+ Εμμανουήλ
Τιτουλάριος Επίσκοπος Καρκαβίας, Αποστολικός Έξαρχος-Επίσκοπος της Ελληνικής Καθολικής Εξαρχίας
ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ 2020
Ας αφήσουμε να μας κατακλύσει η ωραιότητα
Προ των πυλών για τον εορτασμό των Χριστουγέννων γράφω, όπως κάθε χρόνο, μία ποιμαντορική επιστολή προς τους πιστούς της Εξαρχίας μας και προς πολλούς άλλους πιστούς και φίλους, που αισθάνονται κοντά μας, αισθάνονται πως είναι αδέλφια και φίλοι μας στη μικρή αυτή Εκκλησία μας στην Ελλάδα. Κατά το έτος αυτό του 2020, οι περιστάσεις ήταν και παραμένουν διαφορετικές, ειδικές, και από πολλές απόψεις, ακόμα και δραματικές. Δεν σας κρύβω ότι μπήκα στον πειρασμό να γράψω αυτήν την επιστολή νοσταλγώντας καλύτερες εποχές, να την γράψω σε τόνο περίλυπο, σχεδόν παραπονεμένο και νοσταλγικό. Αυτή η σκέψη, εκτός του ότι ήταν ασφαλώς ένας πειρασμός, πιστεύω ότι δεν θα με άφηνε να αρθώ στο ύψος των περιστάσεων, ασφαλώς δραματικό, ούτε θα μου έδινε την δυνατότητα να σας απευθύνω ένα λόγο παρηγοριάς και ελπίδας, ίσως ούτε ένα λόγο πίστης. Διότι τα λόγια μας ως Ποιμένων της Εκκλησίας, πρέπει να είναι σαφέστατα λόγια παρηγοριάς και μάλιστα παρηγοριάς η οποία να είναι σε θέση να στεγνώσει δάκρυα. Προπάντων όμως ο λόγος μας πρέπει να είναι ένας λόγος ελπίδας, λόγος παραμυθίας και θάρρους, και ταυτόχρονα να αποτελεί παρουσία πατρική, αδελφική και φιλική, ικανή να μετριάζει τη μοναξιά που ήρθε ως επακόλουθο των περιορισμών που όλοι βιώνουμε αυτή τη χρονιά.
Εμείς, ως πνευματικοί ποιμένες των χριστιανικών εκκλησιών, οφείλουμε και θα οφείλουμε πάντοτε να κηρύττουμε το θάρρος και την ελπίδα στα αδέλφια μας. Μέσα στην καραντίνα, στον περιορισμό, μέσα στη σιωπή και στη μοναξιά που ζούμε κατά το 2020, ο λόγος μας πρέπει πάντοτε να είναι λόγος εμπιστοσύνης και ελπίδας στον Κυριό μας Ιησού Χριστό, ο οποίος είναι ο μοναδικός Σωτήρας του κόσμου και συνεχίζει να γεννάται ακόμη και σε καιρούς σκοτεινούς, σε καιρούς αδυναμίας, ανθρώπινης φτώχειας και απομόνωσης, όπως είναι οι δικοί μας καιροί αυτήν τη χρονιά. Στις προηγούμενες επιστολές μου, ιδιαίτερα σ’ εκείνες της Μεγάλης Εβδομάδος και του Πάσχα, σας έγραφα πώς να βιώσουμε στο σπίτι μας, μόνοι ή με την οικογένεια μας, τις λατρευτικές τελετές της πίστης μας κατά τις σημαντικές περιόδους του λειτουργικού έτους σε συνθήκες περιορισμού, ξαναανακαλύπτοντας, ή απλά ανακαλύπτοντας στη ζωή μας την προσωπική και οικογενειακή προσευχή. Οι συμβουλές εκείνες, εξακολουθούν να ισχύουν και σήμερα, για τη σημερινή μας κατάσταση και για τα φετινά μας Χριστούγεννα. Προς αυτές θέλω να στρέψω την προσοχή σας: Συμβουλές για προσευχή και για την ανάγνωση του Λόγου του Θεού, για την απαγγελία των Ψαλμών, την προσευχή προς τον Ιησού, τη σιωπηλή προσευχή μπροστά σε μία εικόνα, και τόσες άλλες προσευχές της βυζαντινής μας παράδοσης. Είναι προσευχές είτε κοινοτικές και οικογενειακές, είτε κατά μόνας μέσα στην σιωπή του δωματίου μας και της πιστής καρδιάς μας.
Αυτή τη χρονιά προτίμησα να σας απευθύνω απλά, ως χριστουγεννιάτικη επιστολή μου, έναν ωραίο λόγο ενός αρχαίου συγγραφέα-ποιητή, έναν λόγο που ελπίζω να σας προσφέρει γαλήνη, ενίσχυση, ειρήνη και ελπίδα. Έναν λόγο που στη σύνθεσή του είναι ωραίος, έναν λόγο που βγαίνει και αναβλύζει από την υμνωδία ενός από τους σπουδαιότερους ποιητές και θεολόγους όλων των χριστιανικών εποχών: του Αγίου Εφραίμ του Σύρου, ο οποίος κοιμήθηκε το 373. Και γιατί σας λέω ότι είναι ένας λόγος ωραίος; Γιατί είναι ένας λόγος, ο οποίος με την ωραιότητα της φόρμας του και των εικόνων που χρησιμοποιεί, μας οδηγεί χέρι χέρι προς το μυστήριο το οποίο ζούμε τα Χριστούγεννα, μας οδηγεί στη συνάντηση μ’ Εκείνον, ο οποίος είναι «ο ωραιότερος από τους υιούς των ανθρώπων», όπως ψέλνουμε στον 44ο ψαλμό. Πρόκειται για την ωραιότητα δύο κειμένων που μεταφέρουν μέσω της ποίησης μια καθαρή θεολογία, δύο κειμένων του μακρινού και ταυτόχρονα επίκαιρου τετάρτου αιώνα, τα οποία ελπίζω και εύχομαι να είναι ένας υπέροχος λόγος ευλογίας και χαράς των φετινών Χριστουγέννων. Αυτών των Χριστουγέννων, που κλείνουν ένα ασυνήθιστο και μελαγχολικό έτος, αλλά που είμαστε βέβαιοι ότι θα μας σκεπάσει η ευλογία του Κυρίου. Αυτή είναι η ελπίδα μας, η οποία δεν πρέπει ποτέ να σβήσει γιατί ο Κύριος μας συνεχίζει να ενσαρκώνεται και να είναι παρών στη ζωή μας και στη ζωή των χριστιανικών Εκκλησιών, σήμερα 2020 χρόνια μετά από τη γέννησή του στο σπήλαιο της Βηθλεέμ.
Παραδίδω στα χέρια σας για να διαβάσετε τα δύο κείμενα του Αγίου Εφραίμ. Το πρώτο περιέχει μερικές στροφές του ενδέκατου ύμνου για τη Γέννηση του Χριστού. Το δεύτερο είναι ένα απόσπασμα ενός ύμνου που, επίσης, αποδίδεται στον Άγιο Εφραίμ και που αποτελεί κομμάτι της συριακής θείας λειτουργίας κατά την ημέρα των Χριστουγέννων. Σας προτρέπω να διαβάσετε και να προσευχηθείτε με αυτά τα κείμενα και (επιτρέψτε μου να χρησιμοποιήσω αυτήν την εικόνα), αφήστε τον εαυτό σας να κατακλυστεί από την ωραιότητά τους και το θεολογικό τους βάθος. Ανακαλύψτε την αίγλη της ποιητικής τους γλώσσας και την θεολογική ένταση των εικόνων, που χρησιμοποιεί ο ποιητής και θεολόγος.
Απόσπασμα ενός ύμνου του Αγ. Εφραιμ για τη Γέννηση του Χριστού
Ιδού το μεγαλείο της Μητέρας Του:
Ο Κύριος έρχεται μέσα σε αυτήν
για να γίνει Δούλος.
Ο Λόγος ήρθε σε αυτήν
για να σωπάσει μέσα στους κόλπους της.
Η βροντή ήρθε σε αυτήν
για να μην κάνει κανένα θόρυβο.
Ο ποιμένας ήρθε σε αυτήν
και ιδού ο γεννηθείς Αμνός που βγάζει το πρώτο κλάμα.
Γιατί το σπλάχνο της Μαρίας
αντέστρεψε τους ρόλους:
Ήλθε ως κραταιός των πάντων
Ο Ύψιστος ήλθε σε αυτήν
αλλά ήλθε με ταπεινότητα.
Η λαμπρότητα μπήκε μέσα της
αλλά ενδύθηκε ενδύματα ταπεινά
Μας εντυπωσιάζει πώς ο Άγιος Εφραίμ, χρησιμοποιώντας εικόνες αντίθετες μεταξύ τους, αναπτύσσει αυτό που αποτελεί τον πυρήνα της χριστιανικής μας πίστης και τον οποίο γιορτάζουμε κατά τις ημέρες αυτές: την ενσάρκωση του αιώνιου Λόγου του Θεού από το Άγιο Πνεύμα και την Παρθένο Μαρία, τη Θεοτόκο, και τη γέννησή του στη Βηθλεέμ. Ο ποιητής (και θεολόγος) χρησιμοποιώντας όρους και εικόνες αντιθετικές, ψέλνει, διακηρύττει τη χριστιανική πίστη: ο Κύριος γίνεται δούλος…, ο Λόγος σωπαίνει…, η βροντή γίνεται σιωπηλή…, ο Ποιμένας γίνεται αμνός…, ο Δημιουργός γίνεται φτωχός…, ο Ύψιστος γίνεται ταπεινός. Ο Εφραίμ κατορθώνει να βάλει μπροστά στα έκθαμβα μάτια μας το μυστήριο το οποίο εμείς οι χριστιανοί, ως Εκκλησία, γιορτάζουμε ιδιαίτερα κατά τις μέρες αυτές, αλλά και σε κάθε στιγμή της ζωής μας:την Ενσάρκωση του Λόγου του Θεού «δια την ημετέραν σωτηρίαν». Είναι ένας ύμνος, στον οποίο βρίσκουμε απεικονισμένο, ζωγραφισμένο σαν σε εικόνα, θα λέγαμε, το Ευαγγέλιο το οποίο θα ακούσουμε αυτές τις μέρες, το Ευαγγέλιο το οποίο μας κάνει κατοικητήριο της δύναμής του και της σωτηρίας του, το χαρμόσυνο άγγελμα του Θεού, το οποίο από αγάπη γίνεται άνθρωπος, γίνεται ένας από εμάς και βαδίζει σιωπηλά δίπλα μας.
Απόσπασμα της συριακής θείας Λειτουργίας των Χριστουγέννων
Ήρθαν οι ποιμένες και πρόσφεραν την καλύτερη παραγωγή των προβάτων
πρόσφεραν γάλα και καθαρό κρέας,
έπειτα διάλεξαν και πρόσφεραν έναν ύμνο αντάξιο:
στον Ιωσήφ το κρέας, στη Μαρία το γάλα, και στον Υιό τον ύμνο.
Σχεδόν ως συμπλήρωμα στον προηγούμενο ύμνο, η στροφή αυτή συνοψίζει την πίστη μας. Στο προηγούμενο κείμενο ψάλαμε το μυστήριο της Ενσαρκώσεως, την ηθελημένη ταπείνωση του Κυρίου να γίνει δούλος, σαν να ξαναδιαβάζουμε την επιστολή του Παύλου προς Φιλιππισίους, ενώ στο δεύτερο βρίσκουμε μέσα σε ποιητικές εικόνες την ίδια τη ζωή της Εκκλησίας, η οποία λαβαίνει και προσφέρει στον Κύριο το «κρέας» της πονεμένης ανθρωπότητας, το γάλα της δωρεάς και τον ύμνο που αναβλύζει από την καρδιά, του ευγνώμονα για τη σωτηρία του, ανθρώπου. Η Εκκλησία, ως Ιωσήφ, είναι σύμβολο της υλικής φροντίδας για το σώμα του Χριστού. Η Εκκλησία, ως Μαρία είναι σύμβολο της πνευματικής φροντίδας του σώματος του Χριστού. Η Εκκλησία, που ζει μέσα στο αναστημένο σώμα του Κυρίου, υποδέχεται και προσφέρει το κρέας και το γάλα με τον ύμνο των αγγέλων και των ανθρώπων.
Με ακράδαντη πίστη και ελπίδα, και με καρτερία των δυσκολιών που διανύσαμε και διανύουμε καθ΄όλη τη διάρκεια του έτους, ας αφήσουμε να μας κατακλύσει η ωραιότητα που ήλθε για να μείνει ανάμεσά μας.
Εύχομαι σε όλους, στους Ιερείς, στις Αδελφές και στους πιστούς της Εξαρχίας μας, όπως και σε όλα τα αδέλφια και τους φίλους μας, Άγια Χριστούγεννα.
+π. Εμμανουήλ Νιν
Αποστολικός Έξαρχος
