Στις 4 Οκτωβρίου πανηγυρίζουμε τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης. Πέραν μερικών, ελάχιστων εξαιρέσεων, η Εκκλησία εορτάζει τους Αγίους την ημέρα του θανάτου τους, κάτι που ονομάζει: «Ημέρα της γέννησης στους Ουρανούς».
O Άγιος Φραγκίσκος πέθανε τη νύχτα της 3ης προς την 4η Οκτωβρίου 1226. Ένας από τους πρώτους βιογράφους του Φραγκίσκου, ο Tommaso da Celano, στην «Vita prima» (Ζωή Πρώτη), έργο γραμμένο μεταξύ του 1228 και 1229, γράφει πως ο Φραγκίσκος έβαλε τους αδελφούς του να τον ξαπλώσουν «γυμνό πάνω στη γυμνή γη». Έτσι, χωρίς το ράσο του, με το αριστερό του χέρι να καλύπτει την πληγή στην αριστερή του πλευρά, ώστε να μην τη δει κανείς (πρόκειται για τα στίγματα που είχαν αποτυπωθεί στο σώμα του στη La Verna το 1224), παρέδωσε το πνεύμα του στον Κύριο.
Εμείς οι Φραγκισκανοί, την παραμονή της γιορτής του Αγίου Φραγκίσκου, 3 Οκτωβρίου, τελούμε μια συγκινητική τελετή: το «transitus», δηλαδή το πέρασμα από αυτή την ζωή στην Αιώνια Ζωή του Αγίου της Ασίζης. Μεταξύ των άλλων διαβάζουμε τα κείμενα των πρώτων βιογράφων του που διηγούνται τον θάνατό του.
Ωστόσο για τη φετινή εορτή του Αγίου Φραγκίσκου, δε θα σταθώ στην περιγραφή του θανάτου του Αγίου όπως μας την άφησαν οι πρώτοι βιογράφοι του, αλλά σε αυτήν του Νίκου Καζαντζάκη, στο έργο του « Ο Φτωχούλης του Θεού». Πρόκειται βέβαια για μία μυθιστορηματική βιογραφία του Αγίου Φραγκίσκου. Εντούτοις ο Καζαντζάκης αντλεί τα περισσότερα από τα επεισόδια της ζωής του Αγίου, από τους πρώτους βιογράφους του Φραγκίσκου. Έτσι, και όσον αφορά στο θάνατο του Φτωχούλη του Θεού, οι περισσότερες λεπτομέρειες είναι ιστορικές, ο τρόπος όμως περιγραφής είναι χαρακτηριστικά «καζαντζακικός».
Αντιγράφω ένα μέρος από το «Ο Φτωχούλης του Θεού», στο οποίο ο Καζαντζάκης διηγείται το θάνατο του Αγίου, αφήνοντας άθικτο το λεξιλόγιο και την ορθογραφία. Η μόνη επέμβαση είναι η αλλαγή του πολυτονικού σε μονοτονικό και γι’ αυτό ελπίζω ο Μεγάλος Κρητικός να με συγχωρέσει: «Τέλεψε ο Σεπτέμβρης, μπήκε ο Οκτώβρης. Σκοτείνιασε σήμερα ο ουρανός, άρχισαν να πέφτουν οι πρώτες ψιχάλες· μια πάχνη είχε απλωθεί αριά, τρυφερή επάνω από τις ελιές και τα πεύκα· άφραστη γλύκα είχε περιχυθεί στον κόσμο· κείτουνταν η γης, μέσα στον υγρόν αέρα, κατάκαρπη, ευχαριστημένη. Ο Φραγκίσκος άνοιξε τα μάτια· το καλύβι ήταν γεμάτο αδελφούς· είχαν έρθει ολούθε, πρωί πρωί, και τον κοίταζαν άλαλοι· πολλοί είχαν κουκουβίσει στη γης, άλλοι στέκονταν όρθιοι· κανένας μέσα στην άγια σιωπή δεν τολμούσε ν’ ανοίξει το στόμα· κάπου κάπου σκούπιζαν τα μάτια τους και έβγαιναν έξω ν’ ανασάνουν. Άπλωσε το χέρι ο Φραγκίσκος, τους χαιρέτησε· ο αδελφός Βερνάρδος γονάτισε.
-Πατέρα Φραγκίσκο, είπε φιλώντας το χέρι του, φεύγεις, ανεβαίνεις στον ουρανό· άνοιξε στερνή φορά το στόμα σου, μίλησέ μας.
Ο Φραγκίσκος κούνησε το κεφάλι:
– Παιδιά μου, αδέλφια μου, πατέρες μου, ό,τι είχα να σας πω, σας το είπα, ό,τι αίμα είχε η καρδιά μου, σας τό’ δωκα· δεν έχω πια λόγο να πω, αίμα να δώσω· αν είχα, ο Θεός θα με κρατούσε ακόμα στη γη.
– Τίποτε, τίποτα τίποτα δεν έχεις να μας πεις; φώναξε από τη γωνιά του στραμμένος όρθιος και έκλαιγε ο αδελφός Αιγίδιος.
– Φτώχεια, Ειρήνη, Αγάπη· τίποτ’ άλλο, αδέλφια μου· Φτώχια, Ειρήνη, Αγάπη…
Έκαμε να ανασηκωθεί, δεν μπόρεσε.
– Αδέρφια μου, είπε, γδύστεμε, ξαπλώστε με γυμνό κατάχαμα, να αγγίξω τη γης, να μ’ αγγίξει η γης…
Τον γδύσανε κλαίγοντας, τον ξάπλωσαν χάμω, γονατίσαμε γύρο του· νιώθαμε όλοι από πάνω του τον αρχάγγελο…
Ο Φραγκίσκος ξαφνιάστηκε.
– Αδελφοί μου, είπε, γιατί κλαίτε;
Κανένας δεν αποκρίθηκε.
– Τόσο λοιπόν γλυκιά η ζωή αδελφοί μου; τόσο λίγη η πίστη σας στην αιωνία ζωή; Αδελφέ Θάνατε, που στέκεις απόξω από την πόρτα, συγχώρεσε τους τους ανθρώπους· δεν κατέχουν το τρισεύγενο μήνυμά σου και γι’ αυτό σε φοβούνται.
Κοίταξε γύρω του:
– Που είσαι,αδελφέ Ειρηναίε; βάρα το λαγούτο και όλοι μαζί ας τραγουδήσουμε τα Εγκώμια του Κυρίου:
«Δοξασμένος να’σαι Κύριε για όλα τα πλάσματα και ξέχωρα για τον κυρ αδερφό μας τον Ήλιο»…
Ανασηκώθηκα στα γόνατα μου κι είδα πιο πέρα κοπάδια πρόβατα, βόδια, αλόγατα, σκυλιά, να’ ρχουνται βουερά θρηνώντας και να στέκουνται, με γερμένα τα κεφάλια, πίσω από τους αδελφούς· και απ’ το δάσο πέρα κίνησαν τ’αγρίμια, οι λύκοι, οι αρκούδες, οι αλεπούδες, τα τσακάλια και στάθηκαν πίσω από τα ήρεμα ζωντανά κι άρχισαν κι αυτά το θρήνο· χιλιάδες φτερουγητά ακούστηκαν… Λογής λογής σμάρια πουλιά κατεβαίνουν στριγγλίζοντας και κουρνιάζουν γύρο από το Φραγκίσκο· και μια πέρδικα άρχισε πρώτη το θρήνο και μαδούσε τα φτερά της.
-«Αγαπημένε μου Φραγκίσκο, μουρμούριζα, αγαπημένε μου Φραγκίσκο, όλα τα ζωντανά ήρθαν στην κηδεία σου και κλαίνε· όλα τα αδέλφια σου».
Κι ολομεμιάς γέμισαν οι ουρανοί αστραπές χρυσές, πράσινες, γαλάζιες· σήκωσα το κεφάλι· είχε γεμίσει ο αέρας φτερούγες· χιλιάδες άγγελοι στάθηκαν τριγύρω από τον ετοιμοθάνατο· έκλεισαν τις φτερούγες τους και περίμεναν χαμογελώντας να πάρουν την ψυχή του… Είχε βασιλέψει ο ήλιος, έξω η βροχή μαλάκωσε και ράιζε τη γης· και τότε ξεκρίναμε όλοι επάνω από το Φραγκίσκο δυο μαύρες φτερούγες.
Το πρόσωπο του Φραγκίσκου λαμποκοπούσε· είχε ολάνοιχτα τα μάτια, στυλωμένα στον αέρα· για μια στιγμή κουνήθηκε, μάζεψε όλη του τη δύναμη, στράφηκε και μας κοίταξε αργά, έναν έναν. Τα χείλια του σάλεψαν σα να’θελε κάποιο στερνό λόγο να μας πει· ζύγωσα· άχνη πολύ, αδύνατη η φωνή του, σα να’ ρχουνταν από πολύ μακριά, από τον άλλον όχτο, άκουσα:
-Φτώχεια, Ειρήνη, Αγάπη…
Κρατούσα ακόμα την ανάσα ν’ ακούσω· τίποτα άλλο…».
+ Ιωάννης Σπιτέρης OFM Cap.
