1. Γεγονός ολοκληρωματικό
Το πρώτο χαρακτηριστικό μιας αντίληψης του χριστιανισμού ως γεγονός δομημένο, είναι ότι αυτό είναι ολοκληρωματικό. Δηλαδή υπαγορεύει μια ευαισθησία με την οποία αντιμετωπίζονται τα γεγονότα της ζωής, και μάλιστα δημιουργεί την ίδια την αντίληψη των πραγμάτων, την αντίληψη και την αξιοποίησή τους, και στη συνέχεια τον σχεδιασμό και την πραγματοποίηση. Αυτό υπογράμμιζε ο Παύλος ο 6ος στην εγκύκλιό του Evangelii Nunziandi, ιδιαίτερα στις παραγράφους 19 και 20.
Αν ο Θεός είναι ένα γεγονός ανάμεσά μας, είναι σαν να έχω δεχτεί στο σπίτι μου έναν σπουδαίο φιλοξενούμενο: το σπίτι παραμένει δικό μου, αλλά είναι και δικό του, τα πάντα στρέφονται γύρω από αυτόν.
Αν ξαναδιαβάσουμε το πρώτο κεφάλαιο του κατά Ιωάννη Ευαγγελίου, θα βρούμε τις πρώτες ενδείξεις για το νόημα της σχέσης με αυτή την Παρουσία που κατέκλυσε πλήρως τα πρόσωπα των πρώτων ανθρώπων που ακολούθησαν τον Ιησού: τον ίδιο τον Ιωάννη, τον Ανδρέα, τον Σίμωνα, τον Φίλιππο, τον Ναθαναήλ. Η συνάντηση με τον Ιησού ήταν γι’ αυτούς ένα συμβάν που συγκλόνισε τη ζωή τους, και απαίτησε μια ολοκληρωτική αφιέρωση εξαλείφοντας κάθε κενό χώρο μέσα τους και ακυρώνοντας κάθε πρόγραμμα ανεξάρτητο από Εκείνον.
Ένας Θεός που έγινε ένας από εμάς, που ήρθε ανάμεσά μας, και έγινε σύντροφος της ζωής μας, αν δεν ζητούσε να καθορίζει όλους τους λογισμούς μας, τα σχέδιά μας και τα συναισθήματά μας, αν δεν τον αντιλαμβανόμασταν με αυτή την ολότητα, απλά δεν θα ήταν πια Θεός. Θα πρέπει ωστόσο να επισημάνουμε ότι αυτό το ολοκληρωματικό χαρακτηριστικό του χριστιανικού γεγονότος, δεν έχει καμιά σχέση με την μειωτική προσπάθεια δια της οποίας κάποιοι θα ήθελαν να επιχειρήσουν να αντλήσουν από το Ευαγγέλιο μια έτοιμη συνταγή για κάθε λεπτομέρεια της ζωής. Αντίθετα, έχει να κάνει με το φαινόμενο απ’ όπου κάθε λεπτομέρεια της ζωής μεταμορφώνεται ριζικά μέσω μιας ολοκληρωτικής εμπλοκής του υποκειμένου βιώνοντας στο πλαίσιο ενός συγκλονιστικού γεγονότος. Η πίστη περιβάλλει το υποκείμενο και αλλάζοντάς το, τείνει να αλλάξει όλη την ύπαρξή του στη λεπτομέρεια.
Ο Romano Guardini, διατυπώνει μια θαυμάσια φράση που, κατά τη γνώμη μου, ορίζει πολύ καλά τι εννοούμε όταν λέμε γεγονός ολοκληρωματικό: «Στην εμπειρία ενός μεγάλου έρωτα, όλα όσα συμβαίνουν γίνονται μέσα στο πλαίσιο αυτού του έρωτα». Πρόκειται για μια υπέρτατη ένταση του προσώπου: κάθε τι αντανακλάται στο πρόσωπο αυτό, το οποίο παίρνει μια ιδιαίτερη όψη. Μήπως αυτή η αγάπη λείπει υπερβολικά από τη σημερινή χριστιανοσύνη;
Πάντως αυτή ακριβώς η ολοκληρωματική πίστη λείπει από τη χριστιανοσύνη σήμερα: δεν διδάσκεται ως ζωή. Έτσι νεκρωμένος και εξασθενισμένος ο χριστιανισμός, γίνεται πρόσχημα γ’ αυτήν ή εκείνην την υπογράμμιση που θα έχει την ευαρέσκεια της νοοτροπίας της εξουσίας.
2. Η πίστη γίνεται κουλτούρα
Αν η πίστη περιλαμβάνει κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής, αυτή γίνεται πηγή κουλτούρας και μιας νέας κουλτούρας: αλλιώς δεν ενσαρκώνεται, και θα ήταν σαν να μην έχει αρχίσει η λύτρωση του ιστορικού παρόντος. Ο Ιωάννης Παύλος 2ος, σε μια ομιλία του στο Meic, είπε: «Μια πίστη που δεν γίνεται κουλτούρα θα ήταν μια πίστη που δεν έχει γίνει πλήρως αποδεκτή, δεν έχει βαθιά μελετηθεί, δεν έχει πιστά βιωθεί.
Η κουλτούρα μπορεί να οριστεί ως κριτική και συστηματική συνείδηση της εν εξελίξει ευρισκόμενης ανθρώπινης εμπειρίας. Εμπειρία σημαίνει πρόσκρουση ενός υποκειμένου με την πραγματικότητα, την πραγματικότητα η οποία το προσκαλεί και το προβληματίζει. Το ανθρώπινο δράμα βρίσκεται στην απάντηση σ’ αυτόν τον προβληματισμό, και η απάντηση γεννιέται προφανώς στο υποκείμενο. Η δύναμη ενός υποκειμένου βρίσκεται στην ένταση της αυτογνωσίας, δηλαδή της αντίληψης που έχει των αξιών που ορίζουν την προσωπικότητά του. Αυτές οι αξίες εισρέουν στο εγώ από την βιωμένη ιστορία στην οποία το ίδιο το εγώ ανήκει.
Η ριζική μεγαλοφυΐα ενός υποκειμένου έγκειται στη δύναμη της συνείδησης που έχει ότι ανήκει κάπου. Για τον λόγο αυτόν, ο λαός του Θεού γίνεται ένας νέος πολιτιστικός ορίζοντας για κάθε υποκείμενο που ανήκει σ’ αυτόν.
Δεν μπορώ να μην προβώ σε μια σημείωση: Η εκπαίδευση/μύηση στην πίστη είναι εκπαίδευση/μύηση σε μια πολιτιστική ικανότητα. Αλλά τότε ο σκοπός ενός χριστιανικού σχολείου δεν θα έπρεπε να είναι πριν απ’ όλα η ανάπτυξη της συνείδησης του εκπαιδευόμενου ότι ανήκει στο χώρο της ολοκληρωματικής πίστης;
LUIGI GIUSSANI
Μετάφραση Πέτρου Ανδριώτη
