Το Σάββατο 6 Ιουνίου ο πάπας Φραγκίσκος είχε οριστεί να εκφωνήσει ομιλία κατά τη διάρκεια συνάντησης στο Σεράγεβο με τα μέλη του κλήρου και των μοναχικών ταγμάτων. Αλλά αφού άκουσε τις μαρτυρίες από πρώτο χέρι των διώξεων που βίωσαν κατά τη διάρκεια του πρόσφατου πολέμου και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν στην περιοχή σήμερα, εμφανώς συγκινημένος, αποφάσισε να μιλήσει εκτός κειμένου. Να πώς μετέδωσε το ραδιόφωνο του Βατικανού αυτή την ομιλία:
«Έχω ετοιμάσει έναν λόγο για σας, αλλά αφού άκουσα τις μαρτυρίες των ιερέων και της αδελφής μοναχής, αισθάνομαι την ανάγκη να σας μιλήσω από καρδιάς. Μας είπαν για τις εμπειρίες τους, για καλά και κακά πράγματα, γι' αυτό θα δώσω την γραπτή ομιλία μου στον Καρδινάλιο Αρχιεπίσκοπο. Είναι μια καλή ομιλία! Οι μαρτυρίες μιλούν από μόνες τους. Αυτή είναι η μνήμη του λαού σας. Ένας λαός που δεν έχει μνήμη, δεν έχει μέλλον. Αυτή είναι η μνήμη των πατέρων και των μητέρων σας στην Πίστη. Μόνο τρεις άνθρωποι μίλησαν, αλλά πίσω τους βρίσκονται και πολλοί άλλοι που υπέφεραν το ίδιο.
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, δεν πρέπει να ξεχνάτε την ιστορία σας, όχι για να κρατήσετε κακία, αλλά για να δημιουργήσετε την ειρήνη. Στο αίμα σας, στην κλήση σας, βρίσκεται η κλήση και το αίμα των τριών αυτών μαρτύρων. Υπάρχει στο αίμα και την κλήση πολλών μοναχών, ιερέων και ιεροσπουδαστών. Ο Απόστολος Παύλος, στην επιστολή του προς τους Εβραίους, μας λέει να μην ξεχνάμε εκείνους που προηγήθηκαν από εμάς, εκείνους που μετέδωσαν την πίστη σ’ εμάς. Αυτοί οι άνθρωποι μετέδωσαν την πίστη σ’ εσάς, και σας δίδαξαν πώς να ζείτε την πίστη. Ο Απόστολος Παύλος μας λέει να μην ξεχνάμε τον Ιησού Χριστό, τον πρώτο μάρτυρα. Αυτοί οι άνθρωποι ακολούθησαν τα βήματα του Ιησού Χριστού. Πρέπει να έχουμε μνήμη για να κάνουμε ειρήνη.
Μερικές λέξεις που είναι μέσα στην καρδιά μου: μια από αυτές είναι η λέξη «συγχώρεση». Αυτός που αφιερώνει τη ζωή του στον Κύριο, αλλά δεν ξέρει πώς να συγχωρεί, δεν αξίζει τίποτα. Το να συγχωρέσεις έναν εχθρό ο οποίος λέει κάτι κακό για σένα, ή έναν αδελφό, που είναι ζηλιάρης, δεν είναι δύσκολο. Αλλά να συγχωρήσεις κάποιον που σε κλώτσησε και σε πόνεσε, που απείλησε τη ζωή σου με ένα όπλο, είναι δύσκολο. Ωστόσο, το έκαναν αυτό [τον συγχώρησαν], και μας λένε ότι πρέπει να κάνουμε το ίδιο. Κάτι άλλο που μου αποτυπώθηκε έντονα είναι οι 120 ημέρες στο στρατόπεδο συγκέντρωσης [πρόκειται για κάποια μαρτυρία]. Πόσες φορές το πνεύμα του κόσμου μας κάνει να ξεχνούμε εκείνους που προηγήθηκαν ημών με τον πόνο τους; Εκείνες τις ημέρες αιχμαλωσίας στο στρατόπεδο συγκέντρωσης τις μέτρησαν λεπτό προς λεπτό γιατί κάθε λεπτό, κάθε ώρα, ήταν ένα βασανιστήριο: ζώντας μαζί, βρώμικοι, χωρίς τροφή ή νερό, στη ζέστη και το κρύο, και για τόσο πολύ καιρό. Και εμείς διαμαρτυρόμαστε για τον πονόδοντο, είτε γιατί θέλουμε μια τηλεόραση στο δωμάτιό μας, ή περισσότερες ανέσεις, ή κουτσομπολεύουμε για την ηγουμένη, επειδή το φαγητό δεν ήταν αρκετά καλό. Μην ξεχνάτε τις μαρτυρίες εκείνων που προηγήθηκαν. Σκεφτείτε πόσο υπέφεραν. Σκεφτείτε τη μετάγγιση αίματος έξι λίτρων που έλαβε ο πρώτος ιερέας για να ζήσει. Κρατήστε έναν σταυρό που είναι αντάξιος του Ιησού Χριστού. […]
Σκέφτομαι (από τις προσωπικές μαρτυρίες που προηγήθηκαν) τον εθνοφρουρό ο οποίος έδωσε ένα αχλάδι στην αδελφή μοναχή και τη μουσουλμάνα που ζει τώρα στην Αμερική, η οποία έδωσε φαγητό στον ιερέα. Είμαστε όλοι αδέλφια, ακόμα και αυτός ο σκληρός άνθρωπος [ο εθνοφρουρός]. Δεν ξέρω τι σκεφτόταν, αλλά ένιωσε το Άγιο Πνεύμα. Ίσως θυμήθηκε τη μητέρα του, όταν έδωσε το αχλάδι στην αδελφή. Και αυτή η μουσουλμάνα που ξεπέρασε τις θρησκευτικές διαφορές, πίστευε στο Θεό. Αναζητήστε το Θεό σε όλα. Όλοι έχουν τη δυνατότητα να αναζητήσουν τους σπόρους του Καλού, γιατί όλοι είμαστε παιδιά του Θεού. Μακάριοι εσείς, που έχετε αυτές τις μαρτυρίες τόσο κοντά σας. Παρακαλώ, ποτέ να μην τις ξεχάσετε. Είθε οι ζωές μας να μεγαλώσουν, μέσα από αυτές τις μνήμες. Σκέφτομαι τον ιερέα του οποίοι οι γονείς και η αδελφή του πέθαναν, έμεινε μόνος, αλλά ήταν ο καρπός της αγάπης, της συζυγικής αγάπης. Σκέπτομαι την αδελφή, και αυτή ήταν μια κόρη. Σκέφτομαι αυτό που είπε ο Καρδινάλιος Αρχιεπίσκοπος: Τι συμβαίνει στον Κήπο της Ζωής; Γιατί δεν ευδοκιμεί; Προσευχηθείτε για τις οικογένειες, έτσι ώστε να ανθίσουν με πολλά παιδιά και να υπάρχουν πολλές κλήσεις. Τέλος, θα ήθελα να σας πω ότι αυτά που ακούσαμε είναι μια ιστορία σκληρότητας. Σήμερα, σε πολέμους σε όλο τον κόσμο, βλέπουμε τόση σκληρότητα. Πάντα να κάνουμε το αντίθετο της σκληρότητας: να είμαστε τρυφεροί, αδελφικοί, να συγχωρούμε. Και να κουβαλάμε το σταυρό του Ιησού Χριστού. Η Εκκλησία, η Αγία Μητέρα Εκκλησία αυτό θέλει από εσάς: να είστε μικροί μάρτυρες, μικροί μάρτυρες του Σταυρού του Χριστού. Είθε ο Θεός να σας ευλογεί, και παρακαλώ, προσευχηθείτε για μένα».
Η μεταφορά και η μετάφραση του κειμένου στα ελληνικά δεν είναι επίσημη, όπως άλλωστε και το πρωτότυπο, από την στιγμή που πρόκειται για ομιλία χωρίς κείμενο. Η απουσία των μαρτυριών πιθανών να δημιουργούν μια δυσκολία στην κατανόηση κάποιων σημείων. Έγινε κάθε προσπάθεια να αποδώσουμε όσο γίνεται πιο καλά το νόημα.
