“Θα είμαι μαζί σου πάντα“
Αγαπητοί παππούδες, αγαπητές γιαγιάδες!
«Θα είμαι μαζί σου πάντα» (βλ. Μτ 28,20) είναι η υπόσχεση που έδωσε ο Κύριος στους μαθητές του πριν αναληφθεί στον ουρανό και την οποία σήμερα επαναλαμβάνει και σ’ εσένα, αγαπητέ παππού και αγαπητή γιαγιά. Σ’ εσένα. «Θα είμαι μαζί σου πάντα», είναι επίσης τα λόγια που ως Επίσκοπος Ρώμης και ηλικιωμένος, όπως εσύ, θα ήθελα να σου απευθύνω με την ευκαιρία της πρώτης Παγκόσμιας Ημέρας Παππούδων, Γιαγιάδων και Ηλικιωμένων: όλη η Εκκλησία είναι κοντά σου, ή ακόμη καλύτερα, είναι κοντά μας. Νοιάζεται για σένα, σε αγαπά και δεν θέλει να σε αφήσει μόνο!
Γνωρίζω πολύ καλά ότι αυτό το μήνυμα σε βρίσκει στη δύσκολη στιγμή της πανδημίας. Μιας απροσδόκητης και άγριας καταιγίδας, μιας σκληρής δοκιμασίας που επηρέασε τη ζωή όλων, και για εμάς τους ηλικιωμένους επιφύλαξε μια ξεχωριστή μεταχείριση. Πολλοί από εμάς νόσησαν, και πολλοί απεβίωσαν ή είδαν τις ζωές συζύγων ή αγαπημένων τους να σβήνουν, ενώ πάρα πολλοί αναγκάστηκαν να απομονωθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ο Κύριος γνωρίζει όλα τα βάσανά μας αυτή την εποχή και είναι κοντά σε όσους ζουν την οδυνηρή εμπειρία της απομόνωσης. Η μοναξιά μας – που η πανδημία την κάνει δυσκολότερη – δεν του είναι αδιάφορη. Μια παράδοση λέει, ότι ο παππούς του Ιησού, ο Άγιος Ιωακείμ, απομακρύνθηκε από την κοινότητά του επειδή δεν είχε παιδιά. Η ζωή του – όπως και αυτή της συζύγου του Άννας – θεωρήθηκε άχρηστη. Ο Κύριος όμως του έστειλε έναν Άγγελο για να τον παρηγορήσει. Όπως καθόταν λυπημένος έξω από τις πύλες της πόλης, του εμφανίστηκε ένας απεσταλμένος του Κυρίου λέγοντάς του: «Ιωακείμ, Ιωακείμ! Ο Κύριος εισάκουσε την επίμονη προσευχή σου».[1] Σε μια από τις διάσημες τοιχογραφίες του,[2] ο Τζιότο τοποθετεί αυτή η σκηνή τη νύχτα, μια από εκείνες τις πολλές άγρυπνες νύχτες που γεμίζουν από αναμνήσεις, ανησυχίες και επιθυμίες, νύχτες στις οποίες πολλοί από εμάς έχουμε συνηθίσει.
Αλλά ακόμη και όταν όλα φαίνονται σκοτεινά, όπως αυτούς τους μήνες της πανδημίας, ο Κύριος συνεχίζει να στέλνει «αγγέλους» για να παρηγορήσει τη μοναξιά μας και να μας επαναλάβει: «Θα είμαι μαζί σου πάντα». Το λέει σ’ εσένα, σ’ εμένα, σε όλους. Αυτό είναι το νόημα της Παγκόσμιας Ημέρας που θα γιορτάσουμε φέτος για πρώτη φορά, μετά από μια μακρά απομόνωση και μια ακόμη αργή επιστροφή στην κανονικότητα της κοινωνικής ζωής. Είθε κάθε παππούς και γιαγιά, κάθε ηλικιωμένος – ιδίως οι πιο απομονωμένοι – να δεχτούν την επίσκεψη ενός «αγγέλου»!
Υπάρχουν φορές που αυτοί οι «άγγελοι» έχουν τα πρόσωπα των εγγονών μας, των μελών της οικογένειας, των φίλων ή εκείνων που γνωρίσαμε σε αυτή τη δύσκολη περίοδο. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου καταλάβαμε πόσο σημαντικές είναι οι αγκαλιές και οι επισκέψεις για τον καθένα μας, και πόσο με λυπεί το γεγονός πως σε ορισμένα μέρη αυτό δεν είναι ακόμη εφικτό!
Ο Κύριος, όμως, μας στέλνει τους αγγελιαφόρους του και μέσω του Θείου λόγου του, τον οποίο δεν τον στερεί ποτέ από τη ζωή μας. Διαβάζοντας κάθε μέρα μια σελίδα του Ευαγγελίου, τους Προφήτες, και προσευχόμενοι με τους Ψαλμούς, μας συγκινεί η πιστότητα του Κυρίου. Οι Γραφές μάς βοηθούν επίσης να καταλάβουμε τι ζητά σήμερα ο Κύριος από τη ζωή μας. Είναι ο Κύριος που στέλνει τους εργάτες στον αμπελώνα του κάθε ώρα της ημέρας (βλ. Μτ 20,1-16) και σε κάθε εποχή της ζωής. Εγώ ο ίδιος κλήθηκα να γίνω Επίσκοπος Ρώμης, όταν είχα φτάσει στην ηλικία της συνταξιοδότησης και ήδη φανταζόμουν ότι δεν θα μπορούσα να κάνω και πολλά πράγματα. Ο Κύριος είναι πάντα κοντά μας με νέες προσκλήσεις, με νέα λόγια, με την παρηγοριά του. Εσείς ξέρετε ότι ο Κύριος είναι αιώνιος και δεν συνταξιοδοτείται ποτέ.
Στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, ο Ιησούς λέει στους Αποστόλους: «Πηγαίνετε λοιπόν και κάνετε μαθητές μου όλα τα έθνη, βαπτίζοντάς τους στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, και διδάξτε τους να τηρούν όλες τις εντολές που σας έδωσα» (28,19-20). Αυτά τα λόγια απευθύνονται και σ’ εμάς σήμερα και μας βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα ότι η κλήση μας είναι να διατηρήσουμε τις ρίζες, να μεταδώσουμε την πίστη στους νέους και να φροντίσουμε τους μικρούς. Ακούστε το καλά: ποια είναι η κλήση μας σήμερα, στην ηλικία μας; Να διατηρήσουμε τις ρίζες, να μεταδώσουμε την πίστη στους νέους και να φροντίσουμε τους μικρούς. Μην το ξεχνάτε αυτό.
Δεν έχει σημασία πόσο χρονών είσαι, αν εξακολουθείς να εργάζεσαι ή όχι, αν έχεις μείνει μόνος ή έχεις μια οικογένεια, αν έγινες γιαγιά ή παππούς σε νεαρή ηλικία ή αργότερα, αν είσαι ακόμη αυτόνομος ή έχεις ανάγκη από βοήθεια, επειδή δεν υπάρχει ηλικία συνταξιοδότησης από το καθήκον να αναγγέλλεις το Ευαγγέλιο, από το καθήκον να μεταδίδεις τις παραδόσεις στα εγγόνια. Υπάρχει ανάγκη να συνεχίσουμε την πορεία και, πάνω απ’ όλα, να βγούμε από τον εαυτό μας για να αναλάβουμε κάτι καινούργιο.
Υπάρχει και για σένα, λοιπόν, μια ανανεωμένη κλήση σε μια κρίσιμη στιγμή της ιστορίας. Θα αναρωτιέσαι, μα πώς είναι δυνατόν αυτό; Οι δυνάμεις μου εξαντλούνται και δεν νομίζω ότι μπορώ να κάνω πολλά; Πώς μπορώ να αρχίσω να συμπεριφέρομαι διαφορετικά, όταν η συνήθεια έχει γίνει ο κανόνας της ύπαρξής μου; Πώς μπορώ να αφιερώσω τον εαυτό μου σ’ εκείνους που είναι φτωχότεροι, όταν έχω ήδη τόσες πολλές σκέψεις για την οικογένειά μου; Πώς μπορώ να διευρύνω το βλέμμα μου, αν δεν μου επιτρέπεται καν να βγω από το σπίτι όπου ζω, όταν η μοναξιά μου με πλακώνει; Πόσοι από εσάς κάνετε αυτήν την ερώτηση: Δεν είναι η μοναξιά μου πολύ βαριά σαν ογκόλιθος; Ο ίδιος ο Ιησούς άκουσε μια τέτοια ερώτηση από τον Νικόδημο: «Πώς είναι δυνατόν ένας άνθρωπος ηλικιωμένος πια να γεννηθεί ξανά;» (Ιω 3,4). Αυτό μπορεί να συμβεί, απαντά ο Κύριος, ανοίγοντας την καρδιά μας στο έργο του Αγίου Πνεύματος, το οποίο πνέει όπου θέλει. Το Άγιο Πνεύμα, με την ελευθερία που έχει, πηγαίνει παντού και κάνει αυτό που θέλει.
Έχω επαναλάβει πολλές φορές ότι δεν θα εξέλθουμε ίδιοι από την κρίση την οποία βιώνουμε. Θα βγούμε ή καλύτεροι ή χειρότεροι. Και «είθε να δώσει ο Κύριος […] αυτό να μην είναι άλλο ένα σοβαρό ιστορικό γεγονός από το οποίο δεν μπορέσαμε να διδαχθούμε. Είθε να μην ξεχάσουμε τους ηλικιωμένους που πέθαναν λόγω έλλειψης αναπνευστικών συσκευών […] Είθε ένας τόσο μεγάλος πόνος να μην είναι άχρηστος, είθε να κάνουμε ένα άλμα προς έναν νέο τρόπο ζωής και να αποδεχτούμε, μια φορά για πάντα, ότι είμαστε πλάσματα που έχουν ανάγκη ο ένας τον άλλο, ώστε η ανθρώπινη οικογένειά μας να μπορέσει να βιώσει μια αναγέννηση» (Εγκ. Αδελφοί όλοι, 35). Κανείς δεν σώζεται μόνος του. Οφείλουμε να νοιαζόμαστε ο ένας για τον άλλο. Είμαστε όλοι αδελφοί.
Υπό αυτό το πρίσμα, θα ήθελα να σου πω ότι είσαι χρήσιμος για να οικοδομηθεί, με αδελφοσύνη και κοινωνική φιλία, ο κόσμος του αύριο, στον οποίο θα ζήσουμε με τα παιδιά και τα εγγόνια μας, όταν η καταιγίδα θα έχει κοπάσει. Όλοι «πρέπει να συμμετέχουμε ενεργά στην αποκατάσταση και υποστήριξη των τραυματισμένων κοινωνιών» (Εγκ. Αδελφοί όλοι, 77). Μεταξύ των διαφόρων πυλώνων που θα πρέπει να υποστηρίξουν αυτό το νέο οικοδόμημα, υπάρχουν τρεις τους οποίους εσύ, καλύτερα από άλλους, μπορείς να βοηθήσεις στην τοποθέτησή τους. Τρεις είναι οι πυλώνες: τα όνειρα, η μνήμη και η προσευχή. Η εγγύτητα του Κυρίου θα δώσει την δύναμη για να ξεκινήσει μια νέα πορεία και για τους πιο ευάλωτους ανάμεσά μας, μέσα από τους δρόμους του ονείρου, της μνήμης και της προσευχής.
Ο Προφήτης Ιωήλ έδωσε κάποτε αυτή την υπόσχεση: «Οι γέροντές σας θεϊκά όνειρα θα δουν, και οι νέοι σας οράματα» (3,1). Το μέλλον του κόσμου βρίσκεται στη συμμαχία μεταξύ νέων και ηλικιωμένων. Αν όχι οι νέοι, ποιοι άλλοι μπορούν να πάρουν τα όνειρα των ηλικιωμένων και να τα συνεχίσουν; Γι’ αυτό είναι απαραίτητο να συνεχίσουμε να ονειρευόμαστε: στα όνειρά μας για δικαιοσύνη, ειρήνη και αλληλεγγύη, βρίσκεται η δυνατότητα να έχουν οι νέοι μας νέα οράματα, και μαζί να μπορέσουμε να χτίσουμε το μέλλον. Είναι απαραίτητο να δώσεις κι εσύ τη μαρτυρία ότι μπορούμε να βγούμε ανανεωμένοι από μια εμπειρία δοκιμασίας. Και είμαι βέβαιος ότι δεν θα είναι η μόνη δοκιμασία, διότι στη ζωή σου είχες ασφαλώς πολλές και κατάφερες να τις ξεπεράσεις. Μάθε λοιπόν να εξέλθεις και από αυτή τη δοκιμασία τώρα.
Τα όνειρα είναι, ωστόσο, συνυφασμένα με τη μνήμη. Σκέφτομαι πόσο πολύτιμη είναι η μνήμη εκείνου του οδυνηρού πολέμου και πόσα μπορούν να μάθουν από αυτόν οι νέες γενιές για την αξία της ειρήνης. Και είσαι εσύ που μπορείς να το μεταδώσεις αυτό, επειδή βίωσες τα δεινά των πολέμων. Η ενθύμηση είναι μια πραγματική αποστολή κάθε ηλικιωμένου: η μνήμη, και να φέρνει τη μνήμη στους άλλους. Η Έντιθ Μπρουκ, η οποία επέζησε του Ολοκαυτώματος, είπε ότι «το να φωτίσεις έστω και μία μόνο συνείδηση, αξίζει τον κόπο και τον πόνο για να διατηρηθεί ζωντανή η μνήμη όσων συνέβησαν. Για μένα, μνήμη σημαίνει να ζω».[3] Σκέφτομαι επίσης τους παππούδες μου, και όσους από εσάς έπρεπε να μεταναστεύσουν, και ξέρουν πόσο δύσκολο είναι να φεύγουν από το σπίτι τους, όπως πολλοί εξακολουθούν να κάνουν και σήμερα αναζητώντας ένα μέλλον. Μερικοί από αυτούς, ίσως, τους έχουμε δίπλα μας και μας φροντίζουν. Αυτή η μνήμη μπορεί να βοηθήσει στην οικοδόμηση ενός πιο ανθρώπινου, πιο φιλόξενου κόσμου. Αλλά χωρίς μνήμη δεν μπορούμε να οικοδομήσουμε. Χωρίς θεμέλια, εσύ ποτέ δεν θα χτίσεις ένα σπίτι. Ποτέ. Και τα θεμέλια της ζωής είναι η μνήμη.
Και τέλος η προσευχή. Ο προκάτοχός μου Πάπας Βενέδικτος, ένας ηλικιωμένος άγιος άνθρωπος που συνεχίζει να προσεύχεται και να εργάζεται για την Εκκλησία, είπε κάποτε το εξής: «Η προσευχή των ηλικιωμένων μπορεί να προστατεύσει τον κόσμο, βοηθώντας τον ίσως πιο αποτελεσματικά από τη φρενήρη δραστηριότητα πολλών άλλων».[4] Αυτό το είπε προς το τέλος της ποντιφικής του διακονίας, το 2012. Είναι όμορφο. Η προσευχή σου είναι ένας πολύτιμος θησαυρός: είναι ένας πνεύμονας που η Εκκλησία και ο κόσμος δεν μπορούν να στερηθούν (βλ. Αποστ. Παραίνεση Η Χαρά του Ευαγγελίου, 262). Ειδικά σε αυτήν την τόσο δύσκολη περίοδο για την ανθρωπότητα, ενώ όλοι διασχίζουμε, μέσα στην ίδια βάρκα, την τρικυμιώδη θάλασσα της πανδημίας, η δική σου προσευχή για τον κόσμο και για την Εκκλησία δεν είναι μάταιη, αλλά δείχνει σε όλους τη γαλήνια εμπιστοσύνη ενός ασφαλούς λιμένα.
Αγαπητή γιαγιά, αγαπητέ παππού, ολοκληρώνοντας το μήνυμά μου, θα ήθελα να υποδείξω και σ’ εσένα το παράδειγμα του Μακαρίου – και σύντομα Αγίου – Καρόλου ντε Φουκώ. Αυτός έζησε ως ερημίτης στην Αλγερία και σε αυτό το περιφερειακό περιβάλλον έδωσε μαρτυρία για «την επιθυμία του να αισθάνεται κάθε άνθρωπο ως αδελφό του» (Εγκ. Αδελφοί όλοι, 287). Ακόμη και μέσα στη μοναξιά της ερήμου, η ιστορία του δείχνει ότι είναι δυνατό να μεσολαβήσουμε για τους φτωχούς όλου του κόσμου και να γίνουμε πραγματικά αδελφός και αδελφή όλων.
Ζητώ από τον Κύριο, χάρη και στο παράδειγμα του Καρόλου ντε Φουκώ, ο καθένας μας να διευρύνει την καρδιά του και να την ευαισθητοποιήσει βλέποντας τα δεινά των τελευταίων των ανθρώπων, ώστε να είμαστε ικανοί να τους συνδράμουμε. Είθε ο καθένας από εμάς να μάθει να επαναλαμβάνει σε όλους, και ιδίως στους νεότερους, εκείνα τα παρήγορα λόγια που σήμερα ακούσαμε να απευθύνονται σ’ εμάς: «Θα είμαι μαζί σου πάντα». Θάρρος και ας προχωρήσουμε! Είθε ο Κύριος να σας ευλογεί.
Ρώμη, Άγιος Ιωάννης στο Λατερανό, 31 Μαΐου,
Εορτή της Επισκέψεως της Παναγίας Αειπαρθένου Μαρίας στην Αγία Ελισάβετ.
ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ
[1] Το επεισόδιο αυτό αναφέρεται στο Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου.
[2] Αυτή η εικόνα επελέγη ως το λογότυπο για την Παγκόσμια Ημέρα των Παππούδων, των Γιαγιάδων και των Ηλικιωμένων.
[3] Η μνήμη είναι ζωή, η γραφή είναι αναπνοή. L’Osservatore Romano, 26 Ιανουαρίου 2021.
[4] Επίσκεψη στον Οίκο Ευγηρίας “Viva gli Anziani”, 2 Νοεμβρίου 2012.
Μετάφραση: Στανίσλαος Στουραΐτης
