Αναμνήσεις
Ήμουν δεν ήμουν δέκα χρονών. Είχα βγάλει στο μάτι ένα «κριθαράκι», συνέβαινε συχνά άλλωστε, και με βασάνιζε. Η διάγνωση από τις γειτόνισσες ήταν άμεση: «Το μάτιασαν το παιδί!». Δεν άργησε να βρεθεί και η θεραπεία: «Πάρ’ τον, είπαν στην μάνα μου, να τον ξεματιάσει η κυρά Κατίνα». Η κυρά Κατίνα ήταν η «ξεματιάστρα» της γειτονιάς. Είχε πάντα έτοιμο ένα μεγάλο ποτήρι νερό και μ’ ένα τσιμπίδι, η κυρά Κατίνα έπαιρνε αναμμένα κάρβουνα από τη φωτιά που μαγείρευε και, σταυρώνοντάς τα πάνω από το ποτήρι, τα έσβηνε μέσα στο νερό, ψιθυρίζοντας ακατανόητες ευχές. «Και τώρα πιες το νερό» μου κάνει η κυρία Κατίνα. «Εγώ το νερό δεν το πίνω», απαντώ με πείσμα, χωρίς να αφήνω περισσότερα περιθώρια. «Κυρά Αντωνία μου, δεν ξέρω τι θα γίνει αυτό το παιδί», φώναξε θυμωμένη στην μητέρα μου η κυρά Κατίνα.
Δεν μπορώ πια να εξηγήσω, στην από πολλά χρόνια μακαρίτισσα κυρά Κατίνα, το γιατί τότε δεν ήπια αυτό το νερό! Τώρα βέβαια το ξέρω και θα προσπαθήσω να το εξηγήσω σε οποιονδήποτε θα επιθυμούσε να μάθει τον λόγο αυτόν.
Μεταμοντέρνοι καιροί; Όχι Μεσαίωνας
Ξέρω ότι εισέρχομαι σε ναρκοπέδιο και ακούω ήδη φωνές διαμαρτυρίας, που θα πουν: «Εγώ πάντως πιστεύω στο μάτιασμα!». Επίσης γνωρίζω, πως η αδελφή Ορθόδοξη Εκκλησία, στο Ευχολόγιό της, έχει μια ευχή ενάντια στην βασκανία, που χορηγεί όμως ο ιερέας. Δεν αφορά εμένα να εξηγήσω τη σημασία αυτής της ευλογίας. Πάντως είναι μια ωραία ευχή, για την προστασία αυτών που πιστεύουν στην παντοδύναμη αγάπη του Θεού. Με ενδιαφέρει, όμως, να ασχοληθώ με το 40% των Ελλήνων που δηλώνει ότι πιστεύει στη δύναμη των πνευμάτων ή σε κάποιο είδος μαγείας. Χτύπημα ξύλου για καλό και για κακό, αποφυγή μαύρης γάτας και ξεμάτιασμα, ως γιατρικό για τον πονοκέφαλο, όπως αναφέρει μία έρευνα της εφημερίδας «Καθημερινή».
Και είμαστε μέρος μίας μεγάλης παρέας: δώδεκα εκατομμύρια Ιταλοί συμβουλεύονται μάντισσες και μάγισσες για προσωπικά προβλήματα, ασθένειες, συναισθηματικές συγκρούσεις ή από απλή περιέργεια για το τί τους επιφυλάσσει το μέλλον. Πού να ήξεραν την ελληνική συνήθεια του φλιτζανιού του καφέ! Και τι να πούμε για τους περισσότερους από το 25% των Αμερικανών που πιστεύει σε κάθε είδος δεισιδαιμονίας ή μαγείας!
Υπερηφανευόμαστε ότι δεν είμαστε πια στο «σκοταδισμό του Μεσαίωνα», αλλά στη μεταμοντέρνα υπερτεχνολογική εποχή μας! Κατά τα άλλα μπορεί να μη πιστεύουμε στην αιώνια ζωή και την ανάσταση των νεκρών, για να φαινόμαστε μοντέρνοι!
Στο μεταμοντέρνο κόσμο, η προσφυγή σε μέντιουμ, πνευματιστές, αστρολόγους, μάγους, «παραψυχολόγους», σαμάνους, μάντεις, θεραπευτές και οπαδούς κάθε είδους «μαντείας» (χειρομαντεία, χαρτομαντεία…) έπαψε να είναι ένα προληπτικό ταμπού που συνυπήρχε διακριτικά με τη νεωτερικότητα, και έγινε κάτι καθημερινό, κοινωνικά αποδεκτό, με αυξανόμενη παρουσία στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Είτε στην τηλεόραση, είτε στο ραδιόφωνο, είτε στο διαδίκτυο, είτε στην εκπαίδευση, είτε στην οικογένεια, σήμερα δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ επιστημονικής απόδειξης και δεισιδαιμονίας, θρησκευτικής πίστης και μαγείας, φαντασίας και πραγματικότητας, και έτσι υπάρχουν άνθρωποι που παρακολουθούν ντοκιμαντέρ τα οποία παρουσιάζονται ως «επιστημονικά» για εξωγήινους, πνεύματα που κατοικούν σε εγκαταλελειμμένα σπίτια ή ανθρώπους που βλέπουν το μέλλον και πιστεύουν ότι όλα αυτά είναι μια αλήθεια που αποδεικνύεται από την…. επιστήμη.
Έχω τελικά την εντύπωση πως δεν έχουμε «αρκετό» Χριστό μέσα μας!
Ο «ειδωλολάτρης» που υποβόσκει μέσα μας
Είναι βέβαιο! Ο «ειδωλολάτρης» που κοιμάται πάντα μέσα στον καθένα μας, όταν έρχεται αντιμέτωπος με τις αντιξοότητες της καθημερινής ζωής, τείνει να φορτώνει τις ευθύνες σε ανεξέλεγκτες απόκρυφες δυνάμεις και να λύνει τα προβλήματα μέσω της απατηλής συντόμευσης της «μαγείας» και όχι μέσω της προσωπικής ευθύνης μπροστά στα γεγονότα της ζωής, είτε αυτά είναι ευχάριστα, είτε είναι δυσάρεστα.
Έχουμε ξεχάσει πως αυτός ο κόσμος δεν είναι το βασίλειο του Σατανά, πόσο μάλλον άλλων αγνώστων αρνητικών δυνάμεων. Δεν υπάρχουν «καταραμένα μέρη». Αντίθετα, είμαστε εμείς, που με την κακία μας, επιτρέπουμε στον πονηρό να είναι παρών και ενεργός, καθιστώντας αυτόν τον κόσμο «κολασμένο» από μίσος, βία, πόλεμο, αδικία. Ο Χριστός με το θάνατο και την ανάστασή του έχει νικήσει τον διάβολο και μαζί του τον νικούν όσοι με πίστη τηρούν τις εντολές του (πρβλ. Α’ Επιστολή Ιωάννη 5: 1-4).
«Θάρρος, εγώ νίκησα τον κόσμο»
Ένας ιεραπόστολος στην Αφρική μας διηγούνταν ότι ένας ντόπιος μάγος, τον απείλησε πως θα του έκανε κακό με τις μαγείες του. Ο ιερέας του απάντησε: «Δεν φοβάμαι γιατί έχω τον Χριστό μαζί μου, ο Χριστός με απελευθέρωσε από κάθε είδους σκοτεινούς φόβους». «Έχετε θάρρος· εγώ νίκησα τον κόσμο» (Ιωάννης 16:33)· αυτό άφησε ως διαθήκη ο Χριστός στους μαθητές του. Και ο Απόστολος Παύλος παροτρύνει τους πρώτους χριστιανούς, σκλάβους ειδωλολατρικών φόβων και συνηθειών: «Ο Χριστός μας ελευθέρωσε για να παραμείνουμε στην ελευθερία. Εκεί, λοιπόν, μείνετε και μη θελήσετε να υποταχθείτε και πάλι κάτω από ζυγό δουλείας» (Προς Γαλάτας 5:1).
Μπορεί να προβλέψουμε το μέλλον;
Το να πιστεύουμε πως μπορεί κανείς, με φυσικές δυνάμεις, να προβλέψει το μέλλον (το φλιτζάνι, χαρτομαντείες…), στην πράξη αρνούμαστε την ανθρώπινη ελευθερία με τη στενή έννοια του όρου. Πράγματι, το να δεχτούμε ότι κάποιος μπορεί να μαντέψει το μέλλον με απόλυτη βεβαιότητα, σημαίνει ότι αποδεχόμαστε πως υπάρχει ένα πεπρωμένο από το οποίο δεν μπορούμε να ξεφύγουμε. Αλλά κάτι τέτοιο θα αρνούνταν την ελευθερία με την οποία μας δημιούργησε ο Θεός. Παρ’ όλο που είμαστε εξαρτημένοι από πολλές πολιτισμικές, κοινωνικές, βιολογικές και ψυχολογικές αιτίες, εξακολουθούμε να είμαστε ελεύθεροι να αποφασίσουμε τι θα κάνουμε με τη ζωή μας. Το βέβαιο είναι ότι πολλοί από περιέργεια ή άγχος, φόβο ή δεισιδαιμονία θα ήθελαν να γνωρίζουν εκ των προτέρων το μέλλον τους, ως έναν τρόπο να μπορέσουν να ελέγξουν την εξέλιξή του.
«Ο Θεός δεν είναι ένας σκηνοθέτης θεάτρου που έχει καθορίσει ακόμη και την παραμικρή λεπτομέρεια όλων των βημάτων μας. Δεν μας έχει κατασκευάσει ένα πεπρωμένο, σχεδιασμένο εκ των προτέρων. Μας έχει δώσει την ελευθερία, και γι’ αυτό δεν θα αρνηθεί το έργο του παίρνοντας με το ένα χέρι αυτό που μας έδωσε με το άλλο» (Jean Vernette).
Η ζωή κάθε ανθρώπου είναι η συμβολή δύο ελευθεριών, του Θεού και του ανθρώπου, που συνεργάζονται για να οικοδομήσουν ένα μοναδικό πεπρωμένο. Κανείς άλλος άνθρωπος δεν κρατάει το κλειδί για το μέλλον μας και κανείς δεν μπορεί να το ελέγξει. Το πεπρωμένο είναι εξ ολοκλήρου στα χέρια μας. Χέρια που, ενωμένα με τα χέρια του Θεού, χτίζουν σήμερα με απόλυτη ελευθερία το παρόν, το αύριο και το μέλλον.
Η επίσημη διδασκαλία της Καθολικής Εκκλησίας
Για τη δεισιδαιμονία η Κατήχηση της Καθολικής Εκκλησίας διδάσκει: «Η δεισιδαιμονία είναι η διαστροφή του θρησκευτικού αισθήματος και των θρησκευτικών πράξεων που αυτό επιβάλλει. Μπορεί να επηρεάσει και τη λατρεία την οποία αποδίδουμε στον αληθινό Θεό, όταν π.χ. αποδίδουμε μια σπουδαιότητα κάπως μαγική σε ορισμένες πράξεις, οι οποίες καθαυτές είναι νόμιμες ή και αναγκαίες. Όταν αποδίδουμε την αποτελεσματικότητα μονάχα στους εξωτερικούς τύπους των προσευχών ή των μυστηριακών σημείων, έξω από τις επιβαλλόμενες εσωτερικές διαθέσεις τους, τότε πέφτουμε στη δεισιδαιμονία» (αρ. 2111).
Ενώ όσον αφορά τα μαντεία και τα μάγια, η επίσημη Κατήχηση είναι ξεκάθαρη: «Η καταφυγή στα ωροσκόπια, στην αστρολογία, στη χειρομαντεία, στην ερμηνεία των οιωνών και της μοίρας, τα φαινόμενα υπερφυσικών οραμάτων, η προσφυγή στα “μέντιουμ” αποκρύπτουν μια θέληση κυριαρχίας επάνω στο χρόνο, επάνω στην ιστορία και τελικά επάνω στους ανθρώπους και ταυτόχρονα την επιθυμία να κερδηθεί η εύνοια των κρυπτών δυνάμεων. Όλα αυτά είναι σε αντίθεση με την τιμή και τον σεβασμό, μαζί με τον φόβο που προέρχεται από αγάπη, που οφείλουμε μόνο στον Θεό» (Κατήχηση της Καθολικής Εκκλησίας, αρ. 2116).
Εν κατακλείδι, η έλλειψη κατάρτισης στην πίστη του κάθε ανθρώπου και το πολιτισμικό περιβάλλον που ευνοεί τον συγκρητισμό και τον θρησκευτικό σχετικισμό, εμποδίζουν τον άνθρωπο να δει την ασυμβατότητα αυτών των δοξασιών και αυτών των πρακτικών σε σχέση με τη χριστιανική πίστη.
+ Ιωάννης Σπιτέρης
Αρχιεπίσκοπος
