Πριν από 1700 χρόνια η 1η Σύνοδος της Νικαίας διαμόρφωσε τον κεντρικό πυρήνα του Συμβόλου της πίστεώς μας: το «Πιστεύω»,που απαγγέλλουμε μέχρι τώρα. Σε αυτό ομολογούμε: «Πιστεύω εις …ἕνα Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, σταυρωθέντα τε ὑπὲρ ἡμῶν ἐπὶ Ποντίου Πιλάτου, καὶ παθόντα καὶ ταφέντα. Καὶ ἀναστάντα τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ κατὰ τὰς Γραφάς». Είναι γνωστό ότι η ομολογία πίστεως στο Σύμβολο της Νικαίας είναι Τριαδική. Πιστεύουμε στον Θεό που είναι Πατέρας, Υιός και Άγιο Πνεύμα.
Η πίστη στον Αναστημένο Κύριο,
ο πυρήνας όλης της χριστιανικής ύπαρξης
Ωστόσο, η ομολογία πίστεως στην ανάσταση του Χριστού, θεωρείται το σημείο αναφοράς, η σύνθεση όλης της χριστιανικής πίστεως. Σε αυτή την πίστη βασίζεται ολόκληρη η χριστιανική ζωή, από αυτή την πίστη αντλούμε την πίστη μας στον Θεό Πατέρα, στο Άγιο Πνεύμα, στην Εκκλησία, στην ανάσταση των νεκρών… Ο Ιησούς μας τα αποκάλυψε όλα αυτά με τα λόγια Του και τα έργα Του και κυρίως με τον θάνατό Του. Αλλά, αν δεν είχε αναστηθεί από τους νεκρούς, όλα αυτά θα ήταν χωρίς αποτέλεσμα. Ο Ιησούς θα παρέμενε ένας σοφός, ένας ήρωας του παρελθόντος. Η ανάσταση του Χριστού, μετά τον θάνατο και την ταφή του, είναι το γεγονός που κάνει τη διαφορά και δίνει κύρος και αποτελεσματικότητα σε ολόκληρο το έργο του Ιησού Χριστού. Μάλιστα, ο Απόστολος Παύλος τονίζει ότι «αν ο Χριστός δεν αναστήθηκε, μάταιη είναι η πίστη μας, και εσείς είστε ακόμα στις αμαρτίες σας» (Α΄ Κορ. 15:17). Η Ανάσταση είναι η πιστοποίηση και η έγκριση του έργου του Ιησού από τον Πατέρα. Διδάσκει η Κατήχηση της Καθολικής Εκκλησίας: «Η Ανάσταση αποτελεί πριν απ’ όλα την επιβεβαίωση όλων όσων είχε κάνει και διδάξει ο ίδιος ο Χριστός. Όλες οι αλήθειες, ακόμη και οι πιο απρόσιτες στο ανθρώπινο πνεύμα, βρίσκουν τη δικαίωσή τους εάν, με το να αναστηθεί, ο Χριστός έδωσε την οριστική απόδειξη, που είχε υποσχεθεί, για τη θεϊκή του εξουσία» (αρ. 651).
Όπως για τους Εβραίους, η Έξοδος, δηλαδή το Πάσχα τους, αποτελεί το «υπαρξιακό πιστεύω» τους, και όλη η θρησκευτικότητάτους εξαρτάται απ’ αυτή την πρωταρχική εμπειρία της Εξόδου, έτσι καιοι χριστιανοί έχουν ως αφετηρία της πίστεώς τους την ανάσταση του Χριστού. Η πίστη του χριστιανού είναι αυτή που η ανάσταση του Ιησού γέννησε στους πρώτους μαθητές. Οι ερμηνευτές της Καινής Διαθήκης και οι θεολόγοι αναρωτιούνται «πώς γεννήθηκε η πασχαλινή πίστη;». Και καταρτίζουν εκτενείς καταλόγους συναίτιων παραγόντων: οι εμφανίσεις του Ιησού, ο άδειος τάφος κ.α. Αλλά η πρώτη αιτία είναι ο ίδιος ο Αναστημένος, ο Αναστημένος που συναντά τους δικούς Του. Οι μαθητές συνάντησαν, γι’ αυτό ξέρουν· πίστεψαν, γιατί είδαν. Ο Αναστημένος, που είναι το αντικείμενο της πίστεως, είναι ταυτόχρονα και η αιτία της πίστεως. Έτσι έγιναν πιστοί η Μαγδαληνή, ο Θωμάς και οι μαθητές της Εμμαούς, αλλά και ο Παύλος, «όταν ευδόκησε ο Θεός να αποκαλύψει τον Υιό Του σ’ εμένα» (Γαλ 1,15-16).
Η πίστη έχει ως αιτία και αντικείμενο τον Αναστημένο,
αλλά και ό,τι αυτός μας αποκάλυψε
Ο Ιησούς προσωπικά είναι «η ανάσταση από τους νεκρούς» (Ρωμ 1,4)· και ως τέτοιος, είναι το αντικείμενο της πίστεως: «Εγώ είμαι η ανάσταση και η ζωή. Όποιος πιστεύει σ’ εμένα, ακόμα κι αν πεθάνει, θα ζήσει. (…) Πιστεύεις σε αυτό;» ρωτά τη Μάρθα που θρηνούσε τον αδελφό της Λάζαρο (βλ. Ιων. 11,25-26). Η πίστη περιστρέφεται γύρω από αυτό το «Εγώ», εστιάζει σε αυτό: «το πιστεύεις αυτό;». Προφανώς πρόκειται για το πρόσωπο του Χριστού στο οποίο ο πιστός προσκολλάται και στην αλήθεια που Αυτός διακηρύττει. Αυτή, η αλήθεια, ωστόσο, έρχεται μετά, βασίζεται σε Αυτόν που είναι η ανάσταση. Πράγματι, είναι ο Αναστημένος, το αντικείμενο της πίστεως, εκείνης της πίστεως που προκλήθηκε από τη δύναμη της αναστάσεως. Η πίστη δεν περιστρέφεται πρωτίστως γύρω από αλήθειες. Σίγουρα, δέχεται αλήθειες, που γνωρίζει ως αποκαλυφθείσες, αλλά πρώτα απ’ όλα είναι μια προσκόλληση στο πρόσωπο του Αναστημένου που διδάσκει αυτές τις αλήθειες. Οι απόστολοι δεν ήταν πρωτίστως προπαγανδιστές μιας θρησκευτικής σκέψης, αλλά κήρυκες ενός προσώπου, αυτό του Αναστημένου Ιησού. Το κήρυγμά τους ήταν ένα κήρυγμα, μια διακήρυξη: «Αυτό που κηρύττουμε είναι ο Χριστός ο Κύριός μας» (2 Κορ 4,5). Για τον Απόστολο Παύλο «Κύριος» είναι συνώνυμο με τον Ιησού Αναστημένο. Η πίστη έχει Αυτόν ως στόχο: «Πιστεύουμε σε Αυτόν που ανέστησε από τους νεκρούς τον Ιησού τον Κύριό μας, που παραδόθηκε για τις αμαρτίες μας και αναστήθηκε για τη δικαίωσή μας» (Ρωμ 4,24-25), διδάσκει ο Απόστολος Παύλος.
Συμμετοχή στο Πασχαλινό Μυστήριο
Όλη η ζωή του χριστιανού είναι μια συμμετοχή στον θάνατο και την ανάσταση του Χριστού: κάθε πράξη πίστεως είναι πασχαλινή κοινωνία. Στη γλώσσα των Συνοπτικών ευαγγελιστών, «πιστεύω» σημαίνει ακολουθώ τον Χριστό μέχρι θανάτου: «Αν κάποιος θέλει να με ακολουθήσει, ας απαρνηθεί τον εαυτό του και ας πάρει τον σταυρό του» (Ματθ 16,24 κ.ε.). Ο άρτος της ζωής είναι η «σάρκα που παραδόθηκε για τη ζωή του κόσμου» (Ιω 6,50). Δεν μπορείς να τραφείς από το θυσιαζόμενο σώμα χωρίς να συμμετάσχεις σε αυτήν τη θυσία. Μέσω της πίστεώς του, ο Άγιος Παύλος, ενώ είναι ακόμα ζωντανός, βρίσκεται σταυρωμένος εν Χριστώ (Βλ. Γαλ 2,19).
Σε αυτή την κοινωνία με τον Αναστάντα Κύριο, ο πιστός δικαιώνεται, δηλαδή σώζεται. Ο Ιησούς «αναστήθηκε για τη δικαίωσή μας» διδάσκει ο Απόστολος Παύλος (Ρωμ 4,25). Ο άνθρωπος δεν δικαιώνεται εξαιτίας των καλών του έργων. Η σωτηρία είναι ένα δώρο που ο Θεός χορηγεί στον άνθρωπο εξαιτίας του θανάτου και της αναστάσεως του Χριστού. Βέβαια ο άνθρωπος πρέπει να συνεργαστεί, να δεχτεί με πίστη το δώρο της σωτηρίας.
Πώς, εμείς σήμερα, «συναντάμε» τον Αναστάντα Χριστό;
Η χάρη της πίστεως είναι μια αποκάλυψη, μια αποκάλυψη που σε ωθεί να πιστεύεις, όπως οι Απόστολοι πίστεψαν διότι είδαν τον Χριστό αναστημένο.Ο Ιησούς γίνεται ορατός για να Τον πιστέψουν οι μαθητές. Στις απαρχές της Εκκλησίας, οι εμφανίσεις του Ιησού ήταν εξαιρετικής ευκρίνειας, γιατί έπρεπε να θεμελιωθεί η Εκκλησία. Αλλά εμείς σήμερα δεν βλέπουμε με τα μάτια μας τον αναστημένο Χριστό. Πώς λοιπόν να πιστέψουμε; Σήμερα ο Χριστός αποκαλύπτεται διαφορετικά, μυστηριακά. Κάνει τον εαυτό Του γνωστό μέσω των ιερών μυστηρίων που προκαλούν την πίστη, αλλά και μέσω της κοινότητας των πιστών. Όπως οι μαθητές της Εμμαούς (Λουκ. 24,13-35), έτσι και εμείς «αναγνωρίζουμε» τον Αναστάντα στο «κλάσμα του άρτου» (τεμαχισμό). Όπως επίσης γνωρίζουμε τον Αναστημένο στους φτωχούς και στους πονεμένους (βλ. Ματθ. 25,31-46). Η Θεία Λατρεία αποτελεί τη σίγουρη οδό μέσω της οποίας ο Αναστημένος Σωτήρας Ιησούς μας προσεγγίζει για να μας δωρίσει, μυστηριακά, τη σωτήρια δράση Του. Αυτή είναι η ουσία της Θείας Λατρείας, αυτή είναι το Πασχαλινό Μυστήριο που από το παρελθόν και το έσχατο γίνεται παρόν για όλους εμάς.
H Κατήχηση της Καθολικής Εκκλησίας συνοψίζει ως εξής όσα προσπαθήσαμε να πούμε μέχρις αυτό το σημείο: «Η Ανάσταση του Ιησού είναι η κορυφαία αλήθεια της πίστεώς μας στον Χριστό, που την πίστεψε και τη βίωσε ως κεντρική αλήθεια η πρώτη χριστιανική κοινότητα, μεταδόθηκε ως βασική από την Παράδοση, καθορίστηκε από τα κείμενα της Καινής Διαθήκης, κηρύχθηκε ως ουσιαστικό μέρος του Πασχαλινού Μυστηρίου μαζί με τον σταυρό: “Χριστός ανέστη εκ νεκρών, θανάτω θάνατον πατήσας και τοις εν τοις μνήμασι ζωήν χαρισάμενος”» (αριθ. 638).●●●
+ Ιωάννης Σπιτέρης
Αρχιεπίσκοπος
