β μέρος
Όταν μιλάμε για το ιερό μυστήριο του Χρίσματος, η άμεση αναφορά είναι αναπόφευκτα στο Βάπτισμα. Η Β’ Σύνοδος του Βατικανού, πράγματι, μας παρουσίασε την Εκκλησία πρωτίστως ως ένα «Μυστήριο κοινωνίας», ως τον λαό του Θεού, όπου κανείς εισέρχεται μέσω του Βαπτίσματος και της δωρεάς του Αγίου Πνεύματος με αποκορύφωμα την Θεία Κοινωνία. Έτσι, ενσωματωμένοι εν Χριστώ, αποτελούν μία ζωντανή κοινότητα, την Εκκλησία. Με αυτήν την έννοια, χριστιανική μύηση, σημαίνει αποτελεσματική διαδικασία «ενσωμάτωσης» εν Χριστώ.
Ενώπιον αυτής της προοπτικής και της επίγνωσης, τι σημαίνει για τον πιστό η «χρίση» με το Άγιο Μύρο; Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως και στη δυτική παράδοση όταν χορηγείται το βάπτισμα στα νήπια, γίνεται ήδη η χρίση με το Άγιο Μύρο. Τι σημαίνει, λοιπόν, για την δυτική Εκκλησία να τελεί αργότερα μια άλλη «χρίση» των βαπτισμένων μελών της; Στις περισσότερες γλώσσες δεν χρησιμοποιούμε τον όρο «Χρίσμα», αλλά τη λέξη «Επιβεβαίωση», «Confirmation» στα αγγλικά, «Confermazione» στα ιταλικά. Δηλαδή πρόκειται για το ίδιο ιερό Μυστήριο σε μία νέα φάση δράσης.
Είναι προφανές ότι με το Βάπτισμα, εκείνος που το λαμβάνει, καλείται να ζήσει ως αυθεντικός Χριστιανός μέσω των δεσμεύσεων που απορρέουν από αυτό το ιερό μυστήριο με την αναντικατάστατη ενίσχυση του Αγίου Πνεύματος.
Τι προσθέτει, λοιπόν, το μυστήριο του Χρίσματος στο Βάπτισμα;
Προς αυτό, μπορεί να μας φανεί χρήσιμο να θυμηθούμε μερικές από τις απαντήσεις που δόθηκαν στην πορεία της ιστορίας. Ο μεγάλος θεολόγος της Καθολικής Εκκλησίας, ο Θωμάς ο Ακινάτης (1225-1274) για παράδειγμα, χρησιμοποιεί μια ενδιαφέρουσα έκφραση όταν δηλώνει ότι: «Το Χρίσμα είναι σχετικά με το Βάπτισμα ό,τι η ανάπτυξη είναι για τη γέννηση». Συνεχίζει αυτό το σκεπτικό του λέγοντας ότι το μυστήριο του Χρίσματος που χορηγείται αργότερα, είναι το μυστήριο της αποστολής, είναι το μυστήριο της δύναμης, του θάρρους, του μαρτυρίου· είναι το μυστήριο του Αγίου Πνεύματος που δίνεται σε πληρότητα, είναι μια νέα Πεντηκοστή. Επομένως, το Βάπτισμα θα πρέπει να αποτελεί τη γέννηση στη νέα ζωή που χορηγείται δυνάμει των Παθών, του Θανάτου και της Αναστάσεως του Κυρίου Ιησού· ενώ το Χρίσμα, όπως υποδεικνύει ο Άγιος Θωμάς, είναι η ωρίμανση αυτής της ζωής και η δωρεά της πληρότητας του Αγίου Πνεύματος, έτσι ώστε ο βαπτισμένος να έχει την ικανότητα να δίνει μαρτυρία στη ζωή του και να εξηγεί τον λόγο της πίστεώς του (βλ. Α’ Πέτρου. 3, 15). Άρα, τότε, πρόκειται για δύο αδιάσπαστα αλλά διακριτά στάδια, της ίδιας πορείας, εντός της εκκλησιακής κοινότητας. Επιπλέον, το Χρίσμα είναι ένα ιδιαίτερο ιερό μυστήριο, παρότι δεν είναι πραγματικά διαχωρισμένο από το Βάπτισμα, αλλά αναφέρεται επίσης στη Θεία Ευχαριστία. Πρόκειται, λοιπόν για μια πορεία χριστιανικής μυήσεως, που έχει τη δική της προοδευτικότητα, και ταυτόχρονα την ενότητα μέσα σε μια χριστιανική κοινότητα. Αυτή η χριστιανική κοινότητα, αναλαμβάνει την ευθύνη να συνοδεύει και να προστατεύει εκείνους που σκοπεύουν να ξεκινήσουν μια πορεία ανάπτυξης η οποία, μέσω του Βαπτίσματος, του Χρίσματος και της Ευχαριστίας, συμβάλλει στην προοδευτική ανάπτυξη της εν Χριστώ ζωής.
Η Εκκλησία της Δύσεως, έχοντας επίγνωση των ποιμαντικών της στόχων, μετά την Β’ Σύνοδο του Βατικανού, θέλησε να κάνει αντικείμενο ιδιαίτερης φροντίδας και προσοχής τα ιερά μυστήρια της χριστιανικής μυήσεως (Βάπτισμα, Χρίσμα, Ευχαριστία) ορίζοντας να υποβληθούν σε κατάλληλη αναθεώρηση οι σχετικές ιεροτελεστίες, προκειμένου να τις κάνει πιο κατανοητές στους πιστούς. Πράγματι, κατά τη διάρκεια αυτών των ετών, αφιερώθηκε προσεκτική εργασία στην αναθεώρηση των τρόπων τελέσεως του μυστηρίου του Χρίσματος· η πρόθεση ήταν, προφανώς, «να διασφαλιστεί σαφέστερα η στενή σύνδεση αυτού του ιερού μυστηρίου με ολόκληρο τον κύκλο της χριστιανικής μυήσεως» (Βλ. Β’ Οικουμενική Σύνοδος Βατικανού, Διάταξη για τη Θεία Λατρεία, αρ. 71).
Τώρα ο δεσμός, που συνδέει το Χρίσμα με τα μυστήρια του Βαπτίσματος και της Θείας Ευχαριστίας, όχι μόνο προκύπτει με σαφήνεια, από το γεγονός ότι οι ιεροτελεστίες είναι καλύτερα συντονισμένες μεταξύ τους, αλλά εμφανίζεται και από τις χειρονομίες και τα λόγια που χρησιμοποιούνται για τη χορήγηση του Χρίσματος. Αποδεικνύεται μάλιστα ότι οι τελετουργίες και τα λόγια αυτού του μυστηρίου «εκφράζουν σαφέστερα τις άγιες πραγματικότητες που σημαίνουν και, στο μέτρο του δυνατού, ο χριστιανικός λαός μπορεί εύκολα να κατανοήσει το νόημά του και να συμμετάσχει σε αυτές με μια πλήρη, ενεργό και κοινοτική ιεροτελεστία» (Αυτόθι, αρ. 21). Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό η ποιμαντική πρακτική να στοχεύει ώστε οι πιστοί να κατανοήσουν ότι αυτά τα τρία μυστήρια της χριστιανικής μυήσεως – Βάπτισμα, Χρίσμα και Θεία Ευχαριστία – συνδέονται τόσο στενά μεταξύ τους ώστε να διαμορφώνουν μία και μοναδική ενότητα. Μπορούμε, λοιπόν, να ολοκληρώσουμε λέγοντας ότι το Βάπτισμα και το Χρίσμα είναι δύο ξεχωριστά μυστήρια, δύο διακριτές ιεροτελεστίες, για δύο διαφορετικά χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος, αλλά συμπληρωματικές μεταξύ τους. Δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Όλα αυτά δεν πρέπει να μείνουν στα χαρτιά και στις προθέσεις της Εκκλησίας, αλλά να μεταφερθούν στην κατηχητική δράση για την προετοιμασία των πιστών που θα λάβουν την «σφραγίδα» της δωρεάς του Αγίου Πνεύματος.
+ Ιωάννης Σπιτέρης
Αρχιεπίσκοπος πρώην Κερκύρας
