θα αποτελούσε μια σοβαρή θεολογική παρέκκλιση διότι δεν εννοείται σταυρός χωρίς την Ανάσταση. Μαζί, αναπόσπαστα, αποτελούν το Πασχαλινό Μυστήριο στο οποίο όλοι οι βαπτισμένοι συμμετέχουν και επίσης είναι το επίκεντρο της Θείας Λατρείας.
Στην πραγματικότητα, και σε αυτό το καίριο θεολογικό σημείο, δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ των δύο μεγάλων χριστιανικών παραδόσεων.
Ο όρος εσχατολογία έχει πολλές έννοιες. Γενικά αναφέρεται στη συντέλεια του κόσμου, στη δεύτερη παρουσία (ερχομό) του Σωτήρα εν δόξη. Όταν συνδέεται με την Αγία Ευχαριστία ο όρος εσχατολογία έχει μία άλλη έννοια ή μάλλον η έννοια εσχατολογία πραγματοποιείται πλήρως όσον αφορά τον Αναστημένο Χριστό και γίνεται πρόγευση της «Παρουσίας» του Σωτήρα Ιησού για εμάς στην Αγία Ευχαριστία.
Αναστημένος Ιησούς = εκπλήρωση της Βασιλείας του Θεού (έσχατον) = Ευχαριστία, το έσχατον φτάνει σε μας.
Δεν εννοείται σταυρός χωρίς ανάσταση και ανάσταση χωρίς τον Ιησού της δευτέρας Παρουσίας. Πράγματι, η Εσχατολογία, στην ουσία της, ταυτίζεται με το Πασχαλινό Μυστήριο ως εκπλήρωση της Βασιλείας του Θεού. Ο ΑΝΑΣΤΗΜΕΝΟΣ ΙΗΣΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΕΣΧΑΤΟΝ, η εκπλήρωση της Βασιλείας του Θεού. Η Παρουσία της Βασιλείας του Θεού στον Αναστημένο Ιησού, πραγματοποιείται πλήρως για εμάς στην Αγία Ευχαριστία.
Ο αναστημένος Χριστός επιτελεί την πληρότητα της βασιλείας των ουρανών, του «αιωνίου συμποσίου». «Η Ευχαριστία μπορεί να γίνει κατανοητή μόνο στην προοπτική μέσα στην οποία εισήχθη: ως ιερό μυστήριο του αιωνίου πασχαλινού συμποσίου που είναι η βασιλεία των ουρανών» (Durrwell).
Στον Απόστολο Παύλο, ολόκληρος ο Ευχαριστιακός θεσμός (άρτος οίνος – σύναξη) είναι συνδεδεμένος με το πασχαλινό μυστήριο: πρόκειται για τον «Χριστό-Πνεύμα» (βλ. Α’ Κορινθίους 15,45), το ευχαριστιακό τραπέζι είναι το «Δείπνο του Κυρίου» («Κύριος» αποκαλείται ο αναστημένος Χριστός). Για τον Άγιο Παύλο, η έννοια του Ευχαριστιακού σώματος ταυτίζεται με το αναστημένο σώμα του Κυρίου.
Η Ευχαριστία είναι ο πασχαλινός Χριστός ο οποίος έρχεται από το έσχατο στην επίγεια Εκκλησία του.
- Η Ευχαριστία είναι η παρουσία του Χριστού
- της «δευτέρας παρουσίας»
Στην εκκλησιαστική ορολογία των ξένων γλωσσών, η ελληνική λέξη «παρουσία» είναι ο τεχνικός θεολογικός όρος για να προσδιορίσει την ένδοξη Παρουσία του Ιησού στο πλήρωμα του χρόνου. Όταν αναφερόμαστε στην Δεύτερη Παρουσία του Κυρίου πρέπει να έχουμε υπόψη μας όσα ακολουθούν:
- Αυτή η «Δευτέρα Παρουσία» δεν είναι το κλείσιμο της ιστορίας της σωτηρίας, αλλά η πλήρης ολοκλήρωσή της όσον αφορά σ’ εμάς τους ανθρώπους.
- Η Δευτέρα Παρουσία είναι το μυστήριο της ίδιας της σωτηρίας καθόσον συντελείται όχι μόνο εν Χριστώ, αλλά για μας και σ’ εμάς σήμερα.
- Η σωτηρία δεν είναι άλλο παρά ο πασχαλινός Χριστός, που καθίσταται παρών στην Εκκλησία του και στον οποίο η Εκκλησία ενώνεται.
- Η Βασιλεία δεν είναι άλλη από την Δευτέρα Παρουσία του Χριστού. Πράγματι «σύμφωνα με τα Ευαγγέλια ο ίδιος ο Χριστός είναι η βασιλεία» (Ωριγένης). Αυτή η παρουσία περνά μέσα από την κένωση αυτής της γης, η οποία ακολουθείται από την ανάσταση και την οριστική έλευση του Χριστού. Από τώρα και στο εξής, κάθε έλευση του Χριστού στη γη είναι μια έλευση «εν τη δόξη». Τώρα πλέον η παρουσία του Ιησού είναι εσχατολογική παρουσία όσο αφορά εμάς, αλλά όσο αφορά τον άνθρωπο Ιησού είναι η φυσιολογική του κατάσταση «ανελθόντα εις τους ουρανούς και καθεζόμενον εκ δεξιών του Πατρός». Για τον πρώιμο Χριστιανισμό, έχοντας ως αφετηρία την ανάσταση αναγνωρίζεται στον Ιησού ο τίτλος «Κύριος», ο οποίος είναι αυτός του Ιησού της Δευτέρας Παρουσίας (βλ. Φιλιππησίους 2,10-11· Β ’Θεσσαλονικείς 2,14 ).
Για ποιον Ερχομό εδώ, γίνεται λόγος; Πρόκειται για τη μοναδική έλευση, την έλευση της πληρότητας της σωτηρίας, στο τέλος των αιώνων που πραγματοποιείται «για εμάς» σήμερα, αλλά που έχει ήδη λάβει χώρα για τον Αναστημένο Κύριο, Αυτός είναι ο έσχατος, είναι το Α και το Ω. Η Γραφή μιλά μόνο για την «έλευση» του Χριστού, δεν γνωρίζει τίποτα για μια «επιστροφή». Αυτή η «έλευση» γίνεται τώρα, ζούμε ήδη σε εσχατολογικό καιρό!
Η σάρκωση αποτελεί την αρχή, η ανάσταση την πληρότητα της Παρουσίας του Χριστού, στην Αγία Ευχαριστία η «Παρουσία» πραγματοποιείται μυστηριακά για εμάς εδώ και τώρα.
† Ιωάννης Σπιτέρης
