ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
Ο Πάπας Φραγκίσκος, συχνά πυκνά, καταγγέλλει το φαινόμενο της «κληρικοκρατίας» ή του «κληρικαλισμού». Αυτός ο ίδιος έδωσε μια σύντομη περιγραφή αυτού του φαινομένου: «Οι ιερείς αισθάνονται ανώτεροι, είναι πολύ απομακρυσμένοι από τους ανθρώπους». Πρόσθεσε δε ότι ο κληρικαλισμός μπορεί να «ευνοείται από τους ιερείς ή ακόμη και από τους λαϊκούς». Πράγματι, ακόμη και οι λαϊκοί δύνανται να πέσουν στην παγίδα του κληρικαλισμού! Μπορεί να πιστεύουν ότι η συμβολή τους στη ζωή της Εκκλησίας είναι δευτερευούσης σημασίας ή ότι σε κάθε τομέα, ο ιερέας είναι ανώτερός τους και για αυτό είναι ανεξέλεγκτος.
Αυτό το φαινόμενο αναφέρεται συχνά και με την ευκαιρία της προετοιμασίας της Συνόδου των Επισκόπων που θα πραγματοποιηθεί στη Ρώμη και η οποία θα έχει ως θέμα: «Προς μία Εκκλησία Συνοδική: κοινωνία, συμμετοχή, αποστολή». Η «κληρικοκρατία» είναι η πιο συχνή κριτική που ακούγεται κατά τη διάρκεια αυτών των συναντήσεων σε επίπεδο ενορίας ή επισκοπής.
Θα προσπαθήσω να δώσω μια σφαιρική εξήγηση αυτού του φαινομένου που δεν αφορά προσωπικά μόνο σε συγκεκριμένους ιερείς, αλλά, κατά κάποιον τρόπο, σε ολόκληρη την Εκκλησία.
Ο ΙΗΣΟΥΣ ΕΓΚΑΙΝΙΑΖΕΙ ΜΙΑ ΚΑΙΝΟΥΡΙΑ ΙΕΡΟΣΥΝΗ
Σε μερικούς ακούγεται παράξενη η ακόλουθη διατύπωση: Στον Χριστιανισμό δεν υπάρχουν πια ιερείς, ένας μόνος είναι ο Ιερέας, ο Ιησούς, ο μοναδικός Μεσίτης της Σωτηρίας μεταξύ Θεού και ανθρώπου. Όλοι οι χριστιανοί συμμετέχουν σε αυτή τη μοναδική ιεροσύνη του Χριστού αλλά με διαφορετικό τρόπο, σύμφωνα με τον σκοπό για τον οποίο τους κάλεσε ο Θεός (Βλ. Προς Ρωμαίους 5, 1·Εφεσίους 2,6.18 3,12).
Η ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΔΙΑΚΟΝΙΑ
Η Καινή Διαθήκη για να καθορίσει την αποστολή και τα χαρίσματα των μαθητών στην Εκκλησία, μεταχειρίζεται συχνά τη λέξη «διακονία» (Εβραϊκά «αβόντα»), που προφανώς σημαίνει «υπηρεσία». Η χριστιανική διακονία δεν περιορίζεται στην φιλανθρωπία, αλλά έχει ένα πιο βαθύ νόημα. Την κατέχει μια δική της δυναμική κι ένας δικός της νόμος, που τείνει να οδηγήσει αυτή τη «διακονία» σ’ ένα ολοκληρωτικό δόσιμο προς την κοινότητα των χριστιανών, προς την Εκκλησία. Αυτό το «δόσιμο» των χριστιανών θα αποτελέσει την ουσία της εκκλησιαστικής κλήσης μέσα στην κοινότητα.
Η «διακονία» θα αποτελέσει ένα καινούριο λειτούργημα μέσα στην Εκκλησία και προϋποθέτει μία ριζική αλλαγή («μετάνοια») από αυτόν που είναι καλεσμένος να εξασκήσει αυτό το λειτούργημα. Εκείνος που καλείται από τον Θεό σε ένα τέτοιο λειτούργημα πρέπει να ζει μέσα στον κόσμο απαλλαγμένος από συμφέροντα και να είναι συνεχώς προσκολλημένος στον Χριστό, τον μοναδικό Κύριο του κόσμου και μοναδική πηγή των διακονημάτων. Γράφει ο Απόστολος Παύλος: «Αυτός [ο Θεός] όρισε μερικοί να είναι απόστολοι, άλλοι προφήτες, άλλοι ευαγγελιστές, άλλοι ποιμένες και διδάσκαλοι, για να καταστήσει ικανούς τους αδελφούς να εκπληρώσουν τη διακονία, για την οικοδομή του σώματος του Χριστού» (Εφ. 4,11-12).
Εκείνοι που ασκούν τη διακονία μέσα στην Εκκλησία είναι απεσταλμένοι και αντιπρόσωποι του Χριστού. Τα λόγια του Χριστού: «Όποιος ακούει εσάς, εμένα ακούει κι αυτός που περιφρονεί εσάς, περιφρονεί εμένα» (Λκ. 10,16), αν και απευθύνονται σ’ όλους τους μαθητές του Χριστού, εντούτοις δεν παύουν να έχουν μια ιδιαίτερη σημασία για τους διακονούντες την Εκκλησία. Η παρουσία του Χριστού μεταξύ των μαθητών του, εξασφαλίζει σ’ αυτούς μία εξουσία που εξασκούν στο όνομά του. Η εξουσία όμως αυτή έχει νόημα μόνο όταν την χαρακτηρίζει η ταπείνωση και πάντοτε το πνεύμα υπηρεσίας: «Εάν κάποιος θέλει να είναι πρώτος, πρέπει να είναι ο τελευταίος όλων και υπηρέτης όλων» (Μκ. 9,35).
Η εξουσία στην Εκκλησία διαφέρει απόλυτα από την εγκόσμια, που την ασκούν με τη χρήση της βίας και της δύναμης. Είναι εξουσία μόνο και εφόσον επαγγέλλεται τον Λόγο, που είναι «δύναμη Θεού». Ο σκοπός της εξουσίας αυτής είναι η σωτηρία του ανθρώπου, γι’ αυτό εκείνοι που την ασκούν μέσα στην Εκκλησία δεν μπορούν να επιβληθούν με εξωτερικές πιέσεις, διότι ο άνθρωπος δέχεται την εξουσία αυτή εσωτερικά, στο πλαίσιο της ελευθερίας του πνεύματος, από αγάπη. Και κυρίως δεν μπορούν να την εξασκήσουν για προσωπικό τους όφελος.
Ωστόσο, μέσα σ’ αυτό το γνήσιο εκκλησιολογικό πλαίσιο, η εξουσία των «διακόνων» δεν παύει ν’ ασκείται με μια κάποια δύναμη. Τα λόγια του Χριστού προς τους Αποστόλους μας το επιβεβαιώνουν. Έτσι π.χ. όταν στο τελευταίο δείπνο τους λέει «Τούτο ποιείτε εις την εμήν ανάμνησιν», μεταδίδει στους Αποστόλους του και στους διαδόχους του την «εξουσία» να αναβιώνουν ανά τους αιώνας την «ανάμνηση» του Πασχαλινού του Μυστήριου. Επίσης, όταν μετά την Ανάστασή του ο Κύριος λέει στους Αποστόλους του: «Μου δόθηκε πλήρης εξουσία στον ουρανό και στη γη. Πηγαίνετε λοιπόν και κάνετε όλα τα έθνη μαθητές μου» (Μτ. 28,18), τους καθιστά μάρτυρες και αγγελιοφόρους της σωτηρίας, ως τα πέρατα της γης, για ολόκληρη τη διάρκεια της ιστορίας, μέχρι την ένδοξη επάνοδό Του.
† Ιωάννης Σπιτέρης Καθολικός Αρχιεπίσκοπος, πρώην Κερκύρας
