Βιβλιοθήκη του Αποστολικού Μεγάρου
Κατήχηση με θέμα την προσευχή – 30. Η λεκτική προσευχή
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, καλημέρα!
Η προσευχή είναι διάλογος με τον Θεό, και κάθε πλάσμα, κατά κάποιο τρόπο, «κάνει διάλογο» με τον Θεό. Στον άνθρωπο, η προσευχή γίνεται λέξη, παράκληση, ύμνος, ποίηση… Ο Λόγος του Θεού σαρκώθηκε, και μέσω της σάρκας κάθε ανθρώπου ο λόγος επιστρέφει στον Θεό δια της προσευχής.
Τις λέξεις τις πλάθουμε εμείς. Αλλά οι λέξεις είναι και μητέρες μας, και ως κάποιο βαθμό μας διαπλάθουν. Τα λόγια της προσευχής μάς κάνουν να διασχίζουμε με ασφάλεια τη σκοτεινή κοιλάδα, μας κατευθύνουν σε χλοερά και πλούσια σε νερό λιβάδια, μας κάνουν να ετοιμάζουμε γιορτινό τραπέζι κάτω από τα μάτια των εχθρών μας, όπως μας διδάσκει να απαγγέλλουμε ο ψαλμός (βλ. Ψλ. 23). Τα λόγια γεννιούνται από τα συναισθήματα, αλλά υπάρχει και η αντίστροφη πορεία: αυτή κατά την οποία τα λόγια διαμορφώνουν τα συναισθήματα. Η Βίβλος εκπαιδεύει τον άνθρωπο εις τρόπον ώστε όλα να έρθουν στο φως του λόγου, ώστε τίποτα το ανθρώπινο να μην αποκλειστεί, να μην λογοκριθεί.
Ο πόνος, προπάντων, είναι επικίνδυνος αν παραμείνει καλυμμένος, κλεισμένος μέσα μας… Ένας πόνος κλεισμένος μέσα μας, ο οποίος δεν μπορεί να εκφραστεί ή να ξεθυμάνει, μπορεί να δηλητηριάσει την ψυχή: είναι θανατηφόρος.
Αυτός είναι ο λόγος που η Αγία Γραφή μάς διδάσκει να προσευχόμαστε ακόμη και με λέξεις μερικές φορές τολμηρές. Οι ιεροί συγγραφείς δεν θέλουν να μας εξαπατήσουν αναφορικά με τον άνθρωπο: γνωρίζουν ότι στην καρδιά του ενοικούν συναισθήματα όχι τόσο εποικοδομητικά, όπως το μίσος.
Κανείς από εμάς δεν γεννιέται άγιος, και όταν αυτά τα άσχημα συναισθήματα χτυπούν την πόρτα της καρδιάς μας, πρέπει να είμαστε σε θέση να τα απωθήσουμε με την προσευχή και με τα λόγια του Θεού.
Στους ψαλμούς βρίσκουμε επίσης πολύ σκληρές εκφράσεις εναντίον των εχθρών, εκφράσεις τις οποίες οι πνευματικοί διδάσκαλοι μας διδάσκουν να τις αναφέρουμε στον διάβολο και στις αμαρτίες μας. Ωστόσο, είναι λόγια που ανήκουν στην ανθρώπινη πραγματικότητα και κατέληξαν στα νερά του ποταμού της Αγίας Γραφής. Βρίσκονται εκεί για να δώσουν σ’ εμάς μαρτυρία ότι, αν ενώπιον της βίας δεν υπήρχαν λόγια για να κάνουν αβλαβή τα κακά συναισθήματα, να τα διοχετεύσουν ώστε να μην βλάψουν, ο κόσμος θα είχε όλος καταποντιστεί πλήρως.
Η πρώτη ανθρώπινη προσευχή είναι πάντοτε μια λεκτική απαγγελία. Τα χείλη κινούνται πάντοτε πρώτα. Αν και όλοι γνωρίζουμε ότι προσευχή δεν σημαίνει επανάληψη λέξεων, ωστόσο η λεκτική προσευχή είναι η ασφαλέστερη και είναι πάντοτε δυνατόνα την εξασκήσουμε.
Αντιθέτως, τα συναισθήματα, όσο κι αν είναι ευγενικά, είναι πάντοτε αβέβαια: έρχονται και φεύγουν, μας εγκαταλείπουν και επιστρέφουν. Όχι μόνο αυτό, ακόμη και οι χάριτες της προσευχής είναι απρόβλεπτες: κάποιες στιγμές αφθονεί η παρηγοριά, αλλά τις πιο σκοτεινές μέρες φαίνεται αυτή να εξανεμίζεται εντελώς.
Η προσευχή της καρδιάς είναι μυστηριώδης και μερικές φορές κρυμμένη. Αντιθέτως, η προσευχή των χειλιών, εκείνη που ψιθυρίζεται ή απαγγέλλεται εν χορώ, είναι πάντοτε διαθέσιμη, και απαραίτητη, όπως η χειρονακτική εργασία. Η Κατήχηση της Καθολικής Εκκλησίας λέει: «Η λεκτική προσευχή είναι μια απαραίτητη συνιστώσα της χριστιανικής ζωής. Στους μαθητές, τους οποίους είχε ελκύσει η σιωπηλή προσευχή του Διδασκάλου τους, αυτός διδάσκει μια λεκτική προσευχή: το Πάτερ Ημών» (αρ. 2701). «Μάθε μας να προσευχόμαστε», ζητούν οι μαθητές από τον Ιησού, και ο Ιησούς διδάσκει την προσευχή που όλοι γνωρίζουμε και απαγγέλλουμε. Και σε αυτήν την προσευχή υπάρχουν τα πάντα.
Όλοι θα έπρεπε να έχουμε την ταπεινοφροσύνη ορισμένων ηλικιωμένων οι οποίοι, στην εκκλησία, ίσως επειδή η ακοή τους δεν είναι πλέον καλή, απαγγέλλουν χαμηλόφωνα τις προσευχές που έμαθαν ως παιδιά, γεμίζοντας το ναό με ψιθύρους. Αυτή η προσευχή δεν διαταράσσει τη σιωπή, αλλά μαρτυρεί την πιστότητα στο καθήκον της προσευχής, που ασκείται για μια ολόκληρη ζωή, χωρίς ποτέ να αποτύχει. Αυτοί οι άνθρωποι που προσεύχονται ταπεινά, είναι συχνά οι μεγάλοι «πρεσβευτές» των ενοριών μας: είναι οι βελανιδιές που από χρόνο σε χρόνο διευρύνουν τα κλαδιά τους, για να προσφέρουν σκιά στον μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων. Μόνο ο Θεός ξέρει πότε και πόσο η καρδιά τους ήταν συντονισμένη με αυτές τις προσευχές: ασφαλώς και αυτοί οι άνθρωποι θα αντιμετώπισαν νύχτες και στιγμές κενού. Αλλά μπορεί κανείς να μείνει πιστός στην λεκτική προσευχή. Είναι σαν μια άγκυρα: γραπωνόμαστε από το σχοινί της για να μείνουμε εκεί, πιστοί, ό,τι κι αν συμβεί.
Όλοι πρέπει να μάθουμε από την ακλόνητη στάση εκείνου του Ρώσου προσκυνητή, για τον οποίο μιλάει ένα γνωστό έργο πνευματικότητας, ο οποίος έμαθε την τέχνη της προσευχής επαναλαμβάνοντας την ίδια επίκληση ξανά και ξανά: «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησον ημάς τους αμαρτωλούς!» (βλ. Κατήχηση Καθολικής Εκκλησίας, αρ. 2616· 2667). Επαναλάμβανε μόνο αυτό. Αν οι χάριτες έρθουν στη ζωή του, αν η προσευχή γίνει μια μέρα τόσο θερμή ώστε να αντιληφθεί την παρουσία της Βασιλείας εδώ ανάμεσά μας, αν το βλέμμα του μεταμορφωθεί ώστε να είναι σαν αυτό ενός μικρού παιδιού, είναι επειδή επέμεινε στην απαγγελία μιας απλής και σύντομης χριστιανικής προσευχής. Τελικά, η προσευχή γίνεται μέρος της αναπνοής του. Είναι ωραία η ιστορία του Ρώσου προσκυνητή: είναι ένα βιβλίο προσιτό σε όλους. Σας συνιστώ να το διαβάσετε: θα σας βοηθήσει να καταλάβετε τι είναι η λεκτική προσευχή.
Επομένως, δεν πρέπει να περιφρονούμε τη λεκτική προσευχή. Κάποιος μπορεί να πει: «Ε, είναι για παιδιά, για αδαείς ανθρώπους. Εγώ επιδιώκω τη νοητική προσευχή, τον διαλογισμό, το εσωτερικό κενό ώστε να έρθει ο Θεός». Σας παρακαλώ, μην πέσετε στην αλαζονεία της περιφρόνησης της λεκτικής προσευχής. Είναι η προσευχή των απλών ανθρώπων, αυτή που μας δίδαξε ο Ιησούς: Πάτερ ημών, ο εν τοις ουρανοίς… Οι λέξεις που προφέρουμε, μας παίρνουν από το χέρι. Κάποιες φορές αποκαθιστούν τη γεύση, ξυπνούν ακόμη και τις πιο νυσταγμένες καρδιές, αφυπνίζουν συναισθήματα των οποίων τη μνήμη είχαμε χάσει, και μας οδηγούν από το χέρι προς την εμπειρία του Θεού. Και προπάντων, αυτές οι λέξεις είναι οι μόνες οι οποίες, με σίγουρο τρόπο, κατευθύνουν στον Θεό τααιτήματα, τα οποία Αυτός θέλει να ακούσει. Ο Ιησούς δεν μας άφησε μέσα στην ομίχλη. Μας είπε: «Εσείς, λοιπόν, έτσι να προσεύχεστε». Και μας δίδαξε την προσευχή του Πάτερ Ημών (βλ. Μτ 6,9).
Μετάφραση: π.Λ
Πηγή: kantam.gr
