ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΤΕΡΑ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΥ
ΓΙΑ ΤΗΝ 29η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ
«Ένας είναι ο διδάσκαλος σας, ο Χριστός· κι εσείς όλοι είστε αδελφοί» (Μτ 23,8)
Η σχέση εμπιστοσύνης στη βάση της φροντίδας των ασθενών
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές!
Ο εορτασμός της 29ης Παγκόσμιας Ημέρας των Ασθενών, στις 11 Φεβρουαρίου 2021, μνήμη της Μακαρίας Αειπαρθένου Μαρίας της Λούρδης, είναι μια ευνοϊκή στιγμή για να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στους αρρώστους και σε εκείνους που τους παρέχουν βοήθεια και φροντίδα, τόσο στα ιδρύματα υγειονομικής περίθαλψης όσο και εντός των οικογενειών και των κοινοτήτων. Η σκέψη μου πηγαίνει ιδιαιτέρως σε εκείνους, που σε όλο τον κόσμο υποφέρουν από τις επιπτώσεις της πανδημίας του κορωνοϊού. Σε όλους, ειδικά στους φτωχότερους και τους πιο περιθωριοποιημένους, εκφράζω την πνευματική μου εγγύτητα, διαβεβαιώνοντας τη μέριμνα και την αγάπη της Εκκλησίας.
1. Το θέμα της φετινής Ημέρας εμπνέεται από το ευαγγελικό απόσπασμα στο οποίο ο Ιησούς επικρίνει την υποκρισία εκείνων που λένε, αλλά δεν πράττουν (βλ. Μτ 23,1-12). Όταν η πίστη περιορίζεται σε στείρες λεκτικές ασκήσεις, χωρίς να αγγίζει την ιστορία και τις ανάγκες του άλλου, τότε χάνεται η συνοχή μεταξύ της πίστεως που ομολογούμε και του αληθινού βιώματος. Ο κίνδυνος είναι σοβαρός. Γι’ αυτό ο Ιησούς χρησιμοποιεί δυνατές εκφράσεις, για να προειδοποιήσει για τον κίνδυνο να υποπέσουμε στη λατρεία του ατομικού μας ειδώλου, και επιβεβαιώνει: «Ένας είναι ο διδάσκαλος σας, ο Χριστός· κι εσείς όλοι είστε αδελφοί» (στ. 8).
Η κριτική που απευθύνει ο Ιησούς σε εκείνους που «λένε μόνο και δεν πράττουν» (στ. 3) είναι χρήσιμη πάντοτε και για όλους, διότι κανείς δεν έχει ανοσία στο κακό της υποκρισίας, ένα πολύ σοβαρό κακό, που μας εμποδίζει να ανθίσουμε ως τέκνα του ενός και μοναδικού Πατέρα, οι οποίοι καλούμαστε να ζήσουμε μια παγκόσμια αδελφοσύνη.
Ο Ιησούς, αντιμέτωπος με τις ανάγκες των αδελφών, ανδρών και γυναικών, προσφέρει ένα πρότυπο συμπεριφοράς που είναι εντελώς αντίθετο από την υποκρισία. Προτείνει να σταματήσουμε, να ακούσουμε, να δημιουργήσουμε μια άμεση και προσωπική σχέση με τον άλλο, να νιώσουμε ενσυναίσθηση και συμπόνια για αυτόν ή για αυτήν, να αφήσουμε τον εαυτό μας να αγγιχτεί από τα δεινά του μέχρι το σημείο να επιδιώκουμε να τον εξυπηρετήσουμε (βλ. Λκ 10,30-35).
2. Η εμπειρία της ασθένειας μας κάνει να αισθανόμαστε την ευπάθειά μας και, ταυτόχρονα, την έμφυτη ανάγκη του άλλου. Μας κάνει να νιώθουμε ακόμη πιο ξεκάθαρα ότι είμαστε πλάσματα που εξαρτώνται από τον Θεό. Όταν είμαστε άρρωστοι, πράγματι, η αβεβαιότητα, ο φόβος, μερικές φορές η σύγχυση, διαπερνούν το μυαλό και την καρδιά μας· βρισκόμαστε σε μια κατάσταση αδυναμίας, διότι η υγεία μας δεν εξαρτάται από τις ικανότητές μας ή από τις μεγάλες φροντίδες που καταβάλλουμε (βλ. Μτ 6,27).
Η ασθένεια εγείρει το ερώτημα για το νόημα της ζωής, το οποίο με πίστη απευθύνεται στον Θεό: ένα ερώτημα που αναζητά ένα νέο νόημα και μια νέα κατεύθυνση για την ύπαρξη, και το οποίο μερικές φορές μπορεί να μην βρει αμέσως μια απάντηση. Οι ίδιοι οι φίλοι και οι συγγενείς δεν είναι πάντοτε σε θέση να μας βοηθήσουν σε αυτήν την επίπονη αναζήτηση.
Από αυτή την άποψη, η βιβλική μορφή του Ιώβ είναι εμβληματική. Η σύζυγος και οι φίλοι του δεν καταφέρνουν να τον συνοδεύσουν στη δυστυχία του, αντιθέτως, τον κατηγορούν ενισχύοντας τη μοναξιά και την αγωνία του. Ο Ιώβ πέφτει σε μια κατάσταση εγκατάλειψης και παρανόησης. Αλλά ακριβώς μέσα από αυτήν την ακραία ευθραυστότητα, απορρίπτοντας όλη την υποκρισία και επιλέγοντας την οδό της ειλικρίνειας προς τον Θεό και προς τους άλλους, κάνει την επίμονη κραυγή του να φτάσει στον Θεό, ο οποίος στο τέλος απαντά, ανοίγοντας έναν νέο ορίζοντα σε αυτόν. Τον διαβεβαιώνει ότι ο πόνος του δεν είναι τιμωρία ή εκδίκηση, δεν είναι ούτε καν μια κατάσταση απομάκρυνσης από τον Θεό ή ένδειξη αδιαφορίας Του. Έτσι, από την πληγωμένη και θεραπευμένη καρδιά του Ιώβ, ανέρχεται εκείνη η πάλλουσα και συγκινητική δήλωση στον Κύριο: «Τότε σε γνώριζα μόνο απ’ όσα είχα για σένα ακουστά· αλλά τώρα με τα μάτια μου σε είδα» (42,5).
3. Η ασθένεια έχει πάντοτε ένα πρόσωπο, και όχι μόνο ένα: έχει το πρόσωπο του κάθε ασθενούς, άνδρα ή γυναίκας, ακόμη και εκείνων που αισθάνονται ότι αγνοούνται, αποκλείονται, και είναι θύματα κοινωνικών αδικιών που τους αποστερούν ουσιαστικά δικαιώματα (βλ. Εγκ. Αδελφοί όλοι, 22). Η τρέχουσα πανδημία έκανε να αναδειχθούν πολλές ανεπάρκειες στα συστήματα υγείας και ελλείψεις στη φροντίδα των ασθενών. Η πρόσβαση στη φροντίδα δεν είναι πάντοτε εγγυημένη στους ηλικιωμένους, τους πιο αδύναμους και τους πιο ευάλωτους και δεν είναι πάντοτε ισότιμη. Αυτό εξαρτάται από τις πολιτικές επιλογές, τον τρόπο διαχείρισης των πόρων και τη δέσμευση εκείνων που κατέχουν θέσεις ευθύνης. Η επένδυση πόρων στη φροντίδα και τη βοήθεια των ασθενών αποτελεί προτεραιότητα που συνδέεται με την αρχή ότι η υγεία είναι ένα πρωταρχικό κοινό αγαθό. Ταυτόχρονα, η πανδημία υπογράμμισε την αφοσίωση και τη γενναιοδωρία των εργαζομένων στον τομέα της υγείας, των εθελοντών, του υποστηρικτικού προσωπικού, των ιερέων, των μοναχών ανδρικών και γυναικείων θρησκευτικών ταγμάτων, οι οποίοι με επαγγελματισμό, αυταπάρνηση, αίσθημα ευθύνης και αγάπη για τον πλησίον βοήθησαν, παρηγόρησαν και εξυπηρέτησαν πολλούς αρρώστους και τις οικογένειές τους. Μια σιωπηλή στρατιά ανδρών και γυναικών που επέλεξαν να κοιτάξουν εκείνα τα πρόσωπα, αναλαμβάνοντας τα τραύματα των ασθενών, τους οποίους ένιωθαν κοντά λόγω του ότι όλοι, από κοινού, ανήκουν στην ίδια ανθρώπινη οικογένεια.
Η εγγύτητα, πράγματι, είναι ένα πολύτιμο βάλσαμο, το οποίο παρέχει υποστήριξη και παρηγοριά σε όσους υποφέρουν από την ασθένεια. Ως Χριστιανοί, βιώνουμε την εγγύτητα ως έκφραση της αγάπης του Ιησού Χριστού, του καλού Σαμαρείτη, ο οποίος με συμπόνια πλησίαζε κάθε πληγωμένο από την αμαρτία άνθρωπο. Ενωμένοι μαζί Του δια της δράσεως του Αγίου Πνεύματος, καλούμαστε να είμαστε ευσπλαχνικοί όπως ο Πατέρας και να αγαπάμε, ιδιαιτέρως, τους ασθενείς, αδύναμους και ταλαιπωρημένους αδελφούς μας (βλ. Ιω 13,34-35). Και βιώνουμε αυτήν την εγγύτητα, όχι μόνο προσωπικά, αλλά σε κοινοτική μορφή: πράγματι, η αδελφική εν Χριστώ αγάπη γεννά μια κοινότητα ικανή να θεραπεύσει, η οποία δεν εγκαταλείπει κανέναν, η οποία περικλείει και αποδέχεται προπάντων τους πιο ευάλωτους.
Γι’ αυτό θα ήθελα εδώ να υπενθυμίσω τη σημασία της αδελφικής αλληλεγγύης, η οποία εκφράζεται συγκεκριμένα στην υπηρεσία και μπορεί να λάβει πολύ διαφορετικές μορφές, όλες προσανατολισμένες στην υποστήριξη του πλησίον. «Το να υπηρετούμε σημαίνει να φροντίζουμε αυτούς που είναι εύθραυστοι στις οικογένειές μας, στην κοινωνία μας, στον λαό μας» (Ομιλία στην Αβάνα, 20 Σεπτεμβρίου 2015). Σε αυτήν τη δέσμευση, ο καθείς είναι ικανός να «βάλει κατά μέρος τις ανάγκες και τις προσδοκίες του, τις επιθυμίες του για παντοδυναμία, μπροστά στο συγκεκριμένο βλέμμα των πιο ευάλωτων. […] Η υπηρεσία κοιτάζει πάντοτε το πρόσωπο του αδελφού, αγγίζει τη σάρκα του, νιώθει την εγγύτητά του ως το σημείο να “υποφέρει” σε ορισμένες περιπτώσεις, και επιδιώκει την υποστήριξη του αδελφού. Για αυτόν τον λόγο, η υπηρεσία δεν είναι ποτέ ιδεολογική, αφού δεν εξυπηρετεί ιδέες, αλλά ανθρώπους» (αυτόθι).
4. Για να υπάρχει μια καλή θεραπεία, είναι ζωτικής σημασίας η δημιουργία μιας σχέσης, μέσω της οποίας μπορούμε να έχουμε μια ολιστική προσέγγιση του ασθενούς. Η ενίσχυση αυτής της πτυχής βοηθά επίσης τους γιατρούς, το νοσηλευτικό προσωπικό, τους επαγγελματίες και τους εθελοντές να αναλάβουν την ευθύνη εκείνων που πάσχουν, για να τους συνοδεύσουν σε μια πορεία ανάκαμψης, χάρη σε μια διαπροσωπική σχέση εμπιστοσύνης (βλ. Νέος Χάρτης Επαγγελματιών Υγείας [2016], 4). Πρόκειται, συνεπώς, για την εδραίωση ενός συμφώνου μεταξύ εκείνων που έχουν ανάγκη φροντίδας και εκείνων που τους φροντίζουν· ενός συμφώνου που βασίζεται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη και τον σεβασμό, στην ειλικρίνεια, στην προθυμία, ώστε να ξεπεραστεί κάθε αμυντικό εμπόδιο, να τεθεί στο κέντρο η αξιοπρέπεια του ασθενούς, να προστατευθεί ο επαγγελματισμός των εργαζομένων στον τομέα της υγείας και να διατηρηθεί μια καλή σχέση με τις οικογένειες των ασθενών.
Ακριβώς αυτή η σχέση με τον ασθενή βρίσκει μια ανεξάντλητη πηγή κινήτρου και δύναμης στην αγάπη του Χριστού, όπως αποδεικνύεται από τη χιλιετή μαρτυρία ανδρών και γυναικών που αγιάστηκαν υπηρετώντας τους ασθενείς. Πράγματι, από το μυστήριο του θανάτου και της αναστάσεως του Χριστού, αναβλύζει εκείνη η αγάπη που είναι ικανή να δώσει πλήρη νόημα τόσο στην κατάσταση του ασθενούς όσο και σε εκείνους που τον φροντίζουν. Το Ευαγγέλιο το μαρτυρεί πολλές φορές, δείχνοντας ότι οι θεραπείες που επιτελέστηκαν από τον Ιησού δεν είναι ποτέ μαγικές πράξεις, αλλά πάντοτε ο καρπός μιας συνάντησης, μιας διαπροσωπικής σχέσης, κατά την οποία, στο δώρο του Θεού που προσφέρεται από τον Ιησού, ανταποκρίνεται η πίστη εκείνου που το αποδέχεται, όπως συνοψίζει η φράση που ο Ιησούς επαναλαμβάνει συχνά: «Η πίστη σου σε έσωσε».
5. Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, η εντολή της αγάπης, την οποία ο Ιησούς άφησε στους μαθητές του, βρίσκει συγκεκριμένη εκπλήρωση και στη σχέση με τους ασθενείς. Μία κοινωνία είναι τόσο πιο ανθρώπινη όσο περισσότερο ξέρει πώς να φροντίζει τα ευάλωτα και ταλαιπωρημένα μέλη της, και ξέρει να το κάνει με αποτελεσματικότητα που εμψυχώνεται από αδελφική αγάπη. Ας τείνουμε προς αυτόν τον στόχο και ας πράξουμε με τέτοιο τρόπον ώστε κανείς να μην μένει μόνος, κανείς να μην νιώθει αποκλεισμένος και εγκαταλελειμμένος.
Στην Αειπάρθενο Μαρία, τη Μητέρα του ελέους και Σωτηρία των ασθενών, εμπιστεύομαι όλους τους ασθενείς, τους εργαζομένους στον τομέα της υγείας και όσους συμπαρίστανται στον πόνο όσων υποφέρουν. Από το Σπήλαιο της Λούρδης και τους αναρίθμητους προσκυνηματικούς ναούς της σε όλο τον κόσμο, Αυτή ας ενισχύει την πίστη και την ελπίδα μας, και ας μας βοηθά να φροντίζουμε ο ένας τον άλλον με αδελφική αγάπη. Σε όλους και τον καθένα δίδω από καρδίας την ευλογία μου.
Ρώμη, Άγιος Ιωάννης του Λατερανού, 20 Δεκεμβρίου 2020, Δ’ Κυριακή της Παρουσίας.
+ Φραγκίσκος
————————————-
Μετάφραση: π. Λέων Κισκίνης
Συνοδική επιτροπή μεταφράσεως εκκλησιαστικών κειμένων
