Η νύχτα των Χριστουγέννων ονομάζεται «αγία» όχι επειδή γνωρίζουμε με ιστορική βεβαιότητα ότι ο Ιησούς γεννήθηκε κατά τη διάρκεια της νύχτας, αλλά επειδή η χριστιανική πίστη διείδε σε αυτήν ένα βαθύ και πλούσιο θεολογικό νόημα. Η παράδοση των ποιμένων, που νυχτερινές ώρες άκουσαν από τους Αγγέλους το μήνυμα της γέννησης του Σωτήρα, δεν αποτελεί ιστορική απόδειξη, αλλά συμβολική μαρτυρία. Η Εκκλησία επέλεξε τη νύχτα ως τον κατεξοχήν χρόνο της Γεννήσεως, επειδή αυτή εκφράζει με μοναδικό τρόπο το μυστήριο της αρχής της σωτηρίας.
Η νύχτα, όπως βιώνεται από τον άνθρωπο και όπως παρουσιάζεται στην Αγία Γραφή, έχει διπλή όψη. Από τη μία πλευρά, συνδέεται με το σκοτάδι, την αβεβαιότητα, τον φόβο και την αδυναμία δράσης. Είναι ο χρόνος της σύγχυσης, της απιστίας και της αμαρτίας, αλλά και της κρίσης και της αναμονής της θείας επέμβασης. Γι’ αυτό η Γραφή καλεί τους πιστούς να είναι «τέκνα του φωτός», να αγρυπνούν και να μη τους βρει απροετοίμαστους ο Κύριος, ο οποίος έρχεται «ως κλέπτης εν νυκτί».
Από την άλλη πλευρά, η νύχτα φέρει και ένα θετικό, βαθύτατα ανθρώπινο και πνευματικό νόημα. Είναι ο χρόνος της σιωπής, της συγκέντρωσης, της ωρίμανσης και της προσδοκίας. Μέσα στη νύχτα γεννιούνται τα προφητικά όνειρα, αναδύεται η προσευχή, και ο άνθρωπος απελευθερώνεται από τον θόρυβο και τις πιέσεις της καθημερινότητας. Ο ίδιος ο Ιησούς περνά ολόκληρες νύχτες σε προσευχή, ενώ οι ψαλμοί υμνούν τη νύχτα ως κτίσμα του Θεού, ισότιμο με την ημέρα, ικανό να αναγγέλλει σιωπηλά τη δόξα Του.
Αυτή η αμφισημία της νύχτας πηγάζει από το γεγονός ότι η νύχτα είναι κατεξοχήν χρόνος αρχής. Είναι το στάδιο του «ακόμη όχι», του ανολοκλήρωτου και του δυναμικού. Κάθε αρχή περικλείει δυνατότητες μεγάλες και ελπιδοφόρες, αλλά ταυτόχρονα εύθραυστες και επισφαλείς. Είναι υπόσχεση που δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί, σχέδιο που αναμένει την εκπλήρωσή του. Γι’ αυτό η νύχτα μπορεί να είναι ταυτόχρονα ελπίδα και απειλή.
Η γέννηση του Χριστού αποτελεί τη μοναδική εκείνη αρχή στην ιστορία της ανθρωπότητας που είναι συγχρόνως υπόσχεση και βεβαιότητα εκπλήρωσης. Είναι μια αρχή που περικλείει μέσα της τη νίκη και τη σωτηρία. Γι’ αυτό και μόνο αυτή η νύχτα αξίζει να ονομάζεται «Αγία Νύχτα»: νύχτα, επειδή είναι αρχή· αγία, επειδή είναι αρχή μακαρία και ανίκητη. Δεν είναι τυχαίο ότι η Εκκλησία όρισε τη γιορτή των Χριστουγέννων κοντά στο χειμερινό ηλιοστάσιο, όταν για τη φύση αρχίζει η επιστροφή του φωτός, συνδέοντας έτσι τη γέννηση του Χριστού με την αυγή του «Ήλιου της Δικαιοσύνης».
Στην Αγία Νύχτα συντελείται το αδιανόητο: ο Θεός εξέρχεται σιωπηλά από το άπλετο και φοβερό φως της θεότητάς Του και εισέρχεται στην ταπεινή και εύθραυστη ανθρώπινη ύπαρξη. Γίνεται φτωχός, ανυπεράσπιστος, εκτεθειμένος στον κίνδυνο. Εκείνος που ήταν το απρόσιτο μέλλον του ανθρώπου, γίνεται εγγύτητα. Εκεί όπου ο άνθρωπος δεν μπορούσε να φτάσει, ο Θεός έρχεται ο ίδιος, ακολουθώντας τον ανθρώπινο δρόμο, ώστε το τέλος Του να γίνει δική μας αρχή.
Γι’ αυτό τα Χριστούγεννα πρέπει να εορτάζονται ως μυστήριο σιωπής, πραότητας και εσωτερικής εγρήγορσης. Η Αγία Νύχτα δεν αντέχει τον θορυβώδη και επιφανειακό εορταστικό πυρετό. Απαιτεί καρδιά ανοιχτή, παιδική, ικανή να δεχθεί το μυστήριο χωρίς άμυνες και φόβο. Καλεί τον άνθρωπο να αποσυρθεί από την υπερβολική δραστηριότητα και τη φλυαρία, να σβήσει τα γήινα φώτα που τον εμποδίζουν να δει τα άστρα, και να αφήσει τη νυχτερινή σιωπή να εισχωρήσει στο βάθος της ψυχής του.
Μόνο μέσα σε αυτή τη σιωπή μπορεί να ακουστεί ο τελευταίος και καθοριστικός λόγος του Θεού, που δεν προφέρεται με θόρυβο, αλλά μέσα στη νύχτα. Εκεί, στο μυστικό κέντρο της καρδιάς, όπου ο άνθρωπος είναι μόνος και όπου μόνο ο Θεός έχει πρόσβαση, γεννιέται ο αληθινός ύμνος των Χριστουγέννων: ένας χαμηλόφωνος λόγος αγάπης, που βρίσκει τον δρόμο του προς τον Θεό, επειδή ο Λόγος έγινε σάρκα και κατοικεί ανάμεσα μας.
Η Αγία Νύχτα είναι λοιπόν μακαρία, φωτισμένη εκ των έσω και γεμάτη υπόσχεση. Είναι νύχτα, αλλά όχι σκοτεινή, είναι σιωπηλή, αλλά όχι κενή, είναι μοναχική, αλλά όχι έρημη. Και γίνεται πραγματικά αγία μόνο όταν ο άνθρωπος τολμά να εισέλθει σε αυτήν χωρίς φόβο, ακούγοντας μέσα στη σιωπή τον ψίθυρο της θείας αγάπης.
+ Ιωάννης Σπιτέρης
