Ὁ π. Μάρκος Φώσκολος ἀκολουθεῖ τὴ μακραίωνη παράδοση ὅσων ἱερωμένων ἔχουν ἐπιλέξει νὰ ἰσορροποῦν ἀνάμεσα στὴν πίστη καὶ τὴ λογιοσύνη. Γεννημένος στὴν Τῆνο, αἰγαιοπελαγίτικο νησὶ ποὺ εἶχε γιὰ δύο περίπου αἰῶνες εἰσχωρήσει στὴ σφαίρα τῆς βενετικῆς ἐπιρροῆς, ἔστρεψε ἀπὸ νωρὶς τὴν προσοχή του στὴν ἔρευνα καὶ μελέτη τοῦ πηγαϊκοῦ ὑλικοῦ ποὺ ἀναφέρεται στὴν περίοδο τῆς βενετοκρατίας στὸν νησιωτικὸ ἑλληνικὸ χῶρο καὶ εἰδικότερα στὴ γενέτειρά του. Βιβλιοθηκάριος καὶ ἀρχειοφύλακας τῆς καθολικῆς ἀρχιεπισκοπῆς Νάξου-Τήνου, ὁ π. Μάρκος ἐπιτυγχάνει, ἐκκινώντας ἀπὸ τὴν τοπικὴ ἱστορία, νὰ προσεγγίζει εὐρύτερου προβληματισμοῦ γνωστικὲς περιοχὲς ποὺ ὁδηγοῦν στὴν κατανόηση συλλογικῶν νοοτροπιῶν καὶ συμπεριφορῶν. Μέσα ἀπὸ τοπικοῦ ἐνδιαφέροντος δείγματα ἀρχειακῶν τεκμηρίων διευρύνει τὸ πεδίο παρατήρησής μας στὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο κατὰ τὰ ὕστερα μεσαιωνικὰ χρόνια συμβίωναν στὴ μικρὴ νησιωτικὴ κοινωνία τῆς Τήνου ὀρθόδοξοι καὶ καθολικοί, ἐπιτρέποντας τὴ διαμόρφωση μιᾶς συνολικότερης θεώρησης τῆς πολιτικῆς ποὺ εἶχε ἐφαρμόσει ἡ Βενετία στὴ διακυβέρνηση τῶν κτήσεών της στὴν Ἑλλάδα.
Ἐκτιμώντας τὴ συμβολή του στὴ διαπλάτυνση τῆς πληροφόρησής μας γιὰ διάφορα ζητήματα ποὺ ἀναφέρονται στὴν ἱστορικὴ διαδρομὴ τῶν νησιῶν τοῦ Αἰγαίου, μὲ ἔμφαση στὴν ἐκκλησιαστικὴ κατάσταση ποὺ εἶχε ἐκεῖ διαμορφωθεῖ κατὰ τὴν ἐποχὴ τῆς βενετικῆς κυριαρχίας, μελετητὲς τῆς περιόδου κυρίως τῆς λατινοκρατίας στὸν ἑλληνικὸ χῶρο, συνοδοιπόροι του στὸ συναρπαστικὸ ταξίδι τῆς ἔρευνας τοῦ ἱστορικοῦ παρελθόντος, τοῦ ἀφιερώνουμε τὸν παρόντα τιμητικὸ τόμο ὡς ἔκφραση ἀναγνώρισης τοῦ ἔργου καὶ τῆς ἐπιστημονικῆς δράσης του. Ὁ τόμος μὲ τὸν τίτλο «Ministerium Historiae. Tιμή στον πατέρα Μάρκο Φὠσκολο» περιλαμβάνει ἐργασίες 34 ἐρευνητῶν οἱ ὁποῖοι καταπιάνονται μὲ ποικίλα θέματα ποὺ ὅλα ἐμπίπτουν στὰ ἐνδιαφέροντα τοῦ τιμωμένου.
Ἀπὸ τὸν ἀνὰ χεῖρας τόμο ἀναδύεται ἡ ἱστορικὴ αὔρα ποὺ διατρέχει τὸν μακραίωνο βίο τοῦ νησιωτικοῦ κόσμου τοῦ Αἰγαίου, τῆς γαλάζιας αὐτῆς λίμνης, ὅπου συντελέστηκαν ἀνέκαθεν, ὅπως γράφει ὁ Ὀδυσσέας Ἐλύτης, οἱ πιὸ τολμηρὲς καὶ οἱ πιὸ γόνιμες συναντήσεις τοῦ πνεύματος. Οἱ ἐργασίες τοῦ πατέρα Μάρκου εἶναι προσανατολισμένες ἀκριβῶς πρὸς τὴν κατεύθυνση τῆς συνάντησης στὸν αἰγαιοπελαγίτικο χῶρο σὲ συγκεκριμένη ἱστορικὴ συγκυρία τῶν δύο κοινοτήτων τῆς χριστιανοσύνης. Τὸ ἔργο του ἐν τέλει δὲν εἶναι παρὰ τὸ προϊὸν τῆς ἀνίχνευσης τοῦ φαινομένου ποὺ ἀναφέρεται στὴ συνύπαρξη χριστιανικῆς Ἀνατολῆς καὶ χριστιανικῆς Δύσης. Καὶ μὲ τὸ ἔργο αὐτὸ ἔχει ἐπάξια καταλάβει σημαίνουσα θέση στὸν κατάλογο τῶν διανοούμενων ποὺ έἔχουν συστηματικὰ ἀσχοληθεῖ μὲ τὴν ἱστορικὴ διαδρομὴ τῆς ἰδιαίτερης πατρίδας τους.
Δὲν θέλω νὰ τελειώσω τὸν σύντομο χαιρετισμό μου, χωρὶς νὰ ἀναφέρω ὁρισμένα χαρακτηριστικὰ τῆς προσωπικότητας του τιμωμένου, τὰ ὁποῖα συμληρώνουν τὴν εἰκόνα του ὡς ἐρευνητῆ. Η όλη στάση ζωής ποὺ ἔχει ἐπιλέξει ο πατέρας Μάρκος ὑποδηλώνει ὅτι στὴν ἀντίληψή του ἡ χριστιανική παράδοση καὶ ἡ ἐπιστήμη συνιστοῦν δύο δρόμους ποὺ ἐντάσσονται σὲ μία ἑνιαία ἰδεολογικὴ σφαίρα, ἀνεξάρτητα ἂν ἔχουν διαφορετικὲς ἀφετηρίες καὶ καταλήξεις καὶ ἀνεξάρτητα αν ἄλλοτε ἑνώνονται, ἄλλοτε χωρίζουν καὶ ἄλλοτε διασταυρώνονται. Μοιάζει ὁ ἴδιος μὲ ἐκείνους τοὺς εὐπαίδευτους ἱερωμένους, ποὺ στὰ μεσαιωνικὰ χρόνια καὶ στὰ χρόνια τῆς ἀναγέννησης, χώνονταν στὰ σκριπτόρια, στὰ ἀρχεῖα καὶ στὶς βιβλιοθῆκες, μελετώντας χειρόγραφα καὶ ἔγγραφα, ἀντιγράφοντας κώδικες, συγγράφοντας χρονικὰ καὶ ἄλλα κείμενα. Τὰ χνάρια ἀκριβῶς τῶν ἐκπροσώπων τῆς καθολικῆς ἐκκλησίας στὸν αἰγαιοπελαγίτικο χῶρο, εἴτε αὐτοὶ ἦταν ἁπλοὶ ἱερωμένοι εἴτε ἐκκλησιαστικοὶ ἀξιωματοῦχοι, ἀναζητεῖ ὁ πατέρας Μάρκος, καὶ τοποθετώντας τους μὲ τὴν ἀρχειακὴ ἐρευνᾶ στὸν τόπο καὶ τὸν χρόνο, ρίχνει φῶς στὸν βίο καὶ στὰ ἔργα τους. Σεμνός, προσιτὸς καὶ φιλικὸς μὲ ὅλους, πραγματικὸς ἐργάτης τοῦ πνεύματος, ἄνθρωπος μὲ πολλαπλὰ ἐνδιαφέροντα ποὺ ἐκτείνονται στὸν χῶρο τῆς μουσικῆς καὶ τῆς λογοτεχνίας, διακρίνεται ἐπιπλέον γιὰ τὴν ἀκαδημαϊκή γενναιοδωρία του, ἕτοιμος νὰ ὰπαντήσει σὲ κάθε ἐπιστημονικὸ αἴτημα ποὺ τοῦ ὑποβάλλεται, νὰ ἐξηγήσει δυσνόητους ἐκκλησιαστικοὺς ὅρους, νὰ προσφέρει πρόθυμα τὴ γνώση του.
Ἐκφράζοντας τὰ αἰσθήματα των ερευνητών ποὺ βρίσκονται ἀπόψε ἐδῶ, τὸν εὐχαριστῶ ἐκ μέρους ὅλων γιὰ τὴ μακρόχρονη ἐπιστημονικὴ προσφορά του καὶ τοῦ εὔχομαι νὰ εἶναι καλά, νὰ γεύεται γιὰ πολλὰ χρόνια τὴ χαρὰ τῆς πνευματικῆς δημιουργίας καὶ νὰ συνεχίζει μὲ τὸ ἴδιο ἐρευνητικὸ μεράκι τὴν καρποφόρα δράση του.
