Ένα αφιέρωμα για τον μήνα Μάιο
Εισαγωγή
Ο μήνας Μάιος, για την Καθολική Εκκλησία αλλά και για τη λαϊκή ευσέβεια, είναι αφιερωμένος στην Παναγία. Φέτος, ο μήνας αυτός σημαδεύτηκε από δύο σημαντικά γεγονότα: τον θάνατο του Πάπα Φραγκίσκου και την εκλογή του Λέοντα ΙΔ΄. Παρ’ όλα αυτά, δεν λησμονούμε το πνευματικό βάθος που συνοδεύει το Μάιο ως μήνα της Παναγίας, συνυφασμένο με την άνοιξη, την αγνότητα και την ομορφιά – χαρακτηριστικά που αποδίδονται στην Παρθένο Μαρία.
Με την ευκαιρία αυτή, προς το τέλος αυτού του μήνα, κλείνουμε με ένα αφιέρωμα στην Παναγία μέσα από την τέχνη του κορυφαίου Βενετσιάνου ζωγράφου Τζοβάνι Μπελλίνι (Giovanni Bellini) (1430–1516), παρουσιάζοντας αποσπάσματα από ένα εμπνευσμένο άρθρο του Ντάριο Ρομάνι (Dario Romani), τον οποίο και ευχαριστούμε, δημοσιευμένο στην καλλιτεχνική ομάδα «Artenautica» στο fb, αλλά και στο προσωπικό του blog artedivulgata.
Η Παναγία με το Βρέφος στον Μπελλίνι
Ο Dario Romani γράφει:
«Βρισκόμαστε στον μήνα Μάιο, γνωστό και ως μήνα της Παναγίας. Τι καλύτερη στιγμή να αναλογιστούμε μερικές από τις ωραιότερες Παναγίες με το Βρέφος στην ιστορία της τέχνης, δημιουργημένες από έναν από τους μεγαλύτερους ζωγράφους όλων των εποχών;
Ο Τζοβάνι Μπελλίνι (Giovanni Bellini)– που θεωρείται, μαζί με τον γαμπρό του Andrea Mantegna, ο σπουδαιότερος ζωγράφος του 15ου αιώνα – ξεχώρισε για την ικανότητά του να ερμηνεύει την ψυχή των θρησκευτικών μορφών, και ιδίως της Παναγίας με το Βρέφος.
Για πρώτη φορά στην ιστορία της τέχνης, μέσα από τα έργα του Μπελλίνι, νιώθουμε τη φύση. Μια φύση που δεν λειτουργεί μόνο ως σκηνικό, αλλά ως ζωντανό στοιχείο – η αυγή, τα χρώματα του δειλινού, η ευωδιαστή ανάσα του δάσους. Μια φύση φιλική προς τον άνθρωπο, θεϊκή και ταυτόχρονα ανθρώπινη.
Η θεϊκή μητρότητα και η ανθρώπινη φύση του Χριστού
Όταν ο Μπελλίνι ζωγραφίζει την Παναγία με το Βρέφος, εκείνη δεν είναι απλώς μια θεϊκή μορφή, αλλά μια πραγματική μητέρα. Το παιδί της δεν έχει τίποτα το εξωπραγματικό· είναι ένα βρέφος, τρυφερό και γήινο. Κι όμως, πρόκειται για μια εικόνα βαθύτατα θρησκευτική, που φανερώνει την ένωση του θείου με το φυσικό.
Ο ζωγράφος μας χαρίζει έναν κόσμο αρμονίας, ισορροπίας και τρυφερότητας, όπου τα τοπία στους πίνακές του αποκτούν δική τους αυθύπαρκτη παρουσία. Η φύση γίνεται έκφραση του θεϊκού Λόγου, μια ζωντανή υπόμνηση ότι ο Θεός είναι πανταχού παρών και ο Δημιουργός.
Συμβολισμοί και προαναγγελία του Πάθους
Οι Παναγίες με το Βρέφος του Μπελλίνι είναι γεμάτες συμβολισμούς. Το βλέμμα της Παναγίας είναι θλιμμένο, ποτέ στραμμένο προς τον θεατή. Το Βρέφος κοιμάται συχνά, συμβολίζοντας το προαναγγελθέν Πάθος. Βρίσκεται πάνω σε παραπέτο, σύμβολο σαρκοφάγου ή θυσιαστηρίου.
Γύρω τους, καρποί όπως το αιματοβαμμένο κεράσι ή το μήλο της νέας Εύας – σύμβολα λύτρωσης και θυσίας. Ο καρδερίνας, που τρέφεται με αγκάθια, υποδηλώνει τον ακάνθινο στέφανο. Το κλειστό βιβλίο – η μοίρα του Χριστού ήδη γραμμένη. Το ανοιχτό – η φανερωμένη τραγική προοπτική.
Η τέχνη που εικονίζει το Θείο μέσα από το Ανθρώπινο
Η Παναγία με το Βρέφος στον Μπελλίνι δεν είναι απλώς εικόνα μητρικής στοργής. Είναι βαθιά θεολογική, αλλά και ποιητική. Εκφράζει όχι μόνο την αγάπη, αλλά και τη λύπη, τη συνείδηση της μελλοντικής θυσίας.
Σε μια εποχή όπου η θεία φύση του Χριστού δεν αμφισβητείται, ο Μπελλίνι τονίζει τη σημασία της ανθρώπινης φύσης του. Γιατί μόνο ως άνθρωπος μπορεί να υποφέρει πραγματικά. Αυτή η γλυκιά αλλά πικρή ένταση ανάμεσα στη Μητέρα και το Παιδί διαπερνά κάθε έργο του και αφήνει ένα ανεξίτηλο αποτύπωμα στην ιστορία της τέχνης».
+ Ιωάννης Σπιτέρης
Αρχιεπίσκοπος
