To 20ο Διεθνές Συνέδριο της «Εταιρείας του Δικαίου των Ανατολικών Εκκλησιών»
(13-17 Σεπτεμβρίου 2011).
Στο Διορθόδοξο Κέντρο της Εκκλησίας της Ελλάδος (Μονή Πεντέλης)
Με θέμα «Η Διασπορά» συνήλθε στο Διορθόδοξο Κέντρο της Εκκλησίας της Ελλάδος (Μονή Πεντέλης) το 20ο Διεθνές Συνέδριο της «Εταιρείας του Δικαίου των Ανατολικών Εκκλησιών» (13-17 Σεπτεμβρίου 2011), υπό την αιγίδα της Εκκλησίας Ελλάδος, και τη συμμετοχή του Πανεπιστημίου Αθηνών και της Θεολογικής Σχολής.
Η Εταιρεία αυτή ιδρύθηκε το 1974, έχει έδρα στη Βιέννη και αποτελείται από επιστήμονες, Ορθοδόξους, Καθολικούς και Αγγλικανούς, ειδικούς στο Κανονικό Δίκαιο των κατ’ Ανατολάς Εκκλησιών. Τα Πρακτικά των Συνεδρίων δημοσιεύονται στο περιοδικό «KANΩN».
Στο 20ο Διεθνές Συνέδριο της Εταιρείας έλαβαν μέρος περί τους 50 θεολόγους-κανονολόγους από την Ελλάδα, τις ΗΠΑ, την Ινδία και χώρες της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής. Στην εναρκτήρια τελετή παρέστησαν και ο Αποστολικός Νούντσιος Σεβασμιότατος Edward Joseph Adams και ο Σεβασμιότατος Αρχιεπίσκοπος των εν Αθήναις Καθολικών Νικόλαος, ο οποίος απηύθυνε και σύντομο χαιρετισμό. Είκοσι εισηγητές ανέπτυξαν επί μέρους πτυχές του γενικού θέματος, μεταξύ των οποίων ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης, ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος, ο Αρχιεπίσκοπος Cyril Vasil, Γραμματέας της Συνόδου της Αγίας Έδρας για τις Καθολικές Ανατολικές Εκκλησίες, ο Μελχίτης Αρχιεπίσκοπος Σιδώνας Ηλίας Haddad, και ο Έξαρχος των Ελληνορρύθμων Καθολικών, επίσκοπος Δημήτριος.
Με τον όρο «Διασπορά» νοούνται οι κοινότητες πιστών των διαφόρων Ανατολικών Εκκλησιών, Ορθοδόξων και Καθολικών, κυρίως από τη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Ευρώπη (Ουκρανία, Ρουμανία, Βαλκάνια), οι οποίες ευρίσκονται σήμερα εγκατεστημένες στη Δύση (Δυτική Ευρώπη, ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία, Λατινική Αμερική, κλπ.). Η μαζική αυτή παρουσία των κοινοτήτων αυτών, εκτός των κανονικών εδαφικών ορίων των αντιστοίχων Μητέρων-Εκκλησιών, θέτει δυο βασικά επί μέρους θέματα, ποιμαντικό και κανονικό. Το ποιμαντικό αφορά στη διαποίμανση των πιστών αυτών και την κανονική τους κατάσταση (status canonicus), και κατά συνέπεια την δικαιοδοσία των αντιστοίχων Ιεραρχιών (Πατριαρχών και Συνόδων) εκτός των εδαφικών ορίων τους. Το πρόβλημα της «κανονικής εδαφικής δικαιοδοσίας» (territorium canonicum) απασχολεί από δεκαετίες τόσον τις Ορθόδοξες Εκκλησίες στο σύνολό τους, όσον και τις Καθολικές Ανατολικές Εκκλησίες και την Αγία Έδρα.
Η αρχαία εκκλησιολογική και κανονική θεωρία «ένας επίσκοπος σε κάθε πόλη» ή «ένας επίσκοπος σε κάθε εδαφική περιφέρεια» δεν εφαρμόζεται σήμερα εκ των πραγμάτων, δεδομένου ότι η μαζική μετανάστευση εκατομμυρίων πιστών ανέτρεψε την αρχή αυτή. Με βάση π.χ. την εθνικότητα, τη γλώσσα, τη λειτουργική παράδοση μιας κοινότητας (ritus) διαπιστώνεται ότι μέσα σε μια συγκεκριμένη εδαφική περιοχή υπάρχουν περισσότεροι του ενός επίσκοποι. Το αποκλειστικά γεωγραφικό κριτήριο της επισκοπικής δικαιοδοσίας δεν ισχύει πλέον στην πράξη, αλλά συνδυάζεται και με το «προσωπικό» κριτήριο, δηλαδή με βάση ακριβώς την εθνικότητα, τη γλώσσα, τη λειτουργική παράδοση των προσώπων μιας κοινότητας (ritus), των πιστών που συγκροτούν τις οργανωμένες πλέον εκκλησιαστικές κοινότητες.
Από ορθοδόξου πλευράς είναι γνωστό ότι το πρόβλημα των παραλλήλων επισκοπικών δικαιοδοσιών στην ίδια πόλη ή περιφέρεια απασχολεί από δεκαετίες την πανορθόδοξη κοινότητα, χωρίς ακόμα να έχει δοθεί μια ομόφωνη λύση. Από καθολικής πλευράς στο πρόβλημα έχει δοθεί μια λύση βάσει των αποφάσεων της Β΄ Συνόδου του Βατικανού και της ισχύουσας κανονικής νομοθεσίας (Κώδικας της Λατινικής Εκκλησίας και Κώδικας των Καθολικών Ανατολικών Εκκλησιών), σύμφωνα με τις οποίες η δικαιοδοσία τους περιορίζεται μόνον εντός των ιδίων εδαφικών ορίων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι Ανατολικοί Καθολικοί Πατριάρχαι συμφωνούν απόλυτα στη λύση αυτή, εμμένοντες στο πάγιο αίτημα της επέκτασης της δικαιοδοσίας τους στους πιστούς τους που ευρίσκονται εκτός των παραδοσιακών εδαφικών ορίων τους.
Στο 20ο Διεθνές Συνέδριο της «Εταιρείας του Δικαίου των Ανατολικών Εκκλησιών» διαπιστώθηκαν διαφοροποιημένες τοποθετήσεις μεταξύ των συνέδρων, τόσον των Ορθοδόξων όσον και των Καθολικών. Και στις συζητήσεις που ακολούθησαν κάθε εισήγηση και στην ανταλλαγή απόψεων φάνηκε καθαρά ότι το πρόβλημα της «Διασποράς» είναι πολύπλοκο με διάφορες εκκλησιολογικές και κανονικές παραμέτρους, αλλά με κύριο γνώμονα τις ποιμαντικές ανάγκες των εκατομμυρίων πιστών μεταναστών στις χώρες της Δύσεως.
Το 20ο Διεθνές Συνέδριο της «Εταιρείας του Δικαίου των Ανατολικών Εκκλησιών» στο Διορθόδοξο Κέντρο της Εκκλησίας της Ελλάδος στην Ιερά Μονή Πεντέλης ήταν άρτια οργανωμένο, και η φιλοξενία άψογη. Θερμά συγχαρητήρια απηύθυναν όλοι οι σύνεδροι στην Οργανωτική Επιτροπή και στη Γραμματεία του Συνεδρίου.
+ Επίσκοπος Δημήτριος
