Πριν 23 χρόνια, η ΚΑΘΟΛΙΚΗ της 8-2-1994, δημοσίευσε ένα σημείωμα του Δημήτρη Παπαδάκη – Περαθωράκη ( κρητικού ιστοριοδίφη, ο οποίος έγραψε, στη “Χανιώτικη Ελευθεροτυπία ”, δεκάδες άρθρα εκκλησιαστικής ιστορίας, με ιδιαίτερη αναφορά στην παρουσία της καθολικής εκκλησίας στον ελληνικό χώρο) για την “ανακάλυψη” των τιμίων λειψάνων του μάρτυρα Αγίου Βαλεντίνου στη χώρα μας.
Η είδηση αναμεταδόθηκε γρήγορα στα ΜΜΕ και, από τότε, κάθε 14 Φεβρουαρίου η πληροφορία ότι στην Ελλάδα (στην Αθήνα τότε, στη Μυτιλήνη τα τελευταία χρόνια) είναι τα λείψανα ενός από τους 18 Αγίους Βαλεντίνους, που μαρτύρησαν για την πίστη τους τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, επανέρχεται ! Ο Δ.Π – Π περιέγραψε τότε, σε ένα μικρό βιβλιαράκι, που εξέδωσε Ο ΚΑΛΟΣ ΤΥΠΟΣ, την ιστορία του συγκεκριμένου Αγίου και πώς τα λείψανα, από την Ιταλία βρέθηκαν στην Ελλάδα, απ’ όπου και τα στοιχεία του παρόντος άρθρου.
Οι Άγιοι Βαλεντίνοι που τιμά η καθολική Εκκλησία μαρτύρησαν στην Ευρώπη: Γένοβα, Ραβέννα, Ρώμη, Βιτέρμπο, Στρασβούργο… Ίσως κάποιοι ήταν Έλληνες, με δεδομένο ότι Έλληνες ήταν από τα πιο δραστήρια και αποφασισμένα μέλη της Εκκλησίας των πρώτων αιώνων. Το όνομα αυτό ήταν διαδεδομένο στη ρωμαϊκή εποχή, συναντάται και στην Ανατολική Ευρώπη και σημαίνει (προερχόμενο από την λατινική λέξη valens) σθεναρός, ισχυρός.
Τα επίσημα συνοδευτικά έγγραφα των λειψάνων του “δικού μας” Αγίου Βαλεντίνου αποδεικνύουν ότι ο τόπος προέλευσης είναι οι κατακόμβες της Αγίας Πρίσκιλλας στην οδό Salaria Nuova της Ρώμης. Την 22η Σεπτεμβρίου 1825 ο τότε βικάριος του πάπα Πίου του 7ου, καρδινάλιος Ιούλιος ντι Σομάλια, κατόπιν εντολής του Ποντίφικα, επέτρεψε την αφαίρεση των λειψάνων, για να δοθούν στον ευγενή ιερέα Ιωάννη – Βαπτιστή Longarini di San Constanzo από το δουκάτο του Ουρμπίνο, ο οποίος ήταν υπεύθυνος στο παρεκκλήσι του καθεδρικού ναού του Ispali στη Σεβίλλη της Ισπανίας. Στη λειψανοθήκη, είχε τοποθετηθεί και φιαλίδιο, στο οποίο οι σύντροφοι του Μάρτυρα είχαν συλλέξει το αίμα που χύθηκε από τον αποκεφαλισμό του… Επίσης περγαμηνή αυθεντικότητας και συνοδευτικά έγγραφα δήλωναν ότι “στο νέο κάτοχο παραχωρείται το δικαίωμα φύλαξης…μετακομιδής έξω από τη Ρώμη… τοποθέτηση σε οποιαδήποτε εκκλησία, ευκτήριο οίκο ή παρεκκλήσι”.
Το 1907 τα λείψανα βρέθηκαν στη Μυτιλήνη, όπου υπήρχε καθολική κοινότητα, την οποία αποτελούσαν κυρίως Ευρωπαίοι, στην καταγωγή, πιστοί. Ο “φραγκομαχαλάς” της πόλης είχε επίκεντρο τον ως σήμερα λειτουργούντα καθολικό ναό της Θεοτόκου (“Μεταστάσεως της Παναγίας”), την ευθύνη του οποίου είχε το Φραγκισκανικό Τάγμα των Ελάσσονων Πατέρων.
Πιθανολογείται ότι μετά το θάνατο του προαναφερθέντος ευγενή ιερέα, τα λείψανα κληροδοτήθηκαν σε κάποιον οικείο του και στη συνέχεια σε κάποιον απόγονο, ο οποίος θα μετανάστευσε στη Μυτιλήνη στα τέλη του 19ου αιώνα. Τότε το νησί, υπό οθωμανικό ζυγό, υπαγόταν στην Αρχιεπισκοπή Σμύρνης.
Στις 26 Απριλίου 1907 ο τότε καθολικός Αρχιεπίσκοπος Δομήνικος Μαρέγκος προέβη σε αυτοψία και αυθεντικοποίηση των τιμίων λειψάνων, που είχαν τοποθετηθεί κάτω από το κεντρικό βήμα του ναού της Μυτιλήνης, πιθανότατα για φύλαξη.
Εκτός του επίσημου αρχιεπισκοπικού ντοκουμέντου, διασώζεται και ιδιόχειρο σημείωμα του εφημερίου π. Βίτου – Ροβέρτου ( 1-5-1907 ), που επιβεβαιώνει την αυτοψία.
Η καθολική κοινότητα παρήκμασε τα επόμενα χρόνια. Τελευταίος κάτοχος των λειψάνων η Λουκία Θεοφανοπούλου – Bongigli, η οποία τα είχε δωρίσει στον καθολικό ναό της Μυτιλήνης. Ο τελευταίος φραγκισκανός εφημέριος π. Τορκουάτο Μορίνι, το 1990, ήδη μεγάλης ηλικίας και μόνιμος κάτοικος της Αθήνας, φρόντισε την μετακομιδή των λειψάνων στο ναό των Αγίων Φραγκίσκου και Κλάρας (οδός Γκυιλφόρδου, στην πλατ. Βικτωρίας, γνωστή και ως εκκλησία των Ιταλών της Αθήνας), ο οποίος είναι υπό την ευθύνη των π.π. Καππουκίνων.
Ούτε ο π. Μορίνι ούτε ο τότε προϊστάμενος του “ναού των Ιταλών” π. Ουρμπάνο δημοσιοποίησαν το γεγονός. Πιθανότατα φοβήθηκαν ότι η δημοσιότητα, λόγω της ταύτισης του Αγίου με τους ερωτευμένους, θα δημιουργούσε θόρυβο που δεν ταιριάζει σ’ έναν Άγιο της Εκκλησίας.
Αρχές 1994, ο Δ. Παπαδάκης – Περαθωράκης απευθύνθηκε στον π. Ουρμπάνο, με σκοπό να διασταυρώσει στοιχεία μελέτης του για την παρουσία των Ιταλών στον ελληνικό χώρο. Εκείνος πρόθυμα τον εξυπηρέτησε. Ανάμεσα στα έγγραφα βρήκε ένα κιτρινισμένο φάκελο με λατινική ένδειξη “αποδεικτικά στοιχεία αυθεντικότητας των λειψάνων του Αγίου Βαλεντίνου”, την ύπαρξη των οποίων όλοι, πλην του Ιταλού μοναχού, αγνοούσαν.
Το “μυστικό” είχε πια αποκαλυφθεί. Επομένως στον αδικοχαμένο το 1996 Δημήτρη Παπαδάκη – Περαθωράκη οφείλουμε τη δημοσιοποίηση της ύπαρξης των λειψάνων του Αγίου Βαλεντίνου και στον άξιο Ιεράρχη π. Νικόλαο Πρίντεζη την αναδιοργάνωση της Επισκοπής Χίου (όπου υπάγεται η Λέσβος), την ανακαίνιση του ναού της Μυτιλήνης και την επιστροφή των λειψάνων του Αγίου στο νησί.
Οι τοπικές αρχές και οι κάτοικοι αγκάλιασαν την “επιστροφή” των λειψάνων στη Μυτιλήνη με ανοιχτό πνεύμα και οργανώνουν, κάθε χρόνο, καλαίσθητες εκδηλώσεις για να τιμούν τον Άγιο των Ερωτευμένων.
Λίγα ακόμα στοιχεία από το βιβλιαράκι του Δ.Π-Π: Ο ίδιος πιθανολογεί ότι τα λείψανα ανήκουν στον Άγιο Βαλεντίνο, γνωστό ως πρεσβύτερο (ιερέα) στη Ρώμη, επί πάπα Διονυσίου και Αυτοκράτορα Κλαύδιου Β΄ του Γότθου. Αυτός είχε φυλακισθεί για προσβολή της αρχαίας θρησκείας. Όμως θεράπευσε την τυφλή κόρη του δικαστή Αστέριου, ο οποίος μεταστράφηκε στο χριστιανισμό.
Ο Αυτοκράτορας, εκτέλεσε τον Αστέριο και την οικογένειά του και αποκεφάλισε την 14η Φεβρουαρίου του 268 το Βαλεντίνο.
Η ταύτιση του Αγίου με τους ερωτευμένους έχει αρκετές ερμηνείες : άλλη αναφέρει ότι έδινε τριαντάφυλλα, από τον κήπο του και ευλογούσε τα νέα ζευγάρια – άλλη ότι ο μήνας του μαρτυρίου του είναι την εποχή που η φύση ετοιμάζεται να ξυπνήσει από το χειμερινό λήθαργο και τα πουλιά θα φτιάξουν τις φωλιές τους.
Ανεξάρτητα από θρύλους, στο νησί της Λέσβου είναι τα λείψανα ενός πραγματικού Αγίου της Εκκλησίας μας. Ας προσευχηθούμε να φέρει ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΙ ΑΓΑΠΗ στις καρδιές μας.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΕΒΑΝΤΗΣ
Δημοσιεύθηκε στην «Καθολική» 195/28 Φεβρουαρίου 2017
