Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές!
Τα λόγια αυτά ανήκουν στην τελευταία συνομιλία του αναστημένου Ιησού με τους μαθητές του, πριν αναληφθεί στον ουρανό, όπως περιγράφεται στις Πράξεις των Αποστόλων: “Θα λάβετε δύναμη από το Άγιο Πνεύμα που θα έρθει επάνω σας, και θα είστε μάρτυρές μου στην Ιερουσαλήμ και σε όλη την Ιουδαία και τη Σαμάρεια και στα πέρατα της γης (1:8). Αυτό είναι και το θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Ιεραποστολών 2022, η οποία όπως πάντα μας βοηθά να ζήσουμε το γεγονός ότι η Εκκλησία είναι από τη φύση της ιεραποστολική. Φέτος η ημέρα αυτή μας δίνει την ευκαιρία να τιμήσουμε κάποιες επετείους σχετικές με τη ζωή και την αποστολή της Εκκλησίας: την ίδρυση, πριν από 400 χρόνια, της Ρωμαϊκής Συνόδου για την Διάδοση της Πίστεως- σήμερα για τον Ευαγγελισμό των Λαών – και, πριν από 200 χρόνια, του Έργου της Διάδοσης της Πίστεως, το οποίο, μαζί με το Έργο της Ιεραποστολής των Παιδιών και το Έργο του Αποστόλου Πέτρου, τα οποία πριν από 100 χρόνια αναγνωρίστηκαν ως “Ποντιφικά”.
Ας σταθούμε σε αυτές τις τρεις βασικές εκφράσεις που συνοψίζουν τα τρία θεμέλια της ζωής και της αποστολής των μαθητών: “θα είστε μάρτυρες μου”, “στα πέρατα της γης” και “θα λάβετε δύναμη από το Άγιο Πνεύμα”.
1. “Θα είστε μάρτυρες δικοί μου” – Η πρόσκληση όλων των χριστιανών να δώσουν μαρτυρία για τον Χριστό
Αυτό είναι το κεντρικό σημείο, η καρδιά της διδασκαλίας του Ιησού προς τους μαθητές ενόψει της αποστολής τους στον κόσμο. Όλοι οι μαθητές θα είναι μάρτυρες του Ιησού μέσω του Αγίου Πνεύματος που θα λάβουν: θα είναι τέτοιοι κατά χάρη. Όπου κι αν πάνε, όπου κι αν βρίσκονται. Όπως ο Χριστός είναι ο πρώτος απεσταλμένος, δηλαδή ο (ιέρ)απόστολος του Πατέρα (βλ. Ιω 20,21) και, ως τέτοιος, είναι ο “πιστός μάρτυράς” του (βλ. Απ. 1,5), έτσι και κάθε χριστιανός καλείται να είναι ιεραπόστολος και μάρτυρας του Χριστού. Και η Εκκλησία, η κοινότητα των μαθητών του Χριστού, δεν έχει άλλη αποστολή από το να αναγγέλλει το Ευαγγέλιο στον κόσμο, δίνοντας μαρτυρία για τον Χριστό. Η ταυτότητα της Εκκλησίας είναι να αναγγέλλει το Ευαγγέλιο.
Μια βαθύτερη ανάγνωση του συνόλου διευκρινίζει για εμάς ορισμένες πτυχές που είναι πάντα σχετικές με την αποστολή που ο Χριστός ανέθεσε στους μαθητές: “Θα είστε μάρτυρές μου”. Ο πληθυντικός αριθμός υπογραμμίζει τον κοινοτικό-εκκλησιαστικό χαρακτήρα του ιεραποστολικού καλέσματος των μαθητών. Κάθε βαπτισμένο πρόσωπο καλείται στην ιεραποστολή μέσα στην Εκκλησία και με εντολή της Εκκλησίας: η ιεραποστολή πραγματοποιείται επομένως από κοινού και όχι ατομικά, σε κοινωνία με την εκκλησιαστική κοινότητα και όχι με ιδία πρωτοβουλία. Και ακόμη και αν υπάρχει κάποιος που σε κάποια πολύ ιδιαίτερη κατάσταση εκτελεί μόνος του την ευαγγελική αποστολή, την εκτελεί και πρέπει πάντα να την εκτελεί σε κοινωνία με την Εκκλησία που τον έστειλε. Όπως δίδαξε ο Άγιος Παύλος ΣΤ΄ στην Αποστολική Παραίνεση EvangeliiNuntiandi, ένα έγγραφο πολύ αγαπητό σε μένα: “Ο ευαγγελισμός δεν είναι ποτέ για κανέναν μια ατομική και απομονωμένη πράξη, αλλά μια βαθιά εκκλησιαστική πράξη. Όταν ο πιο άγνωστος ιεροκήρυκας, κατηχητής ή ποιμένας, στο πιο απομακρυσμένο μέρος, κηρύττει το Ευαγγέλιο, συγκεντρώνει τη μικρή του κοινότητα ή τελεί ένα μυστήριο, ακόμη και αν είναι μόνος του, επιτελεί μια πράξη της Εκκλησίας, και η πράξη του συνδέεται ασφαλώς μέσω θεσμικών σχέσεων, αλλά και μέσω αόρατων δεσμών και βαθιών ριζών στην τάξη της χάρης, με την ευαγγελική δραστηριότητα ολόκληρης της Εκκλησίας” (αρ. 60). Πράγματι, δεν είναι τυχαίο ότι ο Κύριος Ιησούς έστειλε τους μαθητές του στην ιεραποστολή ανά δύο, γι’ αυτό η μαρτυρία των Χριστιανών για τον Χριστό έχει έναν ιδιαίτερα κοινοτικό χαρακτήρα. Εξ ου και η ουσιαστική σημασία της παρουσίας μιας κοινότητας, έστω και μικρής, για την εκτέλεση της αποστολής.
Δεύτερον, οι μαθητές καλούνται να ζήσουν την προσωπική τους ζωή με ιεραποστολικό τρόπο: στέλνονται από τον Ιησού στον κόσμο όχι μόνο για να κάνουν την ιεραποστολή, αλλά επίσης και πάνω απ’ όλα για να ζήσουν την αποστολή που τους ανατέθηκε, όχι μόνο για να μαρτυρήσουν, αλλά επίσης και πάνω απ’ όλα για να γίνουν μάρτυρες του Χριστού. Όπως λέει ο Απόστολος Παύλος με πραγματικά συγκινητικά λόγια: “Μεταφέροντας πάντοτε και παντού στα σώματά μας το θάνατο του Ιησού, ώστε η ζωή του Ιησού να φανερωθεί και στα σώματά μας” (Β’ Κορ. 4,10). Η ουσία της ιεραποστολής είναι η μαρτυρία του Χριστού, δηλαδή της ζωής, του πάθους, του θανάτου και της ανάστασής του από αγάπη προς τον Πατέρα και την ανθρωπότητα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι Απόστολοι αναζήτησαν τον αντικαταστάτη του Ιούδα μεταξύ εκείνων οι οποίοι, όπως και αυτοί, είχαν γίνει μάρτυρες της ανάστασής του (βλ. Πρ. 1,22). Είναι ο Χριστός, και μάλιστα ο αναστημένος Χριστός, τον οποίο πρέπει να μαρτυρήσουμε, και τη ζωή του οποίου πρέπει να μοιραστούμε. Οι ιεραπόστολοι του Χριστού δεν αποστέλλονται για να επικοινωνήσουν οι ίδιοι, για να επιδείξουν τα προσόντα και τις ικανότητές τους στην πειθώ ή τις διοικητικές τους ικανότητες. Αντίθετα, έχουν την ύψιστη τιμή να προσφέρουν τον Χριστό, με λόγια και έργα, αναγγέλλοντας τα καλά νέα της σωτηρίας του σε όλους με χαρά και ειλικρίνεια, όπως οι πρώτοι απόστολοι.
Επομένως, σε τελική ανάλυση, ο αληθινός μάρτυρας είναι εκείνος που δίνει τη ζωή του για τον Χριστό, ανταποδίδοντας το δώρο που μας έδωσε ο ίδιος. “Το πρώτο κίνητρο για τον ευαγγελισμό είναι η αγάπη του Ιησού που έχουμε λάβει, η εμπειρία της σωτηρίας από Αυτόν που μας ωθεί να Τον αγαπάμε όλο και περισσότερο” (Evangeliigaudium, 264).
Τέλος, σχετικά με το θέμα της χριστιανικής μαρτυρίας, η παρατήρηση του Αγίου Παύλου ΣΤ΄ παραμένει πάντα έγκυρη: “Ο σύγχρονος άνθρωπος ακούει πιο πρόθυμα τους μάρτυρες παρά τους διδασκάλους, ή αν ακούει τους διδασκάλους το κάνει επειδή είναι μάρτυρες (Evangeliinuntiandi, 41). Ως εκ τούτου, η μαρτυρία της ευαγγελικής ζωής των χριστιανών είναι θεμελιώδης για τη μετάδοση της πίστης. Από την άλλη πλευρά, το έργο της διακήρυξης του προσώπου και του μηνύματός του παραμένει εξίσου απαραίτητο. Πράγματι, ο ίδιος ο Παύλος ΣΤ΄ συνεχίζει έτσι: “Ναι, το κήρυγμα, αυτή η προφορική διακήρυξη ενός μηνύματος, είναι πάντα απαραίτητη. […] Ο λόγος είναι πάντα επίκαιρος, ιδίως όταν είναι φορέας της δύναμης του Θεού. Γι’ αυτό και το αξίωμα του Αγίου Παύλου: “Η πίστη εξαρτάται από το κήρυγμα” (Ρωμ. 10,17) παραμένει επίκαιρο: είναι ακριβώς ο λόγος που ακούγεται που οδηγεί στην πίστη” (ό.π., 42).
Στον ευαγγελισμό, επομένως, το παράδειγμα της χριστιανικής ζωής και η διακήρυξη του Χριστού συμβαδίζουν. Το ένα εξυπηρετεί το άλλο. Είναι οι δύο πνεύμονες με τους οποίους κάθε κοινότητα πρέπει να αναπνέει για να είναι ιεραποστολική. Αυτή η πλήρης συνεπής και χαρούμενη μαρτυρία για τον Χριστό θα είναι σίγουρα η δύναμη έλξης για την ανάπτυξη της Εκκλησίας και στην τρίτη χιλιετία. Ως εκ τούτου, προτρέπω όλους να ανακτήσουν το θάρρος, την ειλικρίνεια, την παρρησία των πρώτων χριστιανών, να μαρτυρήσουν τον Χριστό με λόγια και έργα, σε κάθε τομέα της ζωής.
2. “Ως τα πέρατα της γης“- Η σημασία της αποστολής του παγκόσμιου ευαγγελισμού
Προτρέποντας τους μαθητές να γίνουν μάρτυρές του, ο αναστημένος Κύριος ανακοινώνει πού θα τους στείλει: “Στην Ιερουσαλήμ, σε όλη την Ιουδαία και τη Σαμάρεια, και ως τα πέρατα της γης” (Πρ. 1,8). Ο παγκόσμιος χαρακτήρας της αποστολής των μαθητών αναδεικνύεται σαφώς εδώ. Τονίζεται η “φυγόκεντρη” γεωγραφική κίνηση, σχεδόν σε ομόκεντρους κύκλους, από την Ιερουσαλήμ, που θεωρείται από την εβραϊκή παράδοση ως το κέντρο του κόσμου, προς την Ιουδαία και τη Σαμάρεια και προς “τα πέρατα της γης”. Δεν στέλνονται για να προσηλυτίσουν, αλλά για να διακηρύξουν -οι χριστιανοί δεν προσηλυτίζουν. Οι Πράξεις των Αποστόλων μας μιλούν για αυτή την ιεραποστολική κίνηση: μας δίνουν μια όμορφη εικόνα της Εκκλησίας που “εξέρχεται” για να εκπληρώσει την κλήση της να μαρτυρήσει για τον Χριστό τον Κύριο, καθοδηγούμενη από τη θεία Πρόνοια μέσα από τις συγκεκριμένες περιστάσεις της ζωής. Πράγματι, οι πρώτοι χριστιανοί διώχθηκαν στην Ιερουσαλήμ και γι’ αυτό διασκορπίστηκαν στην Ιουδαία και τη Σαμάρεια και έδωσαν μαρτυρία για τον Χριστό παντού (βλ. Πρ. 8,1, 4).
Κάτι παρόμοιο εξακολουθεί να συμβαίνει στην εποχή μας. Λόγω των θρησκευτικών διώξεων και των καταστάσεων πολέμου και βίας, πολλοί χριστιανοί αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη γη τους και να φύγουν σε άλλες χώρες. Είμαστε ευγνώμονες σε αυτούς τους αδελφούς και τις αδελφές που δεν κλείνονται στον πόνο, αλλά μαρτυρούν τον Χριστό και την αγάπη του Θεού στις χώρες που τους υποδέχονται. Αυτό τους προέτρεψε να κάνουν ο Άγιος Παύλος ΣΤ΄ λαμβάνοντας υπόψη την “ευθύνη που ανήκει στους μετανάστες στις χώρες που τους δέχονται” (EvangeliiNuntiandi, 21). Πράγματι, βιώνουμε όλο και περισσότερο πώς η παρουσία πιστών διαφόρων εθνικοτήτων εμπλουτίζει το πρόσωπο των ενοριών μας και τις καθιστά πιο οικουμενικές, πιο καθολικές. Κατά συνέπεια, η ποιμαντική φροντίδα των μεταναστών είναι μια ιεραποστολική δραστηριότητα που δεν πρέπει να παραμελείται, η οποία μπορεί επίσης να βοηθήσει τους ντόπιους πιστούς να ξαναβρούν τη χαρά της χριστιανικής πίστης που έχουν λάβει.
Το κάλεσμα “ως τα πέρατα της γης” θα πρέπει να προβληματίζει τους μαθητές του Ιησού όλων των εποχών και να τους προτρέπει πάντα να πηγαίνουν πέρα από τα συνηθισμένα μέρη για να μαρτυρούν γι’ Αυτόν. Παρ’ όλες τις διευκολύνσεις που οφείλονται στην πρόοδο της τεχνολογίας, υπάρχουν ακόμη και σήμερα γεωγραφικές περιοχές όπου δεν έχουν φτάσει ακόμη οι ιεραπόστολοι μάρτυρες του Χριστού με τα καλά νέα της αγάπης Του. Από την άλλη πλευρά, δεν θα υπάρχει καμία ανθρώπινη πραγματικότητα ξένη προς την προσοχή των μαθητών του Χριστού στην αποστολή τους. Η Εκκλησία του Χριστού ήταν, είναι και θα είναι πάντα “εξωστρεφής” προς νέους γεωγραφικούς, κοινωνικούς, υπαρξιακούς ορίζοντες, προς “οριακούς” τόπους και ανθρώπινες καταστάσεις, για να μαρτυρήσει τον Χριστό και την αγάπη του σε όλους τους άνδρες και τις γυναίκες κάθε λαού, πολιτισμού, κοινωνικής κατάστασης. Με αυτή την έννοια, η αποστολή θα είναι πάντα missioadgentes(αποστολή προς τα έθνη), όπως μας δίδαξε η Β’ Βατικανή Σύνοδος, επειδή η Εκκλησία θα πρέπει πάντα να πηγαίνει πέρα, πέρα από τα σύνορά της, για να μαρτυρήσει σε όλους την αγάπη του Χριστού. Από την άποψη αυτή, θα ήθελα να θυμηθώ και να ευχαριστήσω τους πολλούς ιεραποστόλους που πέρασαν τη ζωή τους πηγαίνοντας “πέρα”, ενσαρκώνοντας τη φιλανθρωπία του Χριστού προς τους πολλούς αδελφούς και αδελφές που συνάντησαν.
3. “Θα λάβετε δύναμη από το Άγιο Πνεύμα” – Πάντα να ενισχύεστε και να καθοδηγείστε από το Πνεύμα
Αναγγέλλοντας στους μαθητές την αποστολή τους να γίνουν μάρτυρές του, ο αναστημένος Χριστός υποσχέθηκε επίσης τη χάρη για μια τόσο μεγάλη ευθύνη: “Θα λάβετε δύναμη από το Άγιο Πνεύμα, και για μένα θα γίνετε μάρτυρες” (Πρ. 1,8). Πράγματι, σύμφωνα με τη διήγηση των Πράξεων των Αποστόλων, ακριβώς μετά την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος στους μαθητές του Ιησού, έγινε η πρώτη πράξη μαρτυρίας του νεκρού και αναστημένου Χριστού με μια κεραυνοβόλο διακήρυξη, τη λεγόμενη ιεραποστολική ομιλία του Αγίου Πέτρου προς τους κατοίκους της Ιερουσαλήμ. Έτσι ξεκίνησε η εποχή του ευαγγελισμού του κόσμου από τους μαθητές του Ιησού, οι οποίοι προηγουμένως ήταν αδύναμοι, φοβισμένοι, κλειστοί. Το Άγιο Πνεύμα τους ενίσχυσε, τους έδωσε θάρρος και σοφία για να μαρτυρήσουν για τον Χριστό ενώπιον όλων.
Όπως ακριβώς “κανείς δεν μπορεί να πει: ‘Ο Ιησούς είναι Κύριος’, παρά μόνο υπό την επίδραση του Αγίου Πνεύματος (Α’ Κορ. 12,3), έτσι και κανένας χριστιανός δεν μπορεί να δώσει πλήρη και γνήσια μαρτυρία για τον Χριστό-Κύριο χωρίς την έμπνευση και τη βοήθεια του Πνεύματος. Ως εκ τούτου, κάθε ιεραποστολικός μαθητής του Χριστού καλείται να αναγνωρίσει τη θεμελιώδη σημασία της δράσης του Πνεύματος, να ζει μαζί Του στην καθημερινή μας ζωή και να λαμβάνει συνεχώς δύναμη και έμπνευση από Αυτό. Πράγματι, όταν αισθανόμαστε κουρασμένοι, χωρίς κίνητρο, χαμένοι, ας θυμηθούμε να στραφούμε στο Άγιο Πνεύμα με την προσευχή, το οποίο -θέλω να το τονίσω ξανά- παίζει θεμελιώδη ρόλο στην ιεραποστολική ζωή, να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να ανανεωθεί και να ενισχυθεί από Αυτό, την ανεξάντλητη θεία πηγή νέας ενέργειας και χαράς να μοιραζόμαστε τη ζωή του Χριστού με τους άλλους. “Η λήψη της χαράς του Πνεύματος είναι χάρη. Και είναι η μόνη δύναμη που μπορούμε να έχουμε για να κηρύξουμε το Ευαγγέλιο, να ομολογήσουμε την πίστη στον Κύριο” (Μήνυμα προς τα Ποντιφικά Ιεραποστολικά Έργα, 21 Μαΐου 2020). Έτσι, το Πνεύμα είναι ο πραγματικός πρωταγωνιστής της αποστολής: είναι Εκείνο που δίνει τον σωστό λόγο την κατάλληλη στιγμή με τον σωστό τρόπο.
Υπό το πρίσμα της δράσης του Αγίου Πνεύματος θέλουμε επίσης να δούμε τις ιεραποστολικές επετείους του 2022. Η ίδρυση της Ρωμαϊκής Συνόδου για την Διάδοση της Πίστεως το 1622 είχε ως κίνητρο την επιθυμία να προωθηθεί η ιεραποστολική εντολή στις νέες περιοχές. Μια προνοητική διαίσθηση! Η Σύνοδος αποδείχθηκε καθοριστικής σημασίας για να καταστεί η ευαγγελική αποστολή της Εκκλησίας πραγματικά τέτοια, δηλαδή ανεξάρτητη από την παρέμβαση των κοσμικών δυνάμεων, προκειμένου να ιδρυθούν οι τοπικές εκκλησίες που παρουσιάζουν σήμερα τόσο μεγάλο σθένος. Ελπίζουμε ότι, όπως και κατά τους προηγούμενους τέσσερις αιώνες, η Σύνοδος, με το φως και τη δύναμη του Πνεύματος θα συνεχίσει και θα εντείνει το έργο της στο συντονισμό, την οργάνωση και την εμψύχωση των ιεραποστολικών δραστηριοτήτων της Εκκλησίας.
Το ίδιο Πνεύμα, το οποίο καθοδηγεί την παγκόσμια Εκκλησία, εμπνέει επίσης απλούς άνδρες και γυναίκες για εξαιρετικές αποστολές. Έτσι, μια Γαλλίδα, η Pauline Jaricot, ίδρυσε το Έργο για τη Διάδοση της Πίστεως πριν από 200 ακριβώς χρόνια- η μακαριωνυμία της γιορτάζεται αυτό το επετειακό έτος. Παρότι βρισκόταν σε επισφαλείς συνθήκες, δέχτηκε την έμπνευση του Θεού να θέσει σε κίνηση ένα δίκτυο προσευχής και συλλογής χρημάτων για τους ιεραποστόλους, ώστε οι πιστοί να μπορούν να συμμετέχουν ενεργά στην ιεραποστολή “στα πέρατα της γης”. Από αυτή την έξυπνη ιδέα γεννήθηκε η Παγκόσμια Ημέρα Ιεραποστολών, την οποία γιορτάζουμε κάθε χρόνο και της οποίας ο έρανος σε όλες τις κοινότητες προορίζεται για το παγκόσμιο ταμείο με το οποίο ο Πάπας στηρίζει την ιεραποστολική δραστηριότητα. Στο πλαίσιο αυτό θυμάμαι επίσης τον Γάλλο επίσκοπο Charles de Forbìn-Janson, ο οποίος ξεκίνησε το Έργο της Ιεραποστολής των Παιδιών για την προώθηση της ιεραποστολής μεταξύ των παιδιών με το σύνθημα “Τα παιδιά αναγγέλλουν το Ευαγγέλιο στα παιδιά, τα παιδιά προσεύχονται για τα παιδιά, τα παιδιά βοηθούν τα παιδιά σε όλο τον κόσμο”- καθώς και την κυρία Jeanne Bigard, η οποία έδωσε ζωή στο Έργο του Αποστόλου Πέτρου για την υποστήριξη των ιεροσπουδαστών και των ιερέων στις χώρες της ιεραποστολής. Αυτά τα τρία ιεραποστολικά έργα αναγνωρίστηκαν ως “Ποντιφικά” ακριβώς πριν από εκατό χρόνια. Και ήταν επίσης υπό την έμπνευση και την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος που ο Μακάριος Paolo Manna, γεννημένος πριν από 150 χρόνια, ίδρυσε τη σημερινή Ποντιφική Ιεραποστολική Ένωση για να ευαισθητοποιήσει και να εμψυχώσει τους ιερείς, τους άνδρες και τις γυναίκες, ολόκληρο το Λαό του Θεού στην ιεραποστολή. Ο ίδιος ο Παύλος ΣΤ΄ ήταν μέλος του τελευταίου αυτού έργου, το οποίο επιβεβαίωσε με ποντιφική αναγνώριση. Αναφέρω αυτά τα τέσσερα Ποντιφικά Ιεραποστολικά Έργα για τις μεγάλες ιστορικές τους αξίες και επίσης για να σας προσκαλέσω να χαρείτε μαζί τους αυτό το ιδιαίτερο έτος για τις δραστηριότητές τους προς υποστήριξη της ευαγγελικής αποστολής στην παγκόσμια Εκκλησία και στις τοπικές Εκκλησίες. Ελπίζω οι τοπικές Εκκλησίες να μπορέσουν να βρουν σε αυτά τα έργα ένα σταθερό εργαλείο για να θρέψουν το ιεραποστολικό πνεύμα του Λαού του Θεού.
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, συνεχίζω να ονειρεύομαι την ιεραποστολική Εκκλησία και μια νέα εποχή ιεραποστολικής δράσης των χριστιανικών κοινοτήτων. Και επαναλαμβάνω την ευχή του Μωυσή για το λαό του Θεού στο δρόμο: “Ας γίνουν όλοι προφήτες ανάμεσα στο λαό του Κυρίου!” (Αρ. 11,29). Ναι, ας γίνουμε όλοι στην Εκκλησία αυτό που είμαστε ήδη δυνάμει του βαπτίσματος: προφήτες, μάρτυρες, ιεραπόστολοι του Κυρίου! Με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος έως τα πέρατα της γης. Παναγία, Βασίλισσα των Ιεραποστολών, ικέτευε για μας!
Ρώμη, Άγιος Ιωάννης του Λατερανού, 6 Ιανουαρίου 2022, Θεοφάνεια του Κυρίου.
ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ
Το Μήνυμα του πάπα Φραγκίσκου, εστάλει από τα Ποντιφικά Ιεραποστολικά Έργα, Διεύθυνση Ελλάδος Π.Ι.Ε. τα οποία μερίμνησαν για την μετάφραση και διάδοση του.
