12 ΚΑΙ 13 ΙΟΥΝΙΟΥ 2022
Πολυαγαπημένα μου αδέλφια,
Ο Εσπερινός της Πεντηκοστής μας δίνει δύο τροπάρια, τα οποία θα ήθελα να αποτελέσουν την κατευθυντήρια γραμμή για την ποιμαντορική μου επιστολή αυτού του έτους. Είναι δύο λατρευτικά κείμενα, τα οποία κατά κάποιο τρόπο αγιογραφούν σαν μία εικόνα την χριστιανική μας ζωή και την οντότητά μας ως Καθολική Εκκλησία βυζαντινής παράδοσης στην Ελλάδα.
«Γλώσσες ἀλλογενῶν, εκαινούργησας Χριστὲ τοὺς σοὺς Μαθητὰς, ἵνα δι’ αὐτῶν σε κηρύξωσι, τὸν ἀθάνατον Λόγον καὶ Θεὸν, τὸν παρέχοντα ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν τὸ μέγα ἔλεος.»
«Πάντα χορηγεῖ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον· βρύει προφητείας, ἱερέας τελειοῖ, ἀγραμμάτους σοφίαν ἐδίδαξεν, ἁλιεῖς θεολόγους ἀνἐδειξεν, ὅλον τὸν θεσμὸν τῆς Εκκλησίας. Ὁμοούσιε, καὶ ὁμὀθρονε τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ, Παράκλητε, δόξα σοι.»
Τα τροπάρια αυτά μας οδηγούν σε διάφορες σπουδαίες και θεμελιώδεις όψεις της ζωής μας και της χριστιανικής μας ταυτότητας. Το πρώτο από αυτά ψάλλει: «Γλώσσες ἀλλογενῶν, εκαινούργησας Χριστὲ τοὺς σοὺς Μαθητὰς, ἵνα δι’ αὐτῶν σε κηρύξωσι, τὸν ἀθάνατον Λόγον καὶ Θεὸν,…». Το πρώτο τροπάριο μας λέει ότι ο Κύριος μας εγκαινιάζει, μας ανανεώνει, μας κάνει νέους ανθρώπους με τη γνώση «ξένων γλωσσών», αυτό σημαίνει ότι μας ανοίγει, μας κάνει νέους, ώστε να δεχθούμε τη διαφορά στη χριστιανική μας ζωή. Με την εικόνα των «ξένων γλωσσών», μας προετοιμάζει, ανοίγει την καρδιά μας στην απεριόριστη φιλοξενία. Όταν μιλούμε –καταλαβαίνουμε- υποδεχόμαστε τη γλώσσα ενός άλλου, αυτός γίνεται αδελφός μας.
Το δεύτερο τροπάριο υπογραμμίζει αυτό που ο Κύριος ενεργεί σ’ εμάς με το δώρο του Αγίου Πνεύματος, το δώρο εκείνο το οποίο: «…βρύει προφητείας, ἱερέας τελειοῖ, ἀγραμμάτους σοφίαν ἐδίδαξεν, ἁλιεῖς θεολόγους ἀνἐδειξεν, ὅλον τὸν θεσμὸν τῆς Εκκλησίας», επομένως είναι το δώρο που μας κάνει νέους ανθρώπους, σωσμένους και λυτρωμένους, το δώρο που μας ανανεώνει και μας κάνει ικανούς να κηρύξουμε τον Θεό, ο οποίος έγινε άνθρωπος. Είναι ένα δώρο του Αγίου Πνεύματος, το οποίο μας κάνει προφήτες, ιερείς, σοφούς με τη σοφία του Ευαγγελίου, μας κάνει θεολόγους, ικανούς να μιλούμε στον Θεό, και να μιλούμε για τον Θεό στους ανθρώπους. Ένα δώρο του Αγίου Πνεύματος το οποίο μας κάνει φύλακες (και αυτό είναι πολύ σπουδαίο για όλους μας) “…φύλακες για όλον τον αρμονικό θεσμό της Εκκλησίας”. Μας κάνει ανθρώπους εκκλησιαστικής κοινωνίας και ειρήνης, όπως σας υπογράμμισα και στην πασχαλινή μου επιστολή. Η εκκλησιαστική κοινωνία (είμαι γι’ αυτό βαθιά πεπεισμένος), είναι ένα δώρο του Αγίου Πνεύματος, το οποίο όμως ζητά από μας, θα έλεγα ότι απαιτεί από εμάς, να είμαστε πάντοτε φύλακες Του.
Από τα δύο τροπάρια ξεχωρίζουν δύο λέξεις, δύο όψεις τις οποίες θέλω να σας υπογραμμίσω: υποδοχή και δώρο.
Υποδοχή. Πρώτα πρώτα υποδοχή του Κυρίου στην ζωή μας και επίσης στο Ευαγγέλιό του. Να υποδεχθούμε τον Κύριο, ο οποίος μας οδηγεί και ο οποίος βαδίζει δίπλα μας και μαζί μας, όπως σας έλεγα επίσης στην Πασχαλινή μου επιστολή. Να υποδεχόμαστε και να ζούμε το Ευαγγέλιό Του, Λόγο ζωής και Λόγο ζωντανό, Ευαγγέλιο, Χαρμόσυνο Άγγελμα αγάπης, συγνώμης, συμφιλίωσης και ειρήνης. Και αυτό για μας γίνεται όχι μόνο θεμελιακό, αλλά θα έλεγα και ζωτικό, κατά την ταραγμένη στιγμή της ιστορίας την οποία ζούμε.
Δώρο. Το δώρο της προφητείας, της ιεροσύνης, της σοφίας, της εκκλησιαστικής κοινωνίας. Προφητείας στο άγγελμα του Ευαγγελίου, μέσα σε κάθε κατάσταση στην οποία ζούμε. Ιεροσύνη στην υπηρεσία του Κυρίου και των αδελφών μας μέσα στην Εκκλησία. Σοφίας στην διδασκαλία στην οποία καλούμαστε ως Επίσκοπος, ως Ιερείς. Εκκλησιαστική κοινωνία όταν δημιουργούμε και όταν ζούμε ως Εκκλησία και μέσα στην Εκκλησία, ενότητα και αδελφοσύνη που γεννιούνται και αναβλύζουν από το Ευαγγέλιο.
Εκατονταετηρίδα της Αποστολικής Εξαρχίας 1922-2022
Αυτό το έτος 2022 για την Εξαρχία μας είναι πολύ σπουδαίο, έστω και αν είναι δυστυχώς ακόμα σημαδεμένο από τα όρια και τους πόνους της πανδημίας. Πραγματικά, μέσα στο 1922, ο Αποστολικός Έξαρχος Γεώργιος Χαλαβαζής, ονομασμένος Έξαρχος από τον Πάπα Βενέδικτο 15ο κατά το 1920, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Και τώρα, μέσα στο έτος 2022 συμπληρώνονται εκατό χρόνια παρουσίας της Εξαρχίας στην Ελλάδα με τον επίσκοπο, με ιερείς, με τους πιστούς. Τα περισσότερο από δύο χρόνια της πανδημίας, με τα όρια που μας επέβαλαν, με έκαναν να αναβάλω ένα ενδεχόμενο, θα έλεγα «επίσημο» εορτασμό της επετείου, ίσως προς τα τέλη του 2022, ή κατά το 2023. Αλλά ή ποιμαντορική μου επιστολή αυτής της Πεντηκοστής, ξεκινώντας από τα δύο τροπάρια τα οποία προαναφέραμε, θέλει να στοχαστεί πάνω στην Εκκλησία μας, πάνω στην Αποστολική Εξαρχία βυζαντινής παράδοσης στην Ελλάδα. Ο στοχασμός αυτός μπορεί να ξεκινήσει κατά τον εορτασμό της εορτής της Πεντηκοστής, την Κυριακή και την Δευτέρα, 12 και 13 Ιουνίου, και με τις Θείες Λειτουργίες των ημερών αυτών να ξεκινήσουν οι εορτασμοί της πρώτης εκατονταετηρίδας, οι οποίοι θα ολοκληρωθούν κατά το 2023. Σε κάθε περίπτωση, ένα ξεκίνημα, ταυτόχρονα συμβολικό και πραγματικό, αυτής της εκατονταετηρίδας θα είναι ο αγιασμός της νέας έδρας του βιβλιοπωλείου ΚΑΛΟΣ ΤΥΠΟΣ, το οποίο είναι το μοναδικό βιβλιοπωλείο και εκδοτικός οίκος της Καθολικής Εκκλησίας στην Ελλάδα, του οποίου η έδρα από μερικούς μήνες βρίσκεται ήδη στην ίδια έδρα της Εξαρχίας, στην οδό Αχαρνών 246. Αυτόν τον αγιασμό θα τον τελέσουμε την Δευτέρα της Πεντηκοστής, εορτή του Αγίου Πνεύματος, μετά την τέλεση της Θείας Λειτουργίας.
Από την άφιξή μου στην Ελλάδα ως Επίσκοπος Έξαρχος, κατά το 2016 αντιλήφθηκα μία πραγματικότητα που μπορεί να φανεί παράδοξη: από μία πλευρά είμαστε μία Εκκλησία μικρή και φτωχή, με δύο μόνο ενορίες, με περιορισμένο αριθμό ιερέων και μοναζουσών, με πολλές δυσκολίες, σε καθημερινό επίπεδο της καθημερινής ζωής… Aλλά από την άλλη πλευρά είμαστε μία Εκκλησία ζωντανή, η οποία πορεύεται με πίστη, τελεί τα Ιερά Μυστήρια, κηρύττει το Ευαγγέλιο του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Η Εκκλησία μας έχει ιερείς προερχόμενους από την Ελλάδα, από την Ιταλία, από τη Σλοβακία, από την Ουκρανία, από την Ουγγαρία, από το Ιράκ και ο Επίσκοπός σας προέρχεται από την Ισπανία. Το γεγονός αυτό αποτελεί πάντοτε ένα μεγάλο πλούτο, ποτέ έναν περιορισμό αλλά αληθινά ένα δώρο: «Γλώσσες ἀλλογενῶν, εκαινούργησας Χριστὲ τοὺς σοὺς Μαθητὰς,..»
Μια Εκκλησιά με την κοινότητα μοναζουσών της ”Παμμακαρίστου Θεοτόκου” στην Κηφισιά, που συνεχίζει τη λειτουργία της προσευχής, της γενναιοδωρίας, της βοήθειας και της αγάπης προς την Εξαρχία μας. Στη μνήμη των σπουδαίων έργων που έγιναν σε αυτά τα εκατό χρόνια ύπαρξης. Μια κοινότητα μοναζουσών που είναι παρούσα και ζωντανή στην Εξαρχία μας και που ελπίζουμε ότι ο Κύριος θα συνεχίσει να ευλογεί με νέες δυνάμεις μέσα της.
Μία Εκκλησία με πιστούς Έλληνες, Ουκρανούς, Ιρακινούς, Ρουμάνους που αγαπούν την Εκκλησία μας και αυτή η αγάπη τους, μαζί με την δύναμη και τη χάρη του δώρου του Αγίου Πνεύματος, αποτελούν τον ζωτικό πυρήνα της Εξαρχίας μας. Με πραγματικότητες πολύ σπουδαίες και ωραίες, που αποτελούν το στεφάνι αυτής της Εκκλησίας μας: το Ίδρυμα για το Παιδί «Η Παμμακάριστος», η Κάριτας «Θεία Πρόνοια», και επίσης ο μεγάλος πλούτος του εθνικού και γλωσσικού λαϊκού στοιχείου: είμαστε μία εκκλησία με λαϊκούς πιστούς Έλληνες, και Ουκρανούς και Ρουμάνους βυζαντινής παράδοσης, και πιστούς Ιρακινούς και Συρίους χαλδαϊκής παράδοσης: αυτές οι πραγματικότητες αποτελούν ένα αληθινό διαμάντι στην καρδιά της Εκκλησίας μας. Εδώ ξαναβρίσκουμε τις δύο λέξεις, τις οποίες υπογράμμισα στην αρχή: υποδοχή και δώρο.
Είμαστε μία Εκκλησία η οποία, πριν από εκατό χρόνια έζησε στην σάρκα της την μετανάστευση, τον πόλεμο, και η οποία σήμερα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη, και μάλιστα ανοιχτή για να υποδεχθεί όποιον υποφέρει και πάλι από την μετανάστευση, από τον διωγμό, από τον πόλεμο υποδεχόμενη με ανοιχτή αγκαλιά αδελφούς χριστιανούς από την Ουκρανία, από το Ιράκ, χώρες επίσης χριστιανικές και δοκιμαζόμενες από τον διωγμό, το μίσος και τον πόλεμο.
Τη στιγμή αυτή, κατά την οποία ατενίζουμε στον εορτασμό της εκατονταετηρίδας της Εξαρχίας μας, της Εκκλησίας μας, θέλω να ατενίζουμε όχι τόσο σ’ αυτό που υπήρξαμε, ως ένα σημαντικό μέρος της ιστορίας της Ελλάδος, κατά τα διακόσια αυτά χρόνια της ανεξαρτησίας της, και ως ένας κόκκος άμμου στην ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας. Θέλω και θέλουμε να ατενίζουμε προς το μέλλον, προς τη νέα εκατονταετία που ανοίγεται μπροστά μας.
Θυμούμαι ότι την ημέρα της επισκοπικής μου χειροτονίας, στην βασιλική του Αγίου Παύλου, έξω από τα τείχη της Ρώμης, ο Επίσκοπος Δημήτριος Σαλάχας στην ομιλία του είπε δυναμικά: «Η Εξαρχία ζει! Δεν πέθανε!» Και καθημερινά γίνομαι περισσότερο πεπεισμένος ότι η Εκκλησία μας, η Εξαρχία μας είναι ζωντανή, από χάρη και δωρεά και ευσπλαχνία του Κυρίου μας, ο οποίος την αγαπά, και θέλει να την αγαπούμε και εμείς.
Είμαστε μία Εκκλησία η οποία για έναν ολόκληρο αιώνα έδωσε μαρτυρία της πιστής κοινωνίας η οποία μας κάνει Καθολικούς, μας κάνει ανοιχτούς προς τον Κύριο και προς τους χριστιανούς αδελφούς μας όλων των παραδόσεων, ανοιχτούς προς όλους τους ανθρώπους καλής θέλησης.
Η Εξαρχία ως Εκκλησία, η οποία επί εκατό χρόνια στο παρελθόν, και προς το μέλλον που ανοίγεται μπροστά μας, υπήρξε και παραμένει πιστός και ολόθερμος φύλακας της μεγάλης θεολογικής και λατρευτικής βυζαντινής παράδοσης. Και αυτό ήταν και παραμένει ένα σπουδαίο γεγονός: ο σεβασμός προς την λατρευτική παράδοση της Εκκλησίας μας, μία λατρευτική παράδοση την οποία έχουμε με τους αδελφούς Ορθοδόξους, τους οποίους αγαπούμε και με τους οποίους τελούμε την βυζαντινή Θεία Λατρεία σε όλα τα πλάτη της γης.
Η Εξαρχία ως Εκκλησία η οποία επί εκατό χρόνια υπήρξε και παραμένει τόπος συνάντησης και εκκλησιαστικής κοινωνίας, και ποτέ τόπος σύγκρουσης και διαίρεσης οποιασδήποτε μορφής. Μία Εκκλησία η οποία σεβάστηκε και σέβεται θα έλεγα ευλαβικά την πορεία της χριστιανικής πίστης, όπως ο καθένας την ζει και σύμφωνα με την παράδοση που ο καθένας την ζει.
Η Εξαρχία είναι λοιπόν μία Εκκλησία, μία πολυεθνική πραγματικότητα; Ή ίσως μία πολυγλωσσική πραγματικότητα; Ασφαλώς είναι μία πραγματικότητα πραγματικά καθολική, και το γεγονός αυτό δεν μπορούσαμε ποτέ να το αρνηθούμε: να είμαστε αληθινά Καθολικοί, ανοιχτοί και καταδεκτικοί, ποτέ αποκλειστικοί προς κανένα, για λόγους εθνικούς, πολιτισμικούς, γλωσσικούς, εκκλησιολογικούς. Ποτέ δεν αποκλείουμε να υποδεχθούμε και ποτέ δεν αποκλείουμε να γίνουμε δεκτοί. Η καθολική μας ταυτότητα είναι ο θεμελιακός λόγος για την ύπαρξή μας μέσα στην Εξαρχία.
Η Εξαρχία πορεύεται προς μία νέα εκατονταετία; Ασφαλώς και πορεύεται, διότι «Η Εξαρχία ζει! Δεν πέθανε!» το δηλώνω και εγώ, και το διακηρύττω με πεποίθηση. Και είμαστε ζωντανοί ως Εκκλησία του Χριστού, ως Εκκλησία Καθολική, ανατολική βυζαντινής παράδοσης, εάν ζούμε την υποδοχή και το δώρο για τα οποία σας μίλησα στην αρχή.
«…βρύει προφητείας, ἱερέας τελειοῖ, ἀγραμμάτους σοφίαν ἐδίδαξεν, ἁλιεῖς θεολόγους ἀνἐδειξεν, ὅλον τὸν θεσμὸν τῆς Εκκλησίας.»
Ας ζητήσουμε από τον Κύριο με πίστη, θα έλεγα και με δύναμη, ώστε σήμερα και κάθε μέρα της χριστιανικής μας ζωής, ως Εκκλησία του Χριστού, να λάβουμε το δώρο να παραμείνουμε «αλιείς», και ταυτόχρονα να παραμείνουμε άντρες και γυναίκες ικανοί να μιλούμε προς Αυτόν, να μιλούμε για Αυτόν, να μιλούμε με Αυτόν όλες τις ημέρες της ζωής μας.
+ π. Εμμανουήλ Νιν
Αποστολικός Έξαρχος
