(Μέρος μίας ομιλίας για τους νέους)
Ζούμε σε μία εποχή τοξικού κοινωνικού μίσους, αντιπαραθέσεων, συγκρούσεων, ακόμα και πραγματικού φονικού πολέμου. Και στις Εκκλησίες, δυστυχώς, συναντάμε αντιπαραθέσεις και διαιρέσεις που σκανδαλίζουν τους πιστούς και επισκιάζουν την διδασκαλία του Ευαγγελίου. Ακόμα και σήμερα οι θρησκείες, αντί να ενώνουν μπορεί να γίνουν αιτία μισαλλοδοξίας, εμπάθειας και θρησκευτικού φανατισμού. Είναι ανάγκη, λοιπόν, να ξαναθυμηθούμε την καρδιά της διδασκαλίας του Κυρίου: «Μακάριοι οι ελεήμονες, γιατί αυτοί θα ελεηθούν» (Ματθαίος 5, 7).
Πρόκειται για τον 5ο από τους 10 μακαρισμούς που ο Χριστός ανήγγειλε στην επί του Όρους Ομιλία (Βλ. Ματθαίος 5, 3-11). Οι μακαρισμοί βρίσκονται στην καρδιά του κηρύγματος του Ιησού, παρουσιάζουν με έντονο τρόπο, το πρόσωπο του Ιησού Χριστού και περιγράφουν την αγάπη του για εμάς, τον τρόπο που επιθυμεί να μας εξασφαλίσει την ευτυχία ακόμη και στις πιο ακραίες περιπτώσεις της ζωής. Εκφράζουν την κλίση των βαπτισμένων που συνδέονται με τη δόξα του Πάθους και της Αναστάσεως του Χριστού. Φωτίζουν τις πράξεις και τις χαρακτηριστικές θέσεις της χριστιανικής ζωής. Πρόκειται για αυτές τις «παράδοξες» υποσχέσεις που στηρίζουν την ελπίδα μέσα στις θλίψεις, αναγγέλλουν τις ευλογίες και τις ανταμοιβές τις οποίες, ήδη, αμυδρά απολαμβάνουν οι μαθητές του σε αυτήν την ζωή. Εγκαινιάσθηκαν στη ζωή της Αειπαρθένου Μαρίας και όλων των Αγίων.
Αυτά τα λόγια απευθύνονται σε όλους τους βαπτισμένους, σε όλους αυτούς που θέλουν να ονομάζονται χριστιανοί.
Μια φιλολογική, και όχι μόνο, εξήγηση όσον αφορά τον 5ο Μακαρισμό
Στα λατινικά ή σε άλλες νεολατινικές γλώσσες η λέξη «ελεήμονες» που συναντάμε στον εν λόγω Μακαρισμό, λέγεται «misericordes», «Beati misericordes». Αν δεν είχαμε την τύχη τα Ευαγγέλια να είχαν γραφτεί στη ελληνική γλώσσα, ο μακαρισμός αυτός έτσι θα ακούγονταν και σε εμάς: «Μακάριοι οι φιλεύσπλαχνοι, διότι θα βρουν ευσπλαχνία».
Αν και οι λέξεις «ελεήμων» και «φιλεύσπλαχνος» είναι συνώνυμες ωστόσο υπάρχει κάποια διαφορά νοήματος που είναι ενδιαφέρον να την επισημάνουμε. Σύμφωνα με το Λεξικό του Γ. Μπαμπινιώτη «ελεήμων» έχει δύο έννοιες:
1) Αυτός που είναι πρόθυμος να παρέχει ηθική και υλική βοήθεια σε φτωχούς και πάσχοντες (από εδώ προέρχεται και ο όρος «ελεημοσύνη») .
2) Συνήθως μεταχειριζόμαστε αυτήν την λέξη ως χαρακτηρισμό του Θεού που έχει απέραντο έλεος, που συμπονά τον άνθρωπο και είναι πρόθυμος να συγχωρεί.
«Φιλεύσπλαχνος», είναι αυτός που νιώθει οίκτο και συμπόνια για τους συνανθρώπους του (Συν. σπλαχνικός, πονετικός).
Όπως μπορούμε να αντιληφθούμε η κάθε μία από αυτές τις έννοιες υπογραμμίζει ένα ιδιαίτερο νόημα. Ο «ελεήμων» είναι αυτός που είναι πρόθυμος να παρέχει «ηθική και υλική βοήθεια σε φτωχούς και σε πάσχοντες». Με αυτήν την έννοια συμπίπτουν οι όροι «σπλαχνικός» ή «φιλεύσπλαχνος».
Ωστόσο ο «ελεήμων», όταν αναφέρεται στο Θεό έχει κυρίως την έννοια της συγχώρεσης των αμαρτιών (από εδώ πηγάζει το «Κύριε, ελέησον»), του απέραντου ελέους που έχει ο Ουράνιος Πατέρας για εμάς τα παιδιά του, αδύναμα και αμαρτωλά.
Έχουμε λοιπόν δύο τύπους ελέους ή ευσπλαχνίας:
- Συγχώρηση των αμαρτιών, της κάθε είδους προσβολής.
- Μέριμνα για αυτούς που μας έχουν ανάγκη.
Ο μακαρισμός «Μακάριοι είναι οι ελεήμονες, γιατί αυτοί θα ελεηθούν», αναφέρεται και στους δύο αυτούς τύπους. Ο Ιησούς με αυτά τα λόγια θέλει να μας διδάξει:
- Θα είσαστε ευτυχισμένοι (μακάριοι), αν ξέρετε να συγχωρείτε, όπως ο Θεός σας συγχωρεί: «Να είσθε σπλαχνικοί, όπως και ο Πατέρας σας είναι σπλαχνικός» (Λουκάς. 6,36)
- Θα είστε ευτυχισμένοι αν η καρδιά σας (τα «σπλάχνα» = ευ-σπλαχνικοί), είναι ανοιχτή στις ανάγκες των αδελφών σας.
Το μοντέλο για εμάς, για να εξασκήσουμε αυτούς τους δύο τύπους ελέους ή ευσπλαχνίας είναι ο Θεός Πατέρας και ο Ιησούς Χριστός «το Πρόσωπο της Ευσπλαχνίας του Πατέρα».
Πρώτος ο Θεός μας αγάπησε
Η ευσπλαχνία του Θεού είναι μήπως συνέπεια της δική μας ευσπλαχνίας; Μήπως ο Θεός, μας συγχωρεί τις αμαρτίες γιατί εμείς προηγουμένως συγχωρήσαμε αυτούς που μας έκαναν κακό;
Πρόκειται ακριβώς για το αντίθετο. Όλη η Καινή Διαθήκη μας επιβεβαιώνει ότι η αγάπη του Θεού προηγείται της απάντησης του ανθρώπου. Ο Χριστιανός μπορεί να κάνει κάτι για το Θεό και τους συνανθρώπους μόνο γιατί ο ίδιος ο Θεός του δίνει αυτή τη δυνατότητα, γιατί μας έδωσε σαν δώρο την αγάπη του μέσω της οποίας αγαπάμε και συγχωράμε όπως αυτός ο ίδιος μας αγαπά και συγχωρά:
«Αγαπητοί μου, ας αγαπάμε ο ένας τον άλλο, γιατί η αγάπη προέρχεται από το Θεό… Αυτό είναι το χαρακτηριστικό της αγάπης του Θεού: Όχι ότι εμείς τον αγαπήσαμε, αλλά ότι αυτός μας αγάπησε και έστειλε τον Υιό του για την συγχώρεση των αμαρτιών…Εμείς αγαπάμε, γιατί ο Θεός πρώτος μας αγάπησε» (Βλ. Α’ Ιωάννου 4,7.10).
Για τον Απόστολο Ιωάννη η αγάπη και η ευσπλαχνία μας για τους άλλους αποτελεί το σημάδι της αυθεντικότητας της αγάπης μας για το Θεό και το ότι πράγματι δεχτήκαμε την προσφορά αγάπης και συγχώρεσης εκ μέρους του Πατέρα. Η συγχώρεση η δική μας δεν είναι ούτε η αιτία, ούτε η προϋπόθεση της θεϊκής συγγνώμης, αλλά προϋπόθεση της αποτελεσματικότητάς της. Όταν δε συγχωρούμε, αποδεικνύουμε ότι δε δεχτήκαμε την ευσπλαχνία του Θεού. Αυτός που δεν είναι ικανός να συγχωρέσει, δείχνει ότι δεν έχει την εμπειρία της ευσπλαχνίας του Θεού, δείχνει ότι δεν δέχεται την προσφορά αγάπης του.
+ Ιωάννης Σπιτέρης
