Οι Συνθήκες της Ρώμης του 1957 είναι οι δύο διεθνείς συνθήκες με τις οποίες iδρύθηκαν η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (ΕΥΡΑΤΟΜ), από τις οποίες προήλθε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Υπεγράφησαν από εκπροσώπους του Βελγίου, της Δυτικής Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, του Λουξεμβούργου και της Ολλανδίας στις 25 Μαρτίου 1957 και η ημερομηνία υπογραφής τους θεωρεί ται η επίσημη ημερομηνία γέννησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το ιστορικό γεγονός της 25ης Μαρτίου του 1957, ήταν το αποτέλεσμα μιας σειράς πολιτικών διεργασιών και γεγονότων που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστές. Η Διακήρυξη της 9ης Μαΐου 1950, η δημιουργία Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα, η αποτυχία της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας (ΕΑΚ) και της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας. Ο ρόλος του Schuman, του Adenauer και του ντε Γκάσπερι. Η συμβολή των Monnet, Spaak, Beyen. Ένα “οικοδόμημα” με φόντο τον περσοναλισμό του Maritain και του Mounier.
Η Ευρώπη γιόρτασε την 60ή επέτειο των Συνθηκών της Ρώμης και οι σημερινοί ηγέτες της ΕΕ έπλεξαν το εγκώμιο των ανθρώπων που έκαναν την ύπαρξή της εφικτή. Πιεσμένοι από τον αυξανόμενο ευρωσκεπτικισμό, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων μπορεί να μπήκαν στον πειρασμό να εξιδανικεύσουν το σαφές και ακριβές πολιτικό όραμα που έφερε μόνιμη ειρήνη στην Ευρώπη μέσω της Οικονομικής Κοινότητας και της ΕΥΡΑΤΟΜ (Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας). Η πραγματικότητα είναι, ωστόσο, ότι οι συνθήκες αυτές δεν ήταν το αρχικό σχέδιο, αλλά μια προσπάθεια να δοθεί οξυγόνο σε μία ετοιμοθάνατη κοινότητα. Στην πραγματικότητα, οι Συνθήκες της Ρώμης ήταν το αποτέλεσμα της ευελιξίας, της επιμονής, και μιας φιλίας που άνθισε στην αναζήτηση του κοινού καλού.
Μια ειρηνική επανάσταση
Όλα ξεκίνησαν επτά χρόνια νωρίτερα, όταν ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Robert Schuman πρότεινε ένα νέο ξεκίνημα στον ηγέτη της Δυτικής Γερμανίας, Κόνραντ Αντενάουερ. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τους πολυάριθμούς γαλλογερμανικούς πόλεμους, ο Schuman οραματίστηκε μια νέα σχέση που βασίζεται στην συγχώρεση, το σεβασμό και την αδελφότητα, αντί των αντίποινων και της εξουσίας. Από τη στιγμή που συναντήθηκαν, οι δύο αυτοί χριστιανοί κατάλαβαν ότι μπορούσαν να εμπιστεύονται ο ένας τον άλλο, και θεώρησαν ότι η Πρόνοια τους είχε αναθέσει την αποστολή να κάνουν αυτή την ειρηνική επανάσταση. Το συγκεκριμένο σχέδιο προήλθε από τον Jean Monnet, ο οποίος πίστευε ότι η κοινή διαχείριση του άνθρακα και του χάλυβα (που τροφοδοτούσαν την πολεμική βιομηχανία) θα έκανε αδύνατη την πιθανότητα πολέμου μεταξύ εταίρων. Έμελε να είναι η πρώτη από μια σειρά κοινοτήτων που θα δέσμευαν για πάντα τους λαούς της Ευρώπης.
Κοινό καλό: ένας δεσμευτικός στόχος
Τι σχήμα θα πρέπει να έχει η ενωμένη Ευρώπη; Δεν ήξεραν. Και δεν τους απασχολούσε τόσο πολύ. Αυτό που ήταν σημαντικό ήταν να βαδίσουν αυτό τον δρόμο μαζί. Αυτό που ήταν σημαντικό ήταν να αλλάξουν τις καρδιές των Ευρωπαίων, ώστε να οικοδομήσουν μια πραγματική κοινότητα. Με τα λόγια του Schuman, «η Κοινότητα προτείνει τον ίδιο στόχο σε κάθε εταίρο, αυτό που η φιλοσοφία του Αγίου Θωμά αποκαλεί «το κοινό καλό». Αυτό απέχει πολύ από κάθε εγωιστικό κίνητρο. Το καλό του ενός είναι το καλό όλων και το αντίστροφο.
«Όταν ο Alcide De Gasperi (Ιταλία) και ο PaulHenri Spaak (Βέλγιο) άκουσαν για αυτό το σχέδιο, δεν ήθελαν να μείνουν πίσω στην περιπέτεια. Παρά το ότι ανήκαν σε διαφορετικές πολιτικές οικογένειες (ο Spaak ήταν σοσιαλιστής, ενώ οι Αντενάουερ, Σουμάν και Ντε Γκάσπερι Χριστιανοδημοκράτες), πίστευαν ότι είχαν το ηθικό καθήκον να αλλάξουν τον ρου της ιστορίας. Να βάλουν την Ευρώπη πάνω από όλα τα εθνικά ή πολιτικά/κομματικά sυμφέροντα.
Ο άνθρωπος στο επίκεντρο
Όλοι τους είχαν ζήσει δύο παγκοσμίους πολέμους και ήταν άνω των 60 ετών. Ήταν έτοιμοι να θυσιάσουν την πολιτική τους σταδιοδρομία και τη φήμη τους για να αφήσουν μια κληρονομιά για τις μελλοντικές γενιές. Εμπνευσμένοι από φιλόσοφους του περσοναλισμού όπως ο Ζακ Maritain και ο Εμμανουήλ Mounier, θέλησαν να οικοδομήσουν μια νέα κοινωνία βασισμένη στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τον σεβασμό για την ελευθερία και τη δημοκρατία, καθώς και ένα οικονομικό σύστημα με τον άνθρωπο στο επίκεντρο. Το Ολοκαύτωμα τους είχε κάνει πολύ ρεαλιστές σχετικά με την ευθραυστότητα των καλών προθέσεων. Οι κοινωνίες διολισθαίνουν πολύ εύκολα στο μίσος και τον εγωισμό. Αυτός είναι ο λόγος που θα πρέπει να θεσμοθετηθεί ένα σύστημα διαπραγμάτευσης, καθιστώντας τις χώρες και τα πρόσωπα τόσο εξαρτημένα το ένα από το άλλο ώστε ο πόλεμος θα γίνει απλά αδύνατος.
Το φιάσκο του ευρωπαϊκού στρατού
Αυτοί οι άνθρωποι, ωστόσο, ίσως προσπάθησαν να πάνε πάρα πολύ γρήγορα και πολύ μακριά, και μόλις δύο χρόνια μετά την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ), συμφώνησαν για μια Ευρωπαϊκή Αμυντική Κοινότητα. Οραματίστηκαν έναν κοινό στρατό, υπό μία διοίκηση. Για τον διορισμό του επικεφαλής διοικητή, είχαν σχέδια για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας (EPC). Έγραψαν το κείμενο των συνθηκών, και υπέγραψαν την πρώτη. Η ιστορία της Ευρώπης θα ήταν πολύ διαφορετική αν η γαλλική εθνοσυνέλευση δεν καταψήφιζε την επικύρωση της EΑΚ τον Αύγουστο του 1954. Αλλά απορρίφθηκε, και δεν υπήρχε κανένα σχέδιο Β, οι ιδρυτές πατέρες ήταν συντετριμμένοι. Φοβούνταν ότι η ΕΚΑΧ θα μείνει στάσιμη και η Ευρώπη τελικά θα επιστρέψει στους παλιούς εθνικιστικούς τρόπους της. Ο Ντε Γκάσπερι πέθανε λίγο μετά το φιάσκο του Ευρωπαϊκού Στρατού, ο Schuman αντικαταστάθηκε στο υπουργείο Εξωτερικών της Γαλλίας και ο Adenauer σκέφτηκε ότι το ευρωπαϊκό όνειρο είχε τελειώσει και θα είναι καλύτερα να στραφεί προς τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η ιδέα μιας κοινής αγοράς
Στη συνέχεια εμφανίστηκε ο ολλανδός φιλελεύθερος Johan Willem Beyen, με την ιδέα μιας κοινής αγοράς, εμπνευσμένης από τη στενή συνεργασία των χωρών της Μπενελούξ. Εν τω μεταξύ, ο Monnet δούλευε σε ένα άλλο σχέδιο για να αναβιώσει το «πνεύμα της κοινότητας»: ένα θεσμό για να διαχειρίζονται από κοινού την ειρηνική χρήση της ατομικής ενέργειας. Οι έξι εταίροι συζήτησαν τα δύο σχέδια. Στη Γαλλία δεν άρεσε η κοινή αγορά, και ο Monnet ήταν πεπεισμένος ότι ήταν πρόωρο να προτείνει μια κοινή αγορά. Η Γερμανία, από την άλλη πλευρά, δεν ήθελε να έχει καμία σχέση με την ατομική ενέργεια και αρχικά απέρριψε το σχέδιο του Monnet.
Η Ευρώπη των Έξι
Τελικά, οι έξι βρήκαν μια συμβιβαστική λύση και ενέκριναν τα δύο σχέδια σε δύο διαφορετικές συνθήκες. Στις 25 Μαρτίου 1957, οι υπογράφοντες ήξεραν ότι γράφουν ιστορία. Οι δρόμοι της Ρώμης γέμισαν με χαρά και ελπίδα. Αφίσες σε ολόκληρη την πόλη υπενθύμιζαν το λόγο: «Έξι λαοί, μια οικογένεια, για το καλό όλων». Δεν πρέπει να υπάρχει νικητής ή ηττημένος, κανένας διαχωρισμός μεταξύ πλουσίων και φτωχών, βορρά και νότου, μόνο το όνειρο του μεγαλώματος της οικογένειας πάντα ανανεώνοντας το «πνεύμα της κοινότητας». Αυτό θα ήταν το έργο των μελλοντικών Ευρωπαίων να αποφασίσουν το πώς θα συνεχίσουν την αναζήτηση μιας ολοένα και στενότερης ένωσης.
Βασισμένο σε άρθρο της Victoria Martin de la Torre (Europeinfos Comece)
