Ο πέμπτος Μακαρισμός, «Μακάριοι οι ελεήμονες», στον οποίο αναφερθήκαμε στο προηγούμενο κείμενο, εκφράζει μια δυναμικότητα, μια κυκλική σχέση. Η αρχή αποτελείται από την ευσπλαχνική αγάπη του Θεού, η οποία προσφέρεται από Αυτόν με τρόπο απόλυτα δοτικό και εντελώς ανιδιοτελή. Αλλά υπάρχει και μια προϋπόθεση που μας αφορά: για να δεχθώ αυτήν την ευσπλαχνική του αγάπη, οφείλω να αναγνωρίσω την αμαρτωλή μου κατάσταση, την πνευματική μου ανέχεια, την ανεπάρκειά μου. Το να αισθανθώ ότι ο Θεός με αγαπά παρά την φτώχεια μου και με έχει ελεήσει πέρα από κάθε αξιομισθία μου, και μάλλον επειδή δεν είμαι άξιος, προκαλεί σε μένα δύο αποτελέσματα:
- Με κάνει ευτυχισμένο (Μακάριο), διότι κάποιος με αγαπά αν και έχω ελαττώματα, αν και είμαι αμαρτωλός.
- Εκπαιδεύομαι να είμαι και εγώ με τη σειρά μου φιλεύσπλαχνος, ελεήμονας με αυτούς που είναι γύρω μου, οι οποίοι, όπως και εγώ, έχουν ελαττώματα, ελλείψεις, αδυναμίες, αμαρτίες.
Η εμπειρία της ευσπλαχνίας του Θεού απέναντί μου, με διδάσκει πως πρέπει να είμαι κι εγώ, με τη σειρά μου, ευσπλαχνικός.
Στον Θεό οφείλουμε τα πάντα, όλα στη ζωή μας είναι τάλαντα που έχουμε λάβει από Αυτόν και οφείλουμε να τα κάνουμε να καρποφορήσουν (Βλ. Ματθαίος 25,14-30).
«Χρωστάμε» τόσο πολλά στο Θεό;
Αλλά χρωστάμε στο Θεό αφάνταστα ακόμα περισσότερο: γιατί μας χάρισε τον υπερβολικό «λογαριασμό» που είχε «ανοίξει» μαζί μας. Μια εικόνα του μεγέθους αυτού του λογαριασμού μας τη δίνει η παραβολή του άσπλαχνου δούλου (Βλ. Ματθαίος 18,23-35). Η παραβολή μας λέει ότι ο δούλος αυτός είχε ένα χρέος 10.000 ταλάντων που σήμερα αντιστοιχούν σε περισσότερο από 60 εκατομμύρια δολάρια. Τόσα πολλά χρήματα δεν υπήρχαν σε όλη την Παλαιστίνη της εποχής εκείνης. Με αυτό το αστρονομικό ποσό, η παραβολή θέλει να τονίσει ότι δεν έχουμε καμιά δυνατότητα να εξοφλήσουμε τα χρέη που έχουμε προς τον Θεό. Μόνο η ευσπλαχνία του και η χωρίς όρια αγάπη του μπορεί να εκμηδενίσει τα χρέη μας. Μόνο ο Θεός αποτελεί τη μοναδική μας ελπίδα. Αντιθέτως, αυτά που οι άλλοι οφείλουν σ’ εμάς είναι τίποτα μπροστά σε ό,τι χρωστάμε εμείς στο Θεό. Τα 100 τάλαντα που ο δούλος όφειλε στον άσπλαχνο δούλο ήταν λιγότερο από 200 σημερινά δολάρια. Ο συσχετισμός του ποσού είναι συντριπτικός. Η παραβολή επαναλαμβάνει με άλλο τρόπο αυτό που είχε υπογραμμίσει ο Διδάσκαλος: «Να είσθε σπλαχνικοί, όπως και ο Πατέρας σας είναι σπλαχνικός (Λουκάς. 6,36).
Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί: «Ποια εγκλήματα έχω κάνει για να οφείλω τόσα στο Θεό;». Πρέπει να είμαστε τίμιοι με τον Θεό και με τον εαυτό μας. Ποιος από εμάς μπορεί να απαντήσει θετικά σ’ αυτήν τη βασική εντολή του Θεού: «Θα αγαπήσεις τον Κύριο το Θεό σου με όλη σου την καρδιά και με όλη σου την ψυχή και με όλη σου τη διάνοια και με όλη σου τη δύναμη…και θα αγαπήσεις τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου» (Μάρκος 12, 30-31).
Όσο «άγιοι» κι αν είμαστε, δε θα φτάσουμε ποτέ να αγαπάμε τον Θεό και τον πλησίον, με αυτό τον τρόπο. Γι’ αυτό θα είμαστε πάντα «μείον» ενώπιον του Θεού. Αλλά δεν φτάνει να αγαπάμε τον Θεό και τον πλησίον με αυτόν τον τρόπο. Ο Ιησούς μας δίδαξε έναν νέο τρόπο να αγαπάμε τον Θεό και τον πλησίον και αυτός ο τρόπος αποτελεί τη διαφορά.
Ο νέος τρόπος ευσπλαχνίας και της αγάπης του Ευαγγελίου
Το πραγματικό νέο στοιχείο του Ευαγγελίου δεν είναι το γεγονός ότι ο Θεός είναι «οικτίρμων». Για τους Εβραίους η ευσπλαχνία αποτελούσε το ίδιο το όνομα του Θεού («πολυεύσπλαχνος και πολυέλεος»: «Ο Κύριος, ο Θεός, είναι οικτίρμων και ελεήμων, μακρόθυμος και πολυέλεος και αληθινός») (Έξοδος 34,6). Το ίδιο μπορούμε να πούμε και για το Ισλάμ. Το νέο του Ευαγγελίου είναι ότι ο Θεός κάνει κι εμάς ικανούς για να είμαστε με τη σειρά μας ευσπλαχνικοί. Η ευσπλαχνία απευθύνεται σε όποιον κατά κάποιον τρόπο μας έκανε κακό, στον εχθρό μας. Σ’ αυτήν την περίπτωση η αγάπη γίνεται ευσπλαχνία. Δεν είναι βέβαια φυσιολογικό αυτό για εμάς τους ανθρώπους. Πράγματι η ανθρώπινη φύση μας ωθεί να χωρίζουμε τους ανθρώπους σε τρεις κατηγορίες: στους φίλους μας, στους εχθρούς μας, και σε όσους μας είναι αδιάφοροι.
Ο Ιησούς ξέρει καλά ότι αυτός ο εγωκεντρικός τρόπος συμπεριφοράς του ανθρώπου, αποτελεί τον κανόνα (βλ. Ματθαίος 5,43-47), αλλά απαιτεί από τους μαθητές του κάτι το ριζικά διαφορετικό από το «έτσι κάνουν όλοι». Μας διδάσκει: «να είσθε τέλειοι, όπως είναι τέλειος και ο Πατέρας σας ο ουράνιος» (Ματθαίος 5,48). Εδώ η τελειότητα αναφέρεται στην αγάπη ευσπλαχνίας για όλους χωρίς καμιά εξαίρεση και κυρίως να αγαπάμε σύμφωνα με την νέα εντολή που μας δίδαξε ο Κύριος.
Η Νέα Εντολή
Εδώ εισαγόμαστε στο μυστήριο της «νέας εντολής» της αδερφικής αγάπης (Ιωάννης 13,34-35). Αυτή η εντολή δεν είναι νέα με την έννοια ότι δεν είχε ειπωθεί ποτέ, άλλοτε την συναντάμε ήδη στην Παλαιά Διαθήκη. Πράγματι ο Ιουδαϊκός νόμος έλεγε ξεκάθαρα: «Θα αγαπήσεις τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου» (Λευιτικό 19,18). Η εντολή είναι νέα, λέει ο Ιερός Αυγουστίνος, όσον αφορά τον τρόπο της αγάπης που είναι: «Αγαπάτε όπως εγώ σας αγάπησα». Είναι νέα εντολή γιατί δεν υποβάλλεται έξωθεν, αποτελεί την ίδια τη ψυχή του χριστιανού ως «νέο δημιούργημα», είναι το κατ’ εξοχήν δώρο που μας κάνει ο Θεός με το βάπτισμα. Ο Ιησούς μας χορηγεί τη δική του αγάπη, το Πνεύμα το Άγιο και σιγά σιγά, αν του το επιτρέψουμε, μας μετατρέπει σε νέα πλάσματα, ικανά ν’ αγαπάνε και να συγχωρούν ως πραγματικές εικόνες του Θεού. Να, γιατί ειδικά, αυτή η αγάπη ευσπλαχνίας αποτελεί ένα σημείο ότι πράγματι είμαστε σε κοινωνία με τον Ιησού (βλ. Ιωάννης 13,35), Αυτόν που καθιστά παρούσα στον κόσμο την αγάπη του Πατέρα (Ιωάννης 17,23).
«Στην αρχαία εντολή της αγάπης στη Παλαιά Διαθήκη, το κριτήριο της αγάπης προέρχεται από τον άνθρωπο: ‟θα αγαπάς όπως τον εαυτόν σου”, ενώ στην εντολή που αναφέρει ο Απόστολος Ιωάννης, ο Ιησούς παρουσιάζει το δικό του πρόσωπο ως κίνητρο και κανόνα της αγάπης μας: “Όπως εγώ σας αγάπησα”. Με αυτόν τον τρόπο η αγάπη γίνεται αληθινά χριστιανική, φέροντας μέσα της την καινοτομία του χριστιανισμού: τόσο με την έννοια ότι πρέπει να απευθύνεται σε όλους χωρίς διάκριση, όσο και κυρίως με την έννοια ότι πρέπει να φτάνει στις ακραίες συνέπειες, μη έχοντας άλλο μέτρο από το να είναι χωρίς μέτρο. Αυτά τα λόγια του Ιησού, “όπως εγώ σας αγάπησα”, μας προσκαλούν και ταυτόχρονα μας ενοχλούν, είναι ένας χριστολογικός στόχος που μπορεί να φαίνεται ανέφικτος, αλλά ταυτόχρονα είναι ένα ερέθισμα που δεν μας επιτρέπει να επαναπαυθούμε σε αυτό που έχουμε καταφέρει. Δεν μας επιτρέπει να είμαστε ικανοποιημένοι με τον τρόπο που είμαστε, αλλά μας παροτρύνει να παραμείνουμε σε συνεχή πορεία προς αυτόν τον στόχο» (πάπας Βενέδικτος ΙΣτ΄).
+ Ιωάννης Σπιτέρης
