Έχουμε εισέλθει ήδη στον πιο ανθοφόρο, στον πιο μυρωδάτο μήνα του χρόνου, στον μήνα Μάιο. Ιδιαίτερα αυτόν τον μήνα, η χριστιανική λαϊκή παράδοση της Δύσης, τον έχει αφιερώσει στην Θεοτόκο Παναγία. Πράγματι, σχεδόν φυσιολογικά, η Παναγία συνδέεται με τα άνθη και με την ομορφιά. Στην ορθόδοξη παράδοση η Θεοτόκος ονομάζεται «ρόδον το αμάραντον», που φανερώνει το αμόλυντον και καθαρόν της Παρθενίας της.
Στη Δύση, ο πιο μεγάλος Ιταλός ποιητής, ο Dante Alighieri (1265-1321), ύμνησε -έτσι- τη Μητέρα του Ιησού:
«Στα σπλάχνα σου φούντωσε και πάλι η φλόγα εκείνη της αγάπης,
χάρη στη θαλπωρή της οποίας, στην αιώνια μακαριότητα,
βλάστησε το άνθος εκείνο, των μακαρίων το ρόδο».
(Θεία Κωμωδία, Παράδεισος, 33η Ωδή).
Αλλά αυτό που χειροπιαστά εκφράζει αυτή τη σχέση της Παρθένου με τα άνθη και κυρίως με το ρόδο, με το τριαντάφυλλο, είναι το «καθολικό» κομποσκοίνι, αυτό που στην καθολική παράδοση ονομάζεται «ροζάριο» ή «ροδάριο» από το λατινικό rosārium, δηλ. την «τριανταφυλλιά». Λέγεται και «κορόνα» του ροδαρίου. Η λέξη «κορόνα», από τον 13ο αιώνα και μετά, απέκτησε τη θρησκευτική σημασία που υποδηλώνει τις προσευχές που σχηματίζει σχηματικά ένα «στεφάνι». Στη λατινική απόδοση, ο όρος corōna, σημαίνει γιρλάντα από τριαντάφυλλα, κάτι που οι πιστοί, κρεμούσαν τον μήνα Μάιο στα αγάλματα της Παναγίας, όπως συμβαίνει σήμερα την ημέρα της πρωτομαγιάς, που στα μέρη μας, κρεμάμε ένα στεφάνι από αγριολούλουδα στην είσοδο των σπιτιών μας.
Το ροδάριο αποτελείται από 50 χάντρες, φτιαγμένες είτε από ξύλο, είτε από ημιπολύτιμες πέτρες ή ακόμα από πλαστικό. Βγαίνει σε διάφορα σχήματα, χρώματα και μεγέθη. Οι χάντρες είναι χωρισμένες σε δεκάδες. Για κάθε χάντρα επαναλαμβάνεται μια προσευχή προς την Παναγία, το «Χαίρε Μαρία» (Ave Maria), η γνωστή προσευχή που μελοποίησε ο Schubert και τόσοι άλλοι σπουδαίοι συνθέτες. Ύστερα από κάθε δεκάδα απαγγέλλεται ένα «Δόξα Πατρί» κι ένα «Πάτερ ημών». Κάθε δεκάδα συνοδεύεται από μία περισυλλογή των κυριοτέρων γεγονότων της ζωής του Ιησού (τα λεγόμενα «μυστήρια»), καθώς και της Μητέρας του, όπως τα «μυστήρια» ή γεγονότα της παιδικής του ηλικίας, της δημόσιας ζωής του, των Παθών του και της Ανάστασής του.
Όπως μπορεί να γίνει αντιληπτό, πρόκειται για μια λατρευτική και στοχαστική προσευχή με επαναλαμβανόμενο χαρακτήρα. Μοιάζει λίγο με τον πανάρχαιο τρόπο προσευχής της χριστιανικής Ανατολής, που επαναλαμβάνει το «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με», που επιτρέπει στον χριστιανό να έχει -σε διαρκή συχνότητα- μια τρυφερή επαφή με το Θεό.
Αλλά από πού προήλθε αυτή η αρχαία προσευχή; Μπορούμε να εντοπίσουμε την προέλευσή της στην άνθηση των νέων εκδηλώσεων λατρείας προς την Παναγία, στην Εκκλησία του 12ου αιώνα. Πρόκειται για λαϊκές, λατρευτικές συνήθειες στις οποίες συνέβαλαν τα μέγιστα οι μοναχοί του Τάγματος των Κιστερκιανών και στη συνέχεια, από τις αρχές του επόμενου αιώνα, τα μεγάλα μοναχικά Τάγματα των Δομινικανών και των Φραγκισκανών.
Απευθύνονταν στον απλό, συχνά αγράμματο λαό, που δεν ήξερε να προσευχηθεί και να απαγγείλει και τους 150 ψαλμούς στα λατινικά. Το Ροδάριο, γι’ αυτούς, κατά κάποιον τρόπο, αντικατέστησε το Ψαλτήριο. Από μερικούς, μάλιστα, ονομάστηκε «Salterium Virginis Mariae» (Ψαλτήριο της Παρθένου Μαρίας). Σιγά σιγά έγινε μία από τις πιο διαδεδομένες λαϊκές προσευχές. Πριν μπει στην ζωή η τηλεόραση, πολλές οικογένειες, δεν πήγαιναν για ύπνο αν πρώτα δεν είχαν απαγγείλει το Άγιο Ροδάριο. Αποτελούσε την παρηγοριά κι αναπτέρωνε την ελπίδα των πιστών. Ήταν συγχρόνως η κραυγή αγωνίας και πίστης στις δύσκολες στιγμές της ιστορίας.
Το 1571 κατά την διάρκεια της Ναυμαχίας της Ναυπάκτου, η Δυτική Χριστιανοσύνη προσεύχονταν στο Ροδάριο για τη νίκη των χριστιανικών στρατευμάτων ενάντια τους Τούρκους. Σε ανάμνηση αυτής της νίκης, που έσωσε την Δύση, και μόνο από το Ισλάμ, ο πάπας Πίος ο 5ος καθιέρωσε την 7η Οκτωβρίου ως γιορτή της «Παναγίας του Ροδαρίου» ή της Παναγίας της Νίκης.
Σήμερα, μπορούμε να δούμε την κορόνα του Ροδαρίου να κρέμεται στο λαιμό πολλών νεαρών, όχι μόνο στο εξωτερικό, αλλά και στην Ελλάδα όπου μπορούμε να βρούμε καταχωρήσεις στο διαδίκτυο για την αγορά της. Μερικοί βέβαια φορούν το ροδάριο από ευλάβεια, οι περισσότεροι όμως ως διακοσμητικό ή ακόμα ως φυλαχτό. Την αρχή την έκανε ο ποδοσφαιριστής Κριστιάνο Ρονάλντο και μαζί του άλλοι συνάδελφοί του που κρεμούν στο λαιμό τους, κάτω από τη φανέλα, το ροδάριο. Ένας γνωστός Ιταλός σχεδιαστής μόδας, καθιέρωσε το ροδάριο ως «αξεσουάρ» στα ρούχα που παρουσίαζε και η πρακτική αυτή, γρήγορα, εξαπλώθηκε σε πολλά μέρη.
Το ροδάριο, όμως, δεν είναι ούτε φυλαχτό, ούτε διακοσμητικό, αλλά ένα βοηθητικό μέσο προσευχής.
Ο Άγιος Πάπας Ιωάννης Παύλος ο Β’, μεγάλος ευλαβής του Ροδαρίου, έγραφε: Το Ιερό Ροδάριο είναι εκείνη η προσευχή που μας βάζει «να εισαχθούμε σε ζωντανή κοινωνία με τον Ιησού μέσω της Μητέρας του. Ταυτόχρονα, η καρδιά μας μπορεί να περικλείσει, σε αυτές τις δεκάδες του Ροδαρίου, όλα τα γεγονότα που συνθέτουν τη ζωή του ατόμου, της οικογένειας, του έθνους, της Εκκλησίας και της ανθρωπότητας. Τις προσωπικές περιπέτειες και τις περιπέτειες του πλησίον μας και, με έναν ιδιαίτερο τρόπο, των πιο κοντινών μας ανθρώπων, που είναι πιο σιμά στην καρδιά μας. Έτσι, η απλή προσευχή του Ροδαρίου χτυπά τον ρυθμό της ανθρώπινης ζωής» (Αποστολική Επιστολή “Rosarium Virginis Mariae”, 2002).
† Ιωάννης Σπιτέρης
