Στις καθολικές εκκλησίες, στα ιερά άμφια, στα ιερά σκεύη, ως σύμβολο των Ιησουιτών βλέπουμε το μονόγραμμα «IHS». Τι σημαίνει όμως και από πού προέρχεται αυτό το σύμβολο; Η προέλευση, ή τουλάχιστον η διάχυσή του, έχει ιδιαίτερη σχέση με την Ελλάδα.
Οι ιστορικοί της ενωτικής Συνόδου της Φλωρεντίας (1431-1439) δεν αναφέρουν αν ο μεγάλος φραγκισκανός ιεροκήρυκας και Άγιος Bernardino της Σιένα (1380-1444), είχε λάβει επίσημα μέρος σε αυτήν τη Σύνοδο. Εντούτοις, σε μια ανώνυμη βιογραφία του Αγίου Bernardino, που δημοσιεύθηκε τον 16ο αιώνα, αλλά είναι σίγουρα παλαιότερη, διαβάζουμε ότι ο Άγιος ήταν παρών στη Σύνοδο και πως «άλλοτε με το παράδειγμα του βίου του, άλλοτε με ιδιωτικές συζητήσεις ή δημόσιους διαλόγους, βοήθησε τους Έλληνες να προχωρήσουν στην ένωση». Μάλιστα, είχε το χάρισμα να μιλάει την ελληνική γλώσσα με τέτοιο τρόπο που, ανεβασμένος στον άμβωνα, κάλεσε τους Έλληνες να κάνουν τα πάντα για να πραγματοποιήσουν την ένωση των χριστιανών. Μίλησε τόσο ωραία στα ελληνικά, που εκείνοι αναφώνησαν: «Ο Bernardino μιλάει ελληνικά σαν να είχε γεννηθεί στην Ελλάδα» (Vita Sancti Bernardini Senesis, Ordinis Minorum ab ejus quodam contemporaneo fideliter conscriptas est ulus Laur. Surius mutabit natus anno1380 ob. 1444, στο Laurentius Surius, Historia seu Vitae sanctorum, V, Torino 1876. Το παράθεμα στο L. Wadding, AnnalesMinorum, Quaracchi 1931-41, 11-67).
Αλλά μακρά πιο ενδιαφέρουσα, είναι η είδηση που μας αποκάλυψε ο Έλληνας βυζαντινολόγος Δ. Γιαννακόπουλος (Βλ. Δ. Γιαννακόπουλος, Ο Άγιος Bernardino από τη Σιένα και οι Έλληνες στη Σύνοδο της Φλωρεντίας (1438-1439), στου ΙΔΙΟΥ, Βυζάντιο και Δύση. Η συνεχόμενη επίδραση των δυο πολιτισμών στον Μεσαίωνα και την Ιταλική Αναγέννηση (330-1600), Αθήνα 1985, 315-329), σύμφωνα με την οποία ο Bernardino, ευρέως γνωστή προσωπικότητα της εποχής, ενδέχεται να ήταν παρών κατά τη διάρκεια της Συνόδου της Φλωρεντίας με ανεπίσημο τρόπο, ως κήρυκας, και δεν αποκλείεται να είχε επαφές με Ησυχαστές μοναχούς που συμμετείχαν στην ελληνική αποστολή.
Σύμφωνα με τον ίδιο μελετητή, το μονόγραμμα του Bernardino «JHS» και η ευλάβειά του στο Όνομα του Ιησού, φανερώνει έναν τρόπο να ζει την αυστηρή ησυχαστική πνευματικότητα, που βασίζεται στη δύναμη του Ονόματος του Ιησού. Το μονόγραμμα του Bernardino, το οποίο εμφάνιζε γραμμένο σε πλακέτες κατά τη διάρκεια του κηρύγματός του, είναι όμοιο μ’ εκείνο που χαράσσουν ακόμη και σήμερα σε πλακέτες οι μοναχοί του Αγίου Όρους, για να θυμούνται ότι πρέπει να προσεύχονται συνέχεια, επικαλούμενοι το όνομα του Ιησού.
Το νόημα του μονογράμματος, δεν ήταν αυτό που αποδόθηκε στη συνέχεια, δηλαδή «Jesus Hominum Salvator (Ιησούς Ανθρώπων Σωτήρας)», αλλά είναι το ίδιο το μονόγραμμα του ονόματος του Ιησού, γραμμένο στα ελληνικά, όπως το χρησιμοποιούσαν και το χρησιμοποιούν ακόμη οι ορθόδοξοι μοναχοί: «ΙΗ[ΣΟΥ]C».
Συνεπώς, ο Άγιος Bernardino μπορεί κάλλιστα να είχε επηρεαστεί από τους Ησυχαστές, που ήταν παρόντες στη Σύνοδο της Φλωρεντίας, ώστε να υιοθέτησε την ευλάβεια και το σύμβολο του Ονόματος του Ιησού, που χαρακτήριζε τα κηρύγματά του και τα γραπτά του. Η ομοιότητα του συμβόλου του με αυτό των Ησυχαστών, παραμένει εντυπωσιακή. Για τον Έλληνα βυζαντινολόγο Δ. Γιαννακόπουλο αυτή η ομοιότητα είναι γεγονός. Βέβαια αυτό το μονόγραμμα προϋπήρχε του Αγίου Bernardino. Το συναντάμε στους αρχαίους ελληνικούς κώδικες της Καινής Διαθήκης ως συντομογραφία της λέξης «Ιησούς», όπως επίσης σε βυζαντινά νομίσματα και μνημεία. To 1427, τέλος, o πάπας Μαρτίνος ο 5ος διέταξε πάνω στο «Η» να υψώνεται ένας σταυρός.
Είναι αναμφισβήτητο, πάντως, πως η μεγάλη διάχυση και κυρίως η ευλάβεια αυτής της συντομογραφίας, οφείλεται στον Άγιο Bernardino από τη Σιένα. Το 1541 δε, ο Άγιος Ιγνάτιος Λογιόλα, ιδρυτής του Τάγματος των Ιησουϊτών, το επέλεξε ως έμβλημα του Τάγματός του. Ο πάπας Φραγκίσκος το συμπεριλαμβάνει στον θυρεό του.
+ Ιωάννης Σπιτέρης
Αρχιεπίσκοπος
You might be interested in …
«Η Θεολογία της Ειρήνης Χθες και Σήμερα», του σεβ. Ιωάννη Σπιτέρη. Μέρος Γ’
ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ Η πρόσφατη διδασκαλία της Καθολικής Εκκλησίας περί της ειρήνης Η στάση και οι αναφορές της Καθολικής Εκκλησίας σχετικά με την ειρήνη είναι τόσο […]
O Φρανσουά Μωριάκ, χριστιανός και ερωτευμένος με τον Ιησού Χριστό και ο Εβραίος Έλι Βίζελ, μια συνάντηση και εγένετο «Η Νύχτα»
Τις 30 Σεπτεμβρίου 1928 γεννήθηκε στην Ρωμανία ο Εβραίος συγγραφέας Ελιέζερ (Έλι) Βίζελ (Wiesel Elie), καθηγητής, δημοσιογράφος και πολιτικός ακτιβιστής, Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 1986. Έγραψε περισσότερο από 40 βιβλία, αλλά είναι πιο γνωστός για ένα μικρό βιβλίο, […]
«Θα φάτε και θα ευλογήσετε τον Θεό», του σεβασμ. Ιωάννη Σπιτέρη
Όλο και σπανιότερα, πριν από το φαγητό, οι οικογένειές μας βρίσκουν λίγο χρόνο ή αισθάνονται την ανάγκη να δοξάσουν και να ευχαριστήσουν τον Θεό για την τροφή που κάθε μέρα μπορούν να απολαμβάνουν. Αλλά αυτό […]