Μια φορά ένα παιδάκι του κατηχητικού με ρώτησε: «Αφού ο Θεός μας έσωσε από τις αμαρτίες, γιατί αμαρτάνουμε ακόμα;».
Τώρα πια, το παιδί αυτό έχει μεγαλώσει, αλλά, έστω και καθυστερημένα, θα προσπαθήσω να του δώσω μια απάντηση.
Καθώς πλησιάζουμε στη Μεγάλη Εβδομάδα, θα ακούσουμε συχνά την έκφραση: «Ιησούς ο Σωτήρας» ή «μέσω του θανάτου του Χριστού σωθήκαμε». Εξάλλου, η έκφραση «Ιησούς ο Σωτήρας» είναι σχεδόν ταυτισμένη με τον Χριστιανισμό. Τι σημαίνει όμως στην πραγματικότητα: «σωτηρία», «σωθήκαμε», «ο Ιησούς είναι ο Σωτήρας μας;».
Η λέξη «σωτηρία» στην κοινή αντίληψη συνδέεται με την πρόθεση «από»: σωτηρία από την αμαρτία, από τον διάβολο, από τον θάνατο… Ωστόσο, η σωτηρία που προτείνει ο Θεός και περιγράφεται στην Καινή Διαθήκη συνδέεται με την πιο θεϊκή πραγματικότητα: την ίδια τη Ζωή του Θεού. Σωτηρία σημαίνει κοινωνία με τον Τριαδικό Θεό, την πηγή όλης της Ζωής. Σε μια ανθρωπότητα διψασμένη για ζωή, που ζει σε μια κουλτούρα θανάτου, ο Θεός – μέσω του Ιησού Χριστού, εν Αγίω Πνεύματι – μας προσφέρει την Αιώνια Ζωή. Αυτή είναι η χριστιανική σωτηρία: απελευθέρωση από την υπαρξιακή μας μοναξιά και βύθιση στον απέραντο ωκεανό της θεϊκής Ζωής.
Η Αγία Τριάδα ως «Ζωή – σε-Κοινωνία»
Η σωτηρία ορίζεται από την αποκάλυψη του Θεού μέσω του Ιησού Χριστού. Ο Θεός, σύμφωνα με την χριστιανική πίστη, είναι η Αγία Τριάδα: τρία Πρόσωπα (Πατέρας, Υιός, Άγιο Πνεύμα) που ζουν σε κοινωνία αιώνιας αγάπης. Η ζωή Του δεν είναι μοναχική, αλλά συνεχής κοινωνία, όπου κάθε Πρόσωπο «ζει» για τα άλλα. Αυτή η αγάπη είναι τόσο δυνατή που ενώνει τα τρία Πρόσωπα σε έναν και μοναδικό Θεό. Γι’ αυτό ο Απόστολος Ιωάννης δηλώνει: «Ο Θεός αγάπη εστί» (Α’ Ιωάν. 4,8).
Σωτηρία: Συμμετοχή στην Τριαδική Ζωή
Εφόσον ο Θεός είναι Μυστήριο Κοινωνίας, θέλησε να δημιουργήσει τον άνθρωπο για να τον κάνει συμμέτοχο της Ζωής Του. Αυτό το «σχέδιο» (βλ. προς Εφεσίους 1,3-12) πραγματοποιείται μέσω του Ιησού Χριστού εν Αγίω Πνεύματι. Έτσι έχουμε πρόσβαση στη ζωή της Αγίας Τριάδας και γινόμαστε «συμπολῖται τῶν ἁγίων καὶ οἰκεῖοι τοῦ Θεοῦ» (Προς Εφεσίους 2,19). Τα ιερά Μυστήρια της χριστιανικής μύησης (Βάπτισμα, Χρίσμα, Ευχαριστία) αποτελούν την ορατή είσοδο σε αυτήν την ενσωμάτωση και δημιουργούν την ορατή διάσταση αυτής της «ζωής εν κοινωνία», δηλαδή την Εκκλησία. Αυτό είναι το «Ευαγγέλιο», η χαρμοσύνη είδηση της σωτηρίας μας.
Ο Ιησούς: Η Πύλη προς τη Ζωή
Ήδη η λέξη «Ιησούς» σημαίνει «Σωτήρας» (εβραϊκά Yeshou΄a από το ρήμα yasha’ = σώζω). Ο Ιησούς είναι ο Σωτήρας διότι πρωταρχικά είναι η Πύλη της Ζωής. Ο ίδιος προσδιορίζει την αποστολή Του ως Εκείνος που δίδει ζωή:«ἐγὼ ἦλθον ἵνα ζωὴν ἔχωσι καὶ περισσὸν ἔχωσιν» (Ιω. 10,10). Μάλιστα, ο ίδιος είναι η Ζωή (βλ. Ιω. 1,4; 11,25; 14,6). Δεν πρόκειται για οποιαδήποτε ζωή, αλλά για την «αιώνια Ζωή», την μοναδική Ζωή που αξίζει να αποκαλείται με αυτό το όνομα, αυτή τη Ζωή που σώζει τον άνθρωπο. Είναι τόσο ουσιώδης αυτή η ζωή εν Χριστώ, που μόνο όποιος την τρέφει με τον «Άρτο της Ζωής» θα αποφύγει το θάνατο και θα είναι πλήρως χορτασμένος (βλ. Ιω. 6,35.50-58).
Η Αμαρτία ως άρνηση της Ζωής
Ο Θεός, στην άπειρη σοφία και καλοσύνη Του, ευδόκησε να επικοινωνήσει με τον άνθρωπο και να του χορηγήσει τη Ζωή Του. Πραγματοποίησε αυτό το σχέδιό Του με την ενσάρκωση του Υιού Του. Ωστόσο, ο άνθρωπος αρνήθηκε -ελεύθερα- αυτή την προσφορά κοινωνίας με τον Θεό, που του εξασφάλιζε τη Ζωή. Θέλησε να αυτονομηθεί, να είναι «αυτόνομος» (αυτός – νόμος) από τον Θεό. Η άρνηση του ανθρώπου να ενωθεί με τον Θεό, σημαίνει άρνηση της πηγής της ύπαρξής του, σημαίνει αποξένωση από ό,τι συνιστά την πηγή της ζωής του, σημαίνει θάνατο. Η πραγματική ζωή για την Αγία Γραφή και τους Πατέρες της Εκκλησίας, είναι η κοινωνία με τον Θεό, αυτή και μόνο αυτή είναι η «αιώνια Ζωή». Αυτήν έχασε ο άνθρωπος και απέμεινε μόνο με τη βιολογική του ζωή που τον οδηγεί στον βιολογικό του θάνατο. Η αμαρτία δεν αναφέρεται πρώτα στην παράβαση ενός νόμου, αλλά στην δυνατότητα ζωής-θανάτου, ύπαρξης-μη ύπαρξης. «Είναι αδύνατο να ζήσεις χωρίς ζωή» διδάσκει ο Άγιος Ειρηναίος«αλλά η ζωή είναι εφικτή μόνο με τη συμμετοχή στο Θεό» (Κατά των αιρέσεων, IV,20,5).
Πώς εκδηλώνεται βιωματικά η σωτηρία;
Η αμαρτία, έννοια κατανοητή ως άρνηση της κοινωνίας με τον Θεό, δημιουργεί στον άνθρωπο μια κατάσταση κένωσης της ύπαρξης. Ο Χριστός, με την ενσάρκωσή Του, αποκαθιστά την κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό και με το θείο πάθος, τον θάνατο και την ανάστασή Του, επαναφέρει τον άνθρωπο, ο οποίος «ξέφυγε από την αληθινή Ζωή», στην εκ νέου ανακάλυψη του πατρικού προσώπου του Θεού. Η ενσάρκωση και το πάθος του Χριστού αποτελούν την ύψιστη αποκάλυψη του «πάθους της αγάπης» του Θεού. Ατενίζοντας τον σταυρό, δεν έχουμε πλέον λόγο να αμφιβάλλουμε για την αγάπη του Θεού και έτσι μπορούμε να ανταποκριθούμε και να συμφιλιωθούμε μαζί Του. Ο σταυρός είναι πραγματικά ο «τόπος» όπου ο άνθρωπος συναντά τον Θεό ως Πατέρα, «αναγνωρίζει» την αγάπη Του για εμάς και επιστρέφει σε Αυτόν, όπως ο άσωτος υιός: ο Πατέρας περιμένει τον γιο που έφυγε μακριά Του, στον ίδιο το σταυρό του Χριστού. Η σωτηρία συνίσταται ακριβώς σε αυτήν την επιστροφή στην αγκαλιά του Θεού Πατέρα, στο πέρασμα από τον τρόμο του Θεού, στην υιική αγάπη προς τον Πατέρα. Μονάχα ο σταυρός, ως η ύψιστη εμπειρία της φύσης του Θεού-Αγάπη, μπορεί να μας ωθήσει να προσκολληθούμε με υιική αγάπη στον Πατέρα και προσκολλημένοι σε Αυτόν, να ανακτήσουμε τη ζωή και να ξαναγίνουμε «υιοί εν Υιώ». Ο Χριστός δεν πέθανε στο σταυρό για να ικανοποιήσει τη δικαιοσύνη του Θεού, που προσβλήθηκε από την αμαρτία, αλλά για να μας φέρει πίσω στην αγκαλιά του Πατέρα που περιμένει με ανυπομονησία να μας γεμίσει με τη Ζωή Του.
Ο σταυρικός θάνατος του Ιησού Χριστού είναι η συνεχής αποκάλυψη του μεγαλύτερου μυστηρίου του Θεού, μεγαλύτερου από τη ίδια Του την παντοδυναμία. Είναι το μυστήριο της αδυναμίας του Θεού, της ταπεινότητάς Του, της συνεχούς ταπείνωσής Του προς τον άνθρωπο, της συνεχούς καθόδου Του προς εμάς, κάνοντάς τον εαυτό Του μικρό, ώστε ο άνθρωπος, σε όλες τις καταστάσεις της ύπαρξής του (ηθικές αποτυχίες, πόνος, θάνατος), να βρει τον Θεό Αγάπη και να αφεθεί σε Αυτόν. Ο άνθρωπος μπορεί να σωθεί μόνο επειδή ο Θεός εν Χριστώ «εαυτόν εκένωσε» (Φιλιπ. 2,7) και σ’ αυτήν την εκμηδένιση του Θεού ανάβει η σπίθα της Ζωής για μας που είχαμε φύγει από τη Ζωή εξαιτίας της αμαρτίας. Τελικά, ο Χριστός και το σωτήριο έργο Του, είναι η πλήρης και τελική αποκάλυψη της φιλεύσπλαχνης αγάπης του Θεού προς εμάς. Αυτό εξηγεί τον λόγο της Ενσάρκωσης, του πάθους και του θανάτου του Χριστού και της Ανάστασής Του. Αυτό εξηγεί τον λόγο της ύπαρξής μας και αυτή είναι που της παρέχει σκοπό και περιεχόμενο.
+ Ιωάννης Σπιτέρης
Αρχιεπίσκοπος
