Σήμερα είναι εύκολο να είναι κανείς οικολόγος, να αγαπάει, να υπερασπίζεται τη φύση και το περιβάλλον, ορμώμενος από τα τραγικά φαινόμενα της κλιματικής αλλαγής. Ακόμα και ο νέος βασιλιάς της Μεγάλης Βρετανίας αυτοπροσδιορίζεται ως ένθερμος οικολόγος.
Στην καρδιά του Μεσαίωνα, όμως, όταν ένας Πάπας, όπως ο Ιννοκέντιος ο Γ’ (1160 – 1216) έγραφε το «De contemptu mundi» (Περί περιφρόνησης του κόσμου), έργο που είχε μεγάλη επιρροή στους αιώνες που ακολούθησαν, και καθώς η μοναστική πνευματικότητα του Μεσαίωνα εξέφραζε μία συμπεριφορά, έκδηλα απαισιόδοξη απέναντι στον κόσμο ως τέτοιον, δεν ήταν εύκολο να εκδηλώνει κάποιος, έντονα συναισθήματα αγάπης για όλα τα δημιουργήματα του Θεού. Και όμως, ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης (1181/2 – 1226), υπήρξε ο μεγάλος εραστής όλων των δημιουργημάτων, έτσι ώστε σήμερα να θεωρείται προστάτης της φύσης και των ζώων.
Πράγματι, ένα από τα χαρακτηριστικά του Αγίου Φραγκίσκου (η μνήμη του τιμάται στις 4 Οκτωβρίου), το οποίο προκαλεί αίσθηση, ιδίως στη σύγχρονη εποχή, είναι η αγάπη του για όλα τα δημιουργήματα του Θεού.
Ο Νίκος Καζαντζάκης, στο μυθιστόρημά του Ο Φτωχούλης του Θεού, με αυτήν την αμίμητη γλώσσα του, περιγράφει το Φραγκίσκο να πεθαίνει, ενώ ο αδελφός Ειρηναίος του τραγουδούσε τον Ύμνο των Δημιουργημάτων, και περιτριγυρισμένος από «κοπάδια πρόβατα, βόδια, αλόγατα, σκυλιά, να ’ρχουνται βουερά θρηνώντας και να στέκουνται, με γερμένα τα κεφάλια, πίσω από τους αδελφούς. Κι απ’ το δάσος πέρα κίνησαν αγρίμια, λύκοι, αρκούδες, αλεπούδες, τσακάλια, και στάθηκαν πίσω από τα ήμερα ζωντανά κι άρχισαν κι αυτά το θρήνο. χιλιάδες φτερουγητά ακούστηκαν από πάνω μου, σήκωσα τα μάτια κι είδα λογής-λογής σμάρια πουλιά να κατεβαίνουν στριγγλίζοντας και να κουρνιάζουν γύρα από το Φραγκίσκο».
Ταυτόχρονα, όμως, καμία άλλη πλευρά της προσωπικότητας του Φραγκίσκου δεν έχει παρεξηγηθεί περισσότερο από τη λεγόμενη «αγάπη του για τη φύση».
Ο Άγιος Φραγκίσκος δεν αγαπάει απλά τη «φύση», αλλά τα δημιουργήματα του Θεού κι από τα πλάσματα, φτάνει στον Πλάστη, στο Δημιουργό. Ο Φραγκίσκος, μέσα στην απόλυτη απλότητα, αγαπά τα δημιουργήματα, επειδή τα «καθαρά μάτια» του διακρίνουν σ’ αυτά τα ίχνη του Αγαπημένου του.
Σημειώνουν οι πρώτοι βιογράφοι του: «Απορροφημένος εντελώς στην αγάπη του Θεού, ο Φραγκίσκος αντιλαμβάνονταν τέλεια την καλοσύνη του Θεού όχι μόνο στην ψυχή που ήδη ακτινοβολούσε μέσα στην τελειότητα κάθε αρετής, αλλά και σε κάθε δημιούργημα. Και γι’ αυτό στρεφόταν με εξαιρετικά θερμά αισθήματα προς τα δημιουργήματα».
Είναι γνωστό ότι η φραγκισκανική «αδελφοσύνη» αναπνέει με τα πνευμόνια του σύμπαντος. Στον Άγιο Φραγκίσκο είχε γίνει τόσο οικεία και απαρασάλευτη η πεποίθηση της καθολικής πατρότητας του Θεού, ώστε, χωρίς προσπάθεια, χωρίς ρητορείες, ένιωθε πραγματικά «αδελφός», όχι μόνο με όλους τους ανθρώπους, αλλά, επίσης, με όλα τα δημιουργήματα. Η λέξη «αδελφός» ή «αδελφή» παραμένει η αγαπημένη του προσφώνηση προς όλα τα όντα της δημιουργίας. Είναι ο ευγενής τίτλος τους και ταυτόχρονα η ζωτική στάση που τον ενώνει με ολόκληρο το σύμπαν. Είχε δίκιο ο πρώτος βιογράφος του Αγίου της Ασίζης, Tommaso da Celano(1185 – 1285) όταν παρατηρούσε: «Και τελικά αποκαλούσε όλα τα δημιουργήματα με το όνομα του αδελφού και αδελφής, διαισθανόμενος τα μυστικά τους με τρόπο αξιοθαύμαστο και άγνωστο σε όλους, επειδή είχε κατακτήσει την ελευθερία της δόξας, που ανήκει στα παιδιά του Θεού» (Πρώτος Βίος, 81).
Ο Πάπας Φραγκίσκος, στις 18 Ιουνίου 2021, δημοσίευσε μία σπουδαία Εγκύκλιο «Laudato sí = Δοξασμένος να είσαι»), αναφορικά με την «ολοκληρωμένη οικολογία». Τα λόγια στα ιταλικά και όχι στα λατινικά, όπως συνηθίζεται στα παπικά ντοκουμέντα, που αποτελούν το input της Εγκυκλίου, προέρχονται από έναν Ύμνο που έγραψε ο Άγιος Φραγκίσκος (το πρώτο καθαρό ποίημα στην πρώιμη ιταλική δημοτική γλώσσα της ιταλικής λογοτεχνίας). Σε αυτό, ο Φτωχούλης του Θεού δοξάζει το Θεό για όλα τα πλάσματά του και τα ονομάζει όλα αδέλφια.
«Δοξασμένος να είσαι, Κύριέ μου, με όλα τα πλάσματά
Σου,
Ιδιαίτερα για τον κύριο τον αδελφό Ήλιο…
Δοξασμένος να είσαι, Κύριέ μου, για την αδελφή Σελίνη
Και τα άστρα…»
(Μετάφραση Π. Υφαντής).
+ Ιωάννης Σπιτέρης, Φραγκισκανός – Καπουκίνος
