5 Νοεμβρίου 2024
Expand search form

Ειδήσεις από την Καθολική Εκκλησία στην Ελλάδα

«Η εμπειρία του Θεού στην Αγία Γραφή, στη Παλαιά Διαθήκη», του σεβ. Ιωάννη Σπιτέρη

Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ
 
ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ
 
 
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
 
Δεν είναι εύκολο να μιλήσει κανείς για το Θεό. Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να τον παρουσιάσει κανείς σαν ένα είδωλο ή σαν μία αφηρημένη ιδέα, που δε λέει τίποτα για τη ζωή του ανθρώπου. Κι όμως, η ζωή του ανθρώπου, η θρησκευτικότητά του, όλα εξαρτώνται από τη βασική στάση μας μπροστά στο μυστήριο του Θεού. Έτσι π.χ. αν για εμάς ο Θεός, είναι πρωτίστως ο αυστηρός κριτής, ο εγγυητής της τάξης και του νόμου, τότε η θρησκευτική μας συμπεριφορά θα χαρακτηρίζεται, ως επί το πλείστον, από μια έντονη προσπάθεια νομικιστικής υλοποίησης της θρησκείας που, εάν δεν οδηγηθεί, σύντομα, στην κούραση και στην απογοήτευση, θα μετατραπεί σε μία στείρα εξωτερική θρησκευτικότητα.
 
Ο «Λόγος» περί Θεού (Θεο-λογία) δεν μπορεί να είναι ανθρώπινος, αλλά θεϊκός. Αυτός ο ίδιος ο Θεός, μέσα στην άπειρη αγάπη του, αποκαλύπτει τον εαυτό του στον άνθρωπο. Δεν του προσφέρει μια επιπλέον γνώση γύρω από τον εαυτόν Του, αλλά δίνεται Αυτός ο ίδιος, καλώντας τον άνθρωπο να κοινωνήσει μαζί Του. Αυτή είναι και η έννοια που δίνεται στην Αποκάλυψη. Αυτά που ο Θεός μας αποκαλύπτει για τον εαυτόν του, τα αντλούμε από την Αγία Γραφή (Παλαιά και Νέα Διαθήκη).
 
Σε αυτήν την εβδομαδιαία συνάντησή μας, θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε την αποκάλυψη του Θεού στους ανθρώπους της Παλαιάς και της Νέας Διαθήκης. Αρχίζουμε από την Παλαιά Διαθήκη ή όπως προτείνουν σήμερα οι βιβλιστές από την «Πρώτη Διαθήκη» και στη συνέχεια θα ασχοληθούμε με την αποκάλυψη του Θεού στη Νέα ή Δεύτερη Διαθήκη.
 
Η κεντρική Εικόνα του Θεού, που μας παρουσιάζει η Παλαιά Διαθήκη  (= Π.Δ.) είναι καθοριστική, και σήμερα, για τον καθένα από εμάς, διότι πρόκειται για τον πραγματικό Θεό της αποκάλυψης, που οι Εβραίοι αντιλαμβάνονται μέσω της πίστης. Ο Πασκάλ ισχυρίζεται ότι η διαφορά μεταξύ του Θεού του Αβραάμ, του Ισαάκ και του Ιακώβ και του Θεού των φιλοσόφων και των σοφών, συνίσταται στο γεγονός ότι οι Εβραίοι, μέσω της πίστης τους,  αντιλαμβάνονται το Θεό έτσι όπως ενεργεί στη ζωή τους και στην ιστορία τους. Δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα αυτό που έλεγε κάποιος: «Οι υπολογιστές είναι σαν το Θεό της Παλαιάς Διαθήκης: πολλοί κανόνες, κανένα έλεος» (Joseph Campbell, 1904-1987, Αμερικανός καθηγητής). Ο Θεός της Π.Δ., παρ’ όλες τις σελίδες βίας και τις προφανείς ανθρωπομορφικές απεικονίσεις του, είναι ένας Θεός Λυτρωτής και Σωτήρας. Η Π.Δ. δεν αποτελεί βέβαια το αποκορύφωμα της Αποκάλυψης, αλλά ΕΙΝΑΙ η αποκάλυψη σε προοδευτική πορεία προς το αποκορύφωμα της, που είναι το Πρόσωπο του Ιησού, ο οποίος μας φανερώνει το Πρόσωπο του Πατέρα.
 
Μία ακόμα διευκρίνιση: πώς αποκαλύπτει τον εαυτό του ο Θεός; Ο Θεός δεν αποκαλύπτεται ποτέ άμεσα, σ’ αυτή τη ζωή, με τη θεϊκή του μορφή. Πράγματι, είναι αδύνατο για τον άνθρωπο σ’ αυτή τη ζωή, να γνωρίσει απευθείας το Θεό, έτσι όπως είναι στην ουσία Του. Και αυτό, διότι,  ο Θεός είναι  εντελώς διαφορετικός από εμάς  – είναι  «υπερβατικός» – κι επομένως δεν μπορούμε  να Τον «συλλάβουμε» όπως είναι σε όλο Του το μυστήριο. Αν μπορούσαμε να συλλάβουμε διανοητικά το Θεό, Αυτός θα γινόταν ένα περιορισμένο αντικείμενο της γνωριμίας μας, δηλαδή δεν θα ήταν πια Θεός, αλλά ένα «είδωλο», ένας Θεός  κατ’ εικόνα μας.
 
            Γι’ αυτόν το λόγο, ο Θεός αποκαλύπτεται με τη μορφή «σημείων», συμβόλων σ’ αυτόν τον κόσμο. Αυτά τα σημεία, αυτά τα σύμβολα, φανερώνουν την παρουσία Του, τη φύση Του, και τις σχέσεις Του μαζί μας.
  
 
 «ΔΕΝ ΘΑ ΕΧΕΙΣ ΑΛΛΟ ΘΕΟ, ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΜΕΝΑ».
  Ο ΓΙΑΧΒΕ, Ο ΜΟΝΑΔΙΚΟΣ ΘΕΟΣ 
 
Όλοι οι πρόγονοι των Εβραίων ήταν πολυθεϊστές, όπως άλλωστε, όλοι οι λαοί της αρχαίας Μέσης Ανατολής. Σιγά σιγά όμως, με την αυτοαποκάλυψη του Θεού, έγιναν αυστηροί μονοθεϊστές. Ο Θεός του Ισραήλ είναι ο μοναδικός Θεός. Αυτή η βεβαιότητα προκύπτει ήδη από την εμπειρία της πίστης του Αβραάμ, από την οποία ξεκινά ολόκληρη η βιβλική αποκάλυψη.
 
  Πραγματικά ο Αβραάμ, μπόρεσε να συλλάβει περισσότερο υπαρξιακά (βιωματικά) παρά  διανοητικά, την παρουσία στη ζωή του, του μοναδικού Θεού, που σύναψε μαζί του μια συμφωνία, με την οποία αρχίζει για τους Εβραίους η αντίληψη της ιστορίας τους ως  Ιστορία της Σωτηρίας, ο Θεός φανερώνει τον εαυτόν μέσα στα γεγονότα της ιστορίας, αντίθετα με το Βούδα ο όποιος διαισθάνθηκε το θείο  μέσα σε μια αυστηρώς εσωτερική διαφώτιση. Η ιστορία στην ιουδαϊκή αντίληψη πραγματώνεται ως ΔΙΑΘΗΚΗ και ΕΠΑΓΓΕΛΙΑ, ως ΣΥΜΦΩΝΙΑ και ΥΠΟΣΧΕΣΗ μεταξύ Θεού και ανθρώπου (Βλ. Γέννηση 12, 1-2). 
 
     Στην ιδέα της Διαθήκης – Συμφωνίας, οι Εβραίοι είχαν μια βασική υπαρξιακή κοινωνική εμπειρία της φανέρωσης του Θεού. Στη συμφωνία  που έκανε ο Θεός με το Λαό Του, οι Εβραίοι είχαν την βεβαιότητα πως ο Θεός δίνεται στο Λαό Του και ο Λαός Του σ’ Αυτόν. Αυτός ο λαός γίνεται κατ’ εξοχήν «Λαός του Θεού» κι έτσι μπορεί να έχει μια ιδιαίτερη εμπειρία του Θεού, ξεκινώντας ακριβώς απ’ αυτή τη στενή σχέση με το Γιαχβέ. Στα πλαίσια της Συμφωνίας αυτής, τοποθετείται και η Δημιουργία. Η Δημιουργία είναι η πρώτη αποκάλυψη του Θεού και αποτελεί ένα σημείο που φανερώνει τι είναι ο Θεός, και τι είμαστε εμείς.
 
Αυτός ο «υπαρξιακός μονοθεϊσμός» του Αβραάμ, γίνεται πιο συνειδητός με την εμπειρία  της Εξόδου.
 
ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΓΙΑ ΕΜΑΣ ΟΤΙ Ο ΘΕΟΣ ΕΙΝΑΙ
ΕΝΑΣ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΟΣ;
 
Στον Ισραήλ, τον εκλεκτό λαό του, ο Θεός αποκαλύφθηκε ως ο Μοναδικός Θεός. Αυτό το γεγονός απαιτεί από το Λαό του την αποκλειστική αγάπη: «Άκουε Ισραήλ! Ο Κύριος ο Θεός μας είναι Κύριος Ένας. Και θα αγαπήσεις Κύριο το Θεό σου με όλη σου τη διάνοια, και με όλη σου την ψυχή και με όλη σου τη δύναμη» (Δευτερονόμιο 6, 4-5).
 
Το να  δεχθείς το Θεό ως μοναδικό Θεό, αποτελεί σωτηρία, όχι μόνο για τους Ιουδαίους, αλλά για όλα τα έθνη. Γι’ αυτό, διαμέσου των προφητών, ο Θεός καλεί τον Ισραήλ και όλα τα έθνη να στραφούν προς Αυτόν, τον Μοναδικό Θεό: «Στραφείτε προς εμένα και θα σωθείτε, όλοι εσείς στα πέρατα της γης, γιατί Εγώ είμαι ο Θεός και δεν  υπάρχει άλλος εκτός από Εμένα (…) Ναι, μπροστά σ’ εμένα κάθε γόνατο θα γονατίζει και σ’ Εμένα θα ορκίζεται κάθε γλώσσα, λέγοντας: μόνο στο Θεό βρίσκεται η δικαιοσύνη και η δύναμη» (Ησαΐας  45, 22-24).
 
Δεν αρκεί να αναγνωρίζουμε  αφηρημένα τη μοναδικότητα του Θεού, αλλά πρέπει να την εκφράζουμε έμπρακτα στη ζωή μας. Ο Θεός δεν αποτελεί μια αξία μεταξύ των άλλων, έστω και την πιο υψηλή, αλλά αυτός είναι η μοναδική και απόλυτη αξία. Όλες οι άλλες αξίες αναφέρονται σ’ αυτόν και απ’ αυτόν εξαρτώνται. Πρέπει να υπάρχει, πάντοτε, η σχέση και η διάκριση μεταξύ κτιστού και Άκτιστου κι αυτό όχι μόνο σε διανοητικό επίπεδο αλλά κυρίως έμπρακτα. «Ένας είναι ο Κύριος ο Θεός σου, δεν θα έχεις άλλους Θεούς». Δε θα κάνω κανένα πράγμα Θεό, σημαίνει ότι θ’ αγαπήσω με όλη μου την καρδιά, με όλο μου το είναι, με όλες μου τις πράξεις μόνο τον Κύριο το Θεό μου. Είναι χαρακτηριστικές αυτές οι προσευχές των αγίων:
           
            «Κύριέ μου και Θεέ μου, διώξε από μένα ότι με απομακρύνει από Σένα.
Κύριέ μου και Θεέ μου, δoς μου ότι με οδηγεί σ’ Εσένα.
Κύριέ μου και Θεέ μου απομάκρυνέ με από εμένα  και δώσε με όλο σ’ Εσένα» (Αγ. Νικόλαος του Φλύε, προστάτης της Ελβετίας).
 
«Τίποτα να μη σε τρομάζει, τίποτα να μη σ’ ανησυχεί. Όλα περνούν, ο Θεός δεν αλλάζει. Η υπομονή κατορθώνει τα πάντα. Όποιος έχει το Θεό, δεν του λείπει τίποτα. Ο Θεός μόνο του φτάνει»
(Αγ. Θηρεσία του Ιησού)
 
 « Γι’ αυτό ο Θεός είναι «ο πρώτος που πρέπει να υπηρετούμε»
 (Αγ. Ιωάννα Ντ’Αρκ).
 
Η ΥΠΕΡΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ. Ο «ΆΓΙΟΣ» ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ.
Σ’ ΑΥΤΟΝ ΑΝΗΚΕΙ Η ΔΟΞΑ ΚΑΙ Η ΔΥΝΑΜΗ, Η ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΗ.
 
Μιλώντας για το Θεό, λέμε πως Αυτός είναι «υπερβατικός», υπερβαίνει απόλυτα τα πλάσματά Του, είναι ο εντελώς «Άλλος». Όταν λέμε ότι ο Θεός είναι «υπερβατικός», εννοούμε ότι ο Θεός είναι ουσιαστικά, απόλυτα ανεξάρτητος από τον κόσμο που έπλασε, είναι ουσιαστικά διαφορετικός από τον κόσμο. Αυτήν την πραγματικότητα, οι Εβραίοι την εξέφραζαν λέγοντας ότι ο Γιαχβέ είναι δυνατός, μεγαλοπρεπής, τρομερός. Η παρουσία Του, εμπνέει εμπιστοσύνη, δύναμη αλλά και μεγάλο φόβο. Αυτά είναι τα αισθήματα του Αβραάμ (Γέννηση 18,27) του Μωυσή (Έξοδος 3, 1-6 [Φλεγόμενη Βάτος] ) και του Ησαΐα (6, 1-5 [το όραμα του Ησαΐα και η κλήση του]).
 
Είναι γνωστή η φράση του Αγίου Αυγουστίνου: «Να μη λατρεύεις το Θεό που εσύ δημιούργησες, αλλά το Θεό που δημιούργησε εσένα».
 
 
«ΣΥ ΜΟΝΟ ΑΓΙΟΣ»
 
Η υπερβατικότητα του Θεού εκφράζεται από την Παλαιά Διαθήκη  και με άλλες εικόνες: ο Θεός είναι παντοδύναμος  (Ιερεμίας 32, 16-22,  Ησαΐας  40, 26-28), Ο Θεός Παντογνώστης = (Ιερεμίας 23, 23-24), είναι  αιώνιος (Ησαΐας  40, 28-31.  Ψαλμός 9, 1-4.  102, 25- 27 ), είναι  Ο Θεός απέραντος (Ιερεμίας 23, 23-24 . Ψαλμός 139, 8-10)…
 
Αλλά ο κλασικός ορισμός της Βίβλου, για να  αναδείξει την υπερβατικότητα και την απεραντοσύνη του Θεού, είναι η αγιότητα: ο Θεός είναι «Άγιος», υπερβατικά Άγιος, τρεις φορές Άγιος, Αγιώτατος. Αυτήν την αγιότητα ψέλνουν αιώνια τα Σεραφείμ ενώπιον του Κυρίου: «Δίπλα του στέκονταν Σεραφείμ, που το καθένα είχε έξι φτερούγες. Και έκραζε το ένα στο άλλο και έλεγε: “Άγιος, άγιος, άγιος, ο Κύριος των στρατευμάτων. Ολόκληρη η γη είναι γεμάτη από τη δόξα του”» (Ησ. 6, 3). Παρατηρούμε πως οι άγγελοι δεν ψέλνουν τον ύμνο τους στο Θεό λέγοντας: «Αιώνιος, Αιώνιος, Αιώνιος», ούτε «Εύσπλαχνος, Εύσπλαχνος, Εύσπλαχνος», ή «Παντοδύναμος, Παντοδύναμος, Παντοδύναμος», αλλά «Άγιος, Άγιος, Άγιος». Η αγιότητα του Θεού καταλαμβάνει την κύρια θέση στα χαρακτηριστικά του Θεού. Στην Αγία Γραφή περισσότερο από 600 φορές συναντάμε τη λέξη «Άγιος» για να χαρακτηρίσουμε τη φύση του Θεού.  
 
«Μιλάμε συχνά για την αγάπη του Θεού, αλλά δεν θα εκτιμήσουμε αρκετά αυτήν τη θεϊκή αγάπη, αν πρώτα δεν αντιληφθούμε κάτι από ότι αφορά στην αγιότητά του. Η αντίληψη που κάποιος έχει για το Θεό, καθορίζει περισσότερο από κάθε άλλο, τον τρόπο με τον οποίο θα διέπει τη ζωή του. Η ίδια η φύση του Θεού είναι άγια, κάθε τι που κάνει ή δημιουργεί ο Θεός είναι άγιο. Δεν θα μπορούσε να ενεργήσει διαφορετικά. Κάθε είδος αγιότητας προέρχεται και δωρίζεται από αυτόν» (Thomas Watson). «Τα μάτια σου είναι τόσο καθαρά, που δεν μπορούν να δουν το κακό», λέει ο προφήτης Αβακούμ για τη αγιότητα του Θεού.
 
Η αγιότητα του Θεού, λοιπόν, ως ηθική τελειότητα, έχει ουσιαστική σημασία και γι’ αυτό ο άνθρωπος, πλασμένος κατ’ εικόνα του Θεού, πρέπει να  του μοιάσει: «να είσαστε άγιοι, γιατί άγιος είμαι εγώ Κύριος ο Θεός σας» (Λεβ. 19, 2).
 
Ωστόσο, η αγιότητα του Θεού εκφράζει περισσότερο το μυστηριώδη χαρακτήρα της υπερβατικής φύσης του Ιαχβέ, παρά την ηθική του τελειότητα. Μπροστά στην ελκυστική και μυστηριώδη παρουσία του Θεού, ο άνθρωπος ανακαλύπτει τη μικρότητά του. Μπροστά στη φλεγόμενη βάτο, ο Μωυσής βγάζει τα σανδάλια του και καλύπτει το πρόσωπό του μπροστά στη Θεϊκή Αγιότητα. Μπροστά στη δόξα του τρισάγιου Θεού ο Ησαΐας αναφωνεί, Αλίμονο σ’ εμένα, είμαι χαμένος! Γιατί είμαι ένας άνθρωπος με ακάθαρτα χείλη» (Ησαΐας  6,5).
 
Μπροστά στον Τρισάγιο Θεό κατέχει τον άνθρωπο, μικρό και αμαρτωλό, αυτό το αίσθημα, που η Αγία Γραφή ονομάζει «Φόβο Θεού».
 
ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ «ΦΟΒΟΣ ΘΕΟΥ» ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ
 
Η πρώτη έννοια, αυτού που η Αγία Γραφή ονομάζει «φόβο Θεού», είναι η ταραχή ενώπιον της δόξας του Θεού, το να αισθάνεται κανείς εκμηδενισμένος μπροστά στο φοβερό μεγαλείο του Θεού. Πρόκειται γι’ αυτή την τρομακτική εμπειρία που η Βίβλος εκφράζει λέγοντας: «Κανείς δεν μπορεί να δει το Θεό και να ζήσει» (Βλ. Έξοδος 33, 17-23). Όταν Ο Θεός πλησιάζει τον άνθρωπο, αυτός δεν μπορεί να αντέξει το βάρος της παρουσίας του και της μεγαλοσύνης του. Δεν πρόκειται για κάτι που αφορά τη μεταφυσική, αλλά για την υπαρξιακή συνάντηση με τον ζώντα Θεό. Ο Θεός για να μην εκμηδενίσει τον άνθρωπο με το αφόρητο βάρος της παρουσίας Του, κρύβει τη δόξα Του, κατεβαίνει στο επίπεδο του ανθρώπου, πρόκειται για το θεϊκό φαινόμενο που οι Πατέρες τη Εκκλησίας ονομάζουν «συγκατάβαση του Θεού». 
 
Μια άλλη έννοια του  φόβου Θεού προέρχεται από το γεγονός ότι ο Θεός όχι μόνο είναι Παντοκράτορας, αλλά και Άγιος, με τη ποιοτική έννοια της Αγιότητας. Ο άνθρωπος μπροστά στη συνείδηση της ηθικής α-τελειότητάς του, όσο περισσότερο πλησιάζει το μυστήριο της τελειότητας του Θεού, τόσο περισσότερο αισθάνεται την οδυνηρή εμπειρία του κατά πόσο απέχει από το Θεό που είναι η Αγάπη και κάθε καλό. Και επίσης, η εμπειρία ενός Θεού, άπειρα Άγιου, που μας αγαπά με τέτοιο τρόπο ώστε κατεβαίνει στο επίπεδο μας για να μας ελκύσει να τον αγαπήσουμε και να κοινωνήσουμε μαζί του, δημιουργεί τον φόβο να μην αντισταθούμε  στην αγάπη του για εμάς, πρόκειται, ουσιαστικά, για τον φόβο μην και δεν ανταποκριθούμε στην Αγάπη Του.       
 
 Ο ΘΕΟΣ ΕΙΝΑΙ ΚΟΝΤΑ ΣΤΟ ΛΑΟ ΤΟΥ   =  Η «ΕΝΔΟΚΟΣΜΙΚΟΤΗΤΑ»  ΤΟΥ ΘΕΟΥ
 
 Ότι έχουμε μελετήσει μέχρι τώρα, σχετικά με την υπερβατικότητα του Θεού, την αγιότητά του, τον Θεό ως Tremendum mysterium (Τρομερό Μυστήριο), αποκτά όλο το πραγματικό, το απίστευτο και το συγκινητικό μεγαλείο του, όταν μάλιστα τα συνδέουμε με την άλλη, την ταυτόχρονη, εμπειρία που είχαν οι Εβραίοι για το Θεό, ο Θεός είναι ταυτόχρονα ο εντελώς Άλλος, αλλά και απίστευτα κοντά στο λαό Του.   
   
  Οι Εβραίοι ένιωσαν το Θεό ως τον πλάστη που υπερβαίνει τον κόσμο και που είναι ξεχωριστός από τα πλάσματα Του. Ταυτόχρονα όμως, ως Δημιουργό και για αυτό είναι παρών στα πλάσματα Του, τα διατηρεί στη ζωή με την παντοδυναμία Του και τα οδηγεί με τη σοφία Του: ο Θεός, δηλαδή είναι και «ενδοκοσμικός».
 
Είναι αλήθεια, ο Θεός είναι άπειρα μεγαλύτερος από όλα τα έργα του: «Η μεγαλειότητά του είναι υψηλότερη από τους ουρανούς» (Ψαλμός 8,2), «στο μεγαλείο του δεν υπάρχει μέτρο» (Ψαλμός 145,3). Επειδή όμως είναι ο υπέρτατος και ελεύθερος Δημιουργός, η πρώτη αιτία του καθετί που υπάρχει, βρίσκεται παρών μέσα στα τρίσβαθα των πλασμάτων: «Γιατί μέσα σ’ αυτόν ζούμε και κινούμαστε και υπάρχουμε» (Πράξεις τω Αποστόλων 17,28). Σύμφωνα με τα λόγια του Αγίου Αυγουστίνου, ο Θεός «είναι υψηλότερα από όλα τα ύψη μου, και βαθύτερα από όλα τα βάθη μου».
 
Μπορούμε να συμπεράνουμε, ήδη, πως ο Θεός, όπως τον βιώνουν οι Εβραίοι, είναι ένας Θεός διαφορετικός από το Θεό των φιλοσόφων. Οι φιλόσοφοι αντιλαμβάνονται τον Θεό ως ύπαρξη, οι Εβραίοι τον αντιλαμβάνονται ως παρουσία, μια παρουσία για τον άνθρωπο, με τον άνθρωπο, και προπάντων με το δυστυχισμένο, το φτωχό, τον σκλαβωμένο και ταπεινωμένο άνθρωπο. Ο Θεός δεν είναι αυτός που απλά υπάρχει, αλλά «συν-υπάρχει». Οι Εβραίοι έχουν μια ιστορική και υπαρξιακή εικόνα του Θεού, δηλαδή βασίζουν την πίστη τους πάνω σε γεγονότα που έχουν συμβεί στη ζωή τους και στη ζωή του λαού τους, βλέπουν και ερμηνεύουν  αυτά τα γεγονότα από μια θρησκευτική προοπτική. Ο ορισμός του Θεού για αυτούς είναι: «Εγώ είμαι ο Θεός των πατέρων σου, ο Θεός του Αβραάμ, ο Θεός του Ισαάκ και ο Θεός του Ιακώβ» (Βλ. Έξοδος, 3, 13-15). Το μυστηριώδης τετράγραμμα «Ιαχβέ» (Yahweh), έτσι όπως το μετέφρασαν οι Εβδομήκοντα, «Ο Ων» (ο Υπάρχων), είναι έτη φωτός μακριά από την νοοτροπία των Εβραίων σχετικά με το Θεό. Αυτοί δεν έχουν για το Θεό μια αφηρημένη ιδέα φιλοσοφικού τύπου, αλλά μία ιδέα καθαρά υπαρξιακή. Γι’ αυτούς ο Γιαχβέ είναι αυτός που συνδιαλέγεται  με τον άνθρωπο, τον πλησιάζει για να κοινωνήσει μαζί του και κοινωνώντας να τον σώσει. Είναι ένας Θεός που συμμερίζεται τον πόνο του λαού Του και επεμβαίνει για να τον λυτρώσει, είναι ο Θεός Σωτήρας: «Είδα την ταλαιπωρία του λαού μου στην Αίγυπτο κι άκουσα την κραυγή, γνώρισα τον πόνο του και κατέβηκα για να τους ελευθερώσω από τα χέρια των Αιγυπτίων» (Έξοδος 3, 7-8).
 
 Οι Εβραίοι έχουν την εμπειρία ενός Θεού πρόθυμου ν’ ακούσει τον πόνο του ανθρώπου, ενός Θεού πολυεύσπλαχνου και ελεήμονα, ενός στοργικού πατέρα: Αυτά λέει ο Κύριος: «Από την Αίγυπτο κάλεσα το γιο μου. Εγώ δίδαξα τον Εφραίμ να περπατάει, τους κρατούσα στα χέρια μου, και δε γνώριζαν ότι τους φρόντιζα. Τους έσυρα με δεσμά ευσπλαχνίας, με δεσμούς αγάπης, και ήμουν γι’ αυτούς σαν εκείνους που υψώνουν το παιδί στο μάγουλό τους, και παρέκκλινα προς αυτόν για να τραφεί» (Ωσηέ 11, 1-3,4).
 
Ο ΘΕΟΣ ΣΥΜΠΑΣΧΕΙ ΜΕ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ
 
Μπορούμε να βγάλουμε ένα συμπέρασμα πολύ σπουδαίο απ’ αυτά που έχουμε πει μέχρι τώρα: Ο Θεός σωτήρας είναι τόσο κοντά στο λαό του ώστε να συμμερίζεται ακόμη και τα βάσανά του. Ο Θεός όπως μας τον παρουσιάζει η Αγία Γραφή είναι ο Θεός-Αγάπη, ο «Θεός- με – τους – ανθρώπους», ο «Θεός- για – τους – ανθρώπους». Αν όλα αυτά είναι αλήθεια, ο Θεός συμπάσχει με τον άνθρωπο που αγαπά. Αν ο Θεός ήταν από κάθε άποψη κι απόλυτα ανίκανος να υποφέρει, θα ήταν και ανίκανος να αγαπήσει. Ο Θεός έδειξε την αγάπη Του στον άνθρωπο όχι μόνο παραδίνοντας το Υιό Του στο θάνατο για χάρη μας, αλλά και εξακολουθώντας να διατρέχει τον κίνδυνο του πόνου, που προέρχεται από τον άνθρωπο, ο οποίος παραμένει παγιδευμένος στη δυστυχία και στην αμαρτία. Ο Θεός αντιμετωπίζει σοβαρά τον άνθρωπο και τη διαθήκη που σύναψε μαζί του, ώστε οι πράξεις του ανθρώπου να μπορούν να Του δημιουργήσουν χαρά, οργή, απογοήτευση και πόνο. Όμως, η συμφωνία που ο Θεός σύναψε με τον άνθρωπο, προέρχεται από την ελεύθερη θέλησή Του, έτσι και «το πάθος» του Θεού, είναι καρπός της θέλησης και της ελευθερίας Του. Ο Θεός θέλει ν’ ανοίξει την καρδιά του στις χαρές και στις ταλαιπωρίες που Του προξενούν οι άνθρωποι. Αυτό που η Αγία Γραφή ονομάζει «Οργή του Θεού» δεν είναι απλά ένας ανθρωπομορφισμός, αλλά φανερώνει την πληγωμένη αγάπη του Θεού που δε μένει αδιάφορος μπροστά στη συμπεριφορά του ανθρώπου.
 
Μπορούμε να πούμε πως όλο το Βιβλίο της Εξόδου αποτελεί το «υπαρξιακό- ιστορικό πιστεύω» των Εβραίων. Όλη η θρησκευτικότητα αυτού του Λαού εξαρτάται απ’ αυτή την πρωταρχική εμπειρία. Όπως οι χριστιανοί έχουν ως αφετηρία της πίστης τους την ανάσταση του Χριστού, έτσι και οι Εβραίοι ερμηνεύουν τα πάντα ξεκινώντας από την εμπειρία της Εξόδου. Αυτό το Βιβλίο της Αγίας Γραφής μας λέει ότι οι Εβραίοι αισθάνθηκαν το Θεό ως πρόσωπο, με το οποίο μπορεί κανείς να επικοινωνήσει, τον αισθάνθηκαν ως λυτρωτή και, τέλος, ως σωτήρα. Η έξοδος από την Αίγυπτο συνδέεται με τη λατρεία: η λατρεία είναι μια «ανάμνηση» αυτών των απελευθερωτικών έργων του Θεού (Βλ. Δευτερονόμιο  26, 1-11), με αποκορύφωμα την εορτή του Πάσχα. Η εμπειρία της Εξόδου γίνεται προσευχή στους Ψαλμούς (βλ. Ψαλμός 136). Η πράξη σωτηρίας της Εξόδου αποτελεί τον κεντρικό πυρήνα της παράδοσης που πρέπει να μεταδοθεί στις μετέπειτα γενεές (βλ. Δευτερονόμιο 6 και Κριτές 6,13). Όλη η Παλαιά Διαθήκη είναι μια μαρτυρία αυτής της συνάντησης του Θεού ως Θεού σωτηρίας. Αυτή η εμπειρία δεν είναι μόνο μια ανάμνηση του παρελθόντος, αλλά διακατέχει ολόκληρη τη ζωή του λαού.
 
Αυτή η εμπειρία του Θεού που συναντάμε στην Παλαιά Διαθήκη, θα φτάσει στο αποκορύφωμα της, στη Νέα Διαθήκη, στο Πρόσωπο του Ιησού από τη Ναζαρέτ.       
 
+ Ιωάννης Σπιτέρης
Αρχιεπίσκοπος
 
 
  • Add to Phrasebook
     
    • No word lists for Greek → Greek…
       
    • Create a new word list…
  • Copy
Προηγούμενο Άρθρο

ΕΚ- Newsletter 4

Επόμενο Άρθρο

Μήνυμα Καθολικής Ιεραρχίας της Ελλάδος για τα Χριστούγεννα 2020

You might be interested in …

«Φανέρωση της θεότητας του Ιησού, πως;», του σεβάσμ. Ιωάννη Σπιτέρη

Το λειτουργικό έτος, με την κυκλική ανάμνηση των μυστηρίων της ζωής του Κυρίου Ιησού, αποτελεί τον πιο κατάλληλο ανεφοδιασμό για την πορεία της χριστιανικής μας ζωής, ο Χριστός, με ολόκληρο το σωστικό του έργο, μας πλησιάζει, κοινωνεί μαζί μας και με αυτό τον τρόπο επιτελείται η σωτηρία μας.

«1η Ιανουαρίου, Παγκόσμια Ημέρα Ειρήνης», του σεβασμ. Ιωάννη Σπιτέρη

Η Καθολική Εκκλησία έχει ανακηρύξει την 1η Ιανουαρίου ως Παγκόσμια ημέρα για την Ειρήνη και για την εμπέδωση της ειρήνης σε όλον τον κόσμο. Η επέτειος αυτή καθιερώθηκε για πρώτη φορά την 1η Ιανουαρίου 1968 […]

«Ο Αναστημένος Χριστός στο σημερινό κόσμο», του σεβαμ. Ιωάννη Σπιτέρη

    Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΔΕΝ ΖΕΙ ΑΠΟ ΜΙΑ ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ ΑΛΛΑ ΔΟΞΑΖΕΙ ΜΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑ   Ο Χριστιανισμός δεν παρουσιάστηκε στον κόσμο σαν θρησκεία που επιζεί από μία νοσταλγία για ένα ωραίο γεγονός του παρελθόντος, αλλά ως […]