Συνέντευξη από τον Pierre de Charentenay, αρχισυντάκτη του σπουδαίου περιοδικού Etudes των π. Ιησουιτών της Γαλλίας. (Αναδημοσιευσή από την εφ. “ΚΑΘΟΛΙΚΗ”)
-Οι Ευρωπαίοι είναι «κοντά» στην καρδιά και το πνεύμα σήμερα; Πέρα από την οικονομική ένωση, διαπιστώνουμε καθόλου σήμερα και μια ένωση περισσότερο στη νοοτροπία τους; Τα ΜΜΕ βοηθούν προς αυτή την κατεύθυνση;
Οι Ευρωπαίοι έχουν ένα κοινό παρελθόν που πλάστηκε και σχηματίστηκε από τις παραδόσεις, τις οποίες κληρονόμησε από το ρωμαϊκό και τον αθηναϊκό πολιτισμό, όπως τις «μπόλιασε» ξανά ο χριστιανισμός, που υπήρξε η μήτρα δύο αιώνων ιστορίας, πνευματικών εξελίξεων και οικονομικής ανάπτυξης. Έτσι, έχουν νοοτροπίες αρκετά κοντινές, που τις καθιστούν διαφορετικές από τους Κινέζους ή τους Αμερικανούς, για παράδειγμα. Διαθέτουν μια αίσθηση ισορροπίας ανάμεσα στο άτομο και την κοινωνία, που ούτε η Αμερική, ούτε η Ασία δε μοιράζονται.
Το χτίσιμο της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 27, επέφερε κάτι το επιπρόσθετο: μια απτή αλληλεγγύη η οποία εφαρμόζεται εδώ και πάνω από 60 χρόνια. Πρόκειται για μια προσπάθεια να δημιουργηθεί μια «ένωση ολοένα και στενότερη», ώστε οι χώρες μέλη να μπορέσουν να εκφράσουν την οπτική τους στον κόσμο. Όμως η αρχή της αλληλεγγύης γίνεται συνεχώς δυσκολότερο να εφαρμοστεί, γιατί πολλές χώρες εκδηλώνουν την επιθυμίας τους να υπερασπίσουν το εθνικό τους συμφέρον. Οι αρχηγοί των κρατών βρίσκονται σε μόνιμη διαπραγμάτευση για να βρουν το δικό τους δρόμο, προβάλλοντας αντίσταση στην κοινοτική πίεση. Τα ΜΜΕ δε μας βοηθούν ιδιαίτερα προς αυτή την αναζήτηση, γιατί διογκώνουν συχνά τα εθνικά συναισθήματα και υποστηρίζουν το συναίσθημα όσων αντιστέκονται σ’ αυτή τη δουλειά της αλληλεγγύης. Δεν παίζουν έναν παιδαγωγικό ρόλο προς τη διαμόρφωση ενός κοινοτικού πνεύματος και μιας κοινοτικής λογικής που θα ήταν απαραίτητη για τον πληθυσμό των χωρών μας. Δεν μπορούν να καταδείξουν ότι υπάρχει ένα πραγματικό ευρωπαϊκό αγαθό, ανώτερο από κάθε εθνική προοπτική.
-Στην Ευρώπη υπάρχει ο πλούσιος Βοράς και ο φτωχός Νότος. Πιστεύετε ότι ο ένας καταλαβαίνει τον άλλο;
Υπάρχουν, πράγματι, μεγάλες διαφορές ανάμεσα στην Ευρώπη του Βορά και την Ευρώπη του Νότου. Πρώτα απ’ όλα διαφορές νοοτροπίας: η Αγγλία δεν είναι η Ελλάδα και η Ισπανία διαφέρει σημαντικά από την Ουγγαρία. Η έννοια της οικογένειας, το φιλελεύθερο πνεύμα, η σχέση με το Κράτος και η έννοια του νόμου γίνονται αντιληπτά με πολύ διαφορετικό τρόπο από τη μια χώρα στην άλλη. Η Ευρώπη του Βορά έχει μια πολύ αυστηρή δημοκρατική παράδοση, θεμελιωμένη πάνω στο σεβασμό των κανόνων και των νόμων από κάθε πολίτη, συμπεριλαμβανομένων και όσων εξουσιάζουν. Οι ευρωπαίοι του Νότου δυσκολεύονται να εφαρμόσουν αυτή την αυστηρότητα του νόμου.
Η δεύτερη διαφορά είναι εκείνη του επιπέδου ζωής, με τις πιο ανεπτυγμένες χώρες να βρίσκονται στο βορά. Όμως πρέπει να διαχωρίσουμε ανάμεσα στο επίπεδο ζωής και στην ποιότητα ζωής. Ποιος μπορεί να πει ότι η ποιότητα ζωής στο Αμβούργο ή στις Βρυξέλλες είναι κατώτερο ή ανώτερο από το επίπεδο ζωής σ’ ένα ελληνικό νησί ή σε ένα ιταλικό χωρίο. Παρόλα αυτά, η διαφορά των επιπέδων ζωής πρέπει να μειωθεί. Να γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση προέβλεψε ήδη από την ίδρυσή της οικονομικούς πόρους για να βοηθήσει περιοχές σε δυσκολία. Αυτό επέτρεψε την ανάπτυξη χωρών της Ανατολικής Ευρώπης με ταχείς ρυθμούς μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου και την ενσωμάτωσή τους στην Ένωση.
-Ποια είναι τα προβλήματα και οι προοπτικές του θρησκευτικού Τύπου σήμερα, δεδομένης της οικονομικής κρίσης και της εκλαΐκευσης των κρατών;
Ο θρησκευτικός Τύπος δεν μπορεί να βασίζεται πλέον σ’ ένα πολύ ευρύ κοινό, που να είναι έτοιμο να δίνει τη συνδρομή του σε εξειδικευμένα περιοδικά ή εφημερίδες. Και αυτός χρειάστηκε να εξελιχθεί και να εκσυγχρονιστεί. Όμως κυρίως το λεξιλόγιό του και οι προοπτικές του ήταν αυτά που άλλαξαν ιδιαίτερα στον καθολικό Τύπο. Η Β΄ Βατικανή Σύνοδος άνοιξε μια νέα εποχή, που δεν είναι πλέον εκείνη της καταδίκης των μη πιστών, αλλά εκείνη του διαλόγου με κάθε άνθρωπο καλής θελήσεως. Έτσι ο θρησκευτικός και χριστιανικός Τύπος καλείται να κάνει πράξη αυτό το διάλογο για να προτείνει σε όλους τους ανθρώπους τους στοχασμούς που του προσφέρουν κίνητρο και που κάνουν να ζει η πίστη των χριστιανών. Πρέπει, λοιπόν, να βρει το λεξιλόγιο εκείνο για να περιλαμβάνεται και από τους πιστούς και από τους μη πιστούς, ώστε ο καθένας να προχωράει πάνω στο μονοπάτι της κλήσης του. Ο θρησκευτικός Τύπος μπορεί, έτσι, να μιλάει σε ένα ακροατήριο πολύ πιο ευρύ από εκείνο των χριστιανών, αλλά κάτι τέτοιο απαιτεί να εκμαιεύσει τα θεμελιώδη ερωτήματα που θέτει αυτός ο σύγχρονος κόσμος, για να του προτείνει τις λύσεις και τις αναλύσεις του. Η χριστιανική πίστη κατέχει, στην πραγματικότητα, έναν θησαυρό κινήτρων και παραδόσεων που μπορεί να θέσει στην υπηρεσία όλων, αρκεί να το κάνει μέσα σ’ ένα πνεύμα ανοίγματος και διαλόγου και όχι μέσα στην καταδίκη και τον αποκλεισμό.
-Παγκοσμιοποίηση των ΜΜΕ: βλέπουμε τις ειδήσεις στο διαδίκτυο, δεν τις διαβάζουμε πια (για παράδειγμα Αίγυπτος, Λιβύη κλπ). Ποιος είναι ο ρόλος του έντυπου Τύπου, να δίνει ειδήσεις ή να τις αναλύει;
Είναι αλήθεια ότι οι ιστοσελίδες έχουν αλλάξει εντελώς τη λειτουργία των ΜΜΕ. Γίνονται μάλιστα τόποι ανταγωνισμού με την τηλεόραση, λόγω της ταχύτητας της λειτουργίας τους και του ατομικού χαρακτήρα της χρήσης τους. Αν μπορούμε να απαγορεύσουμε στην τηλεόραση ή σε δημοσιογράφους να βρεθούν σε κάποια χώρα, όπως για παράδειγμα στη Συρία, δεν είναι πλέον δυνατό να εμποδίσουμε το Ίντερνετ να κυκλοφορήσει πληροφορίες για γεγονότα που συμβαίνουν σ’ αυτή τη χώρα. Όμως το Ίντερνετ έχει το αρνητικό ότι πολλαπλασιάζει τις πληροφορίες στο άπειρο, χωρίς να μπορεί να εγγυηθεί την αυθεντικότητα των γεγονότων που παρουσιάζονται και την αξιοπιστία των αναλύσεων. Εκεί ακριβώς ο έντυπος Τύπος που δημιουργείται από επαγγελματίες, όπως επίσης και τα μηνιαία περιοδικά, μπορούν να προσφέρουν μια μεγάλη υπηρεσία: εκείνη της ανάλυσης και της αποστασιοποίησης σε σχέση με τα γεγονότα που είναι δύσκολο να γίνουν κατανοητά. Ο καθημερινός Τύπος είναι εκείνος που υποφέρει περισσότερο, γιατί δίνει πληροφορίες που το Ίντερνετ δίνει με ευκολία. Ωστόσο, έχει ακόμα ένα μέλλον επειδή έχει να προσφέρει την αξιοπιστία των πληροφοριών και των αναλύσεων. Όμως είναι μια προσπάθεια που πρέπει να γίνει από τη σύνταξη των εφημερίδων. Εκείνες που δε θα κάνουν αυτή την προσπάθεια, πιθανότατα να εξαφανιστούν.
-Τα θρησκευτικά ΜΜΕ επηρεάζουν την εξέλιξη των γεγονότων με τα άρθρα ή τις θέσεις που δημοσιεύουν; Είναι και αυτά μια μορφή εξουσίας;
Όπως όλα τα ΜΜΕ, τα θρησκευτικά ΜΜΕ ασκούν μια εξουσία, αλλά αυτή η εξουσία είναι ανάλογη με το ακροατήριό της. Ένα θρησκευτικό ΜΜΕ που δεν έχει παρά μερικές εκατοντάδες άτομα ως κοινό του, δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι έχει κάποια επιρροή στα γεγονότα. Αντιθέτως, μια θρησκευτική εφημερίδα μεγάλης κυκλοφορίας, ή ένας ραδιοφωνικός σταθμός που ακούγεται από εκατομμύρια άτομα, αποτελούν μέρος της εθνικής «πίτας» και ακούγονται από εκείνους που διοικούν μια χώρα. Για να έχουν περισσότερη επιρροή, είναι σημαντικό το θρησκευτικό κοινό να είναι σχετικά ομοιόμορφο. Συμβαίνει οι πιστοί να είναι χωρισμένοι, όχι μόνο κατά διαφορετική πίστη, αλλά και κατά κοινωνικές πεποιθήσεις ή αποκλίνουσες πολιτικές. Αυτοί οι διαχωρισμοί αποδυναμώνουν σημαντικά την οπτική των θρησκευτικών ΜΜΕ που τους αντιπροσωπεύουν, γιατί η εξουσία μπορεί πάντα να παίξει σ’ αυτή τη διαφορετικότητα για να μην τους ακούσει. Το κλειδί της ισχύος των θρησκευτικών ΜΜΕ παραμένει στην ενότητα του κοινού τους, της Εκκλησίας τους και των αναγνωστών ή των τηλεθεατών τους.
Από την Εφημερίδα “ΚΑΘΟΛΙΚΗ”
Φύλλο αρ. 60 / 20 Ιουνίου 2011
