ΤΡΙΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΕΔΡΑ ΤΟΥ ΧΑΡΤΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ
(22 Οκτωβρίου 1983 – 22 Οκτωβρίου 2013).
Η οικογένεια προηγείται και θεμελιώνει το Κράτος
Συμπληρώθηκαν 30 χρόνια του «Χάρτη των δικαιωμάτων της Οικογένειας» που εξέδωσε η Αγία Έδρα στις 22 Οκτωβρίου 1983. Η επέτειος αυτή εορτάζεται αυτές τις ημέρες στη Ρώμη με πρωτοβουλία του Ποντιφικού Συμβουλίου για την Οικογένεια και στις ανά τον κόσμο τοπικές Καθολικές Εκκλησίες με εκδηλώσεις μελέτης και εμβάθυνσης του διατακτικού του περιεχομένου του Χάρτη, αλλά κυρίως επιστράτευσης προς στήριξη του ιερού θεσμού του Γάμου και της Οικογένειας. Ιδιαίτερη σημασία προσλαμβάνει η επέτειος αυτή στους καιρούς μας όπου διάφορα νέα πρότυπα Οικογένειας προβάλλονται άκρως αντίθετα προς την αρχική βούληση του Δημιουργού Θεού με τη δημιουργία του ανθρώπου σε άνδρα και γυναίκα και με τη μυστηριακή αξία στην οποία ο Ιησούς Χριστός ανύψωσε τον Γάμο και την Οικογένεια.
Ο Χάρτης επισημαίνει ότι η Οικογένεια, η οποία συγκροτεί κάθε Κοινωνία, προηγείται του Κράτους και κάθε άλλου κοινωνικού συνόλου, είναι υποκείμενο ίδιων αναφαίρετων και αναλλοίωτων δικαιωμάτων. Η Οικογένεια δεν ταυτίζεται με το Κράτος, αλλά εντάσσεται, βιώνεται και λειτουργεί μέσα σε αυτό, γεννά ένα λαό και σε αυτόν ανήκει. Οι γονείς μέσα στον νόμιμο γάμο γεννούν και διαπαιδαγωγούν τα παιδιά και υπό κάποια έννοια γεννούν και διαπαιδαγωγούν το Έθνος του οποίου είναι μέλη και συμμετέχουν στο ιστορικό και πολιτιστικό του γίγνεσθαι. Δεν υπάρχει Κράτος χωρίς την Οικογένεια του οποίου αποτελεί το θεμέλιο. Αλλά δεν υπάρχει και Εκκλησία χωρίς την «κατ’ οίκον Εκκλησία» που είναι η χριστιανική Οικογένεια. Από αυτό λοιπόν προκύπτει το καθήκον της Εκκλησίας να απαιτεί το σεβασμό, την προστασία και την υπεράσπιση της Οικογένειας, της ταυτότητας και του ρόλου της εκ μέρους κάθε Πολιτείας.
Τα δικαιώματα της Οικογένειας συνδέονται άρρηκτα με τα έμφυτα δικαιώματα του ανθρώπου και θεμελιώνουν την ανθρώπινη Κοινότητα.
Παραθέτουμε το βαρυσήμαντο αυτό κείμενο του Χάρτη της Οικογένειας, άκρως επίκαιρο σήμερα, όπου ο «πολιτισμός» και η «εκκοσμικευμένη λαϊκίστικη ιδεολογία» επιδιώκουν τη βάναυση αλλοίωσή της.
Για τη Συνοδική Επιτροπή για την Οικογένεια
+ Ο Γρατιανουπόλως Δημήτριος
ΧΑΡΤΑ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ
22 Οκτωβρίου 1983
Η Αγία Έδρα, έχοντας συμβουλευθεί τις Συνόδους Ιεραρχίας, παρουσιάζει τώρα αυτή τη
ΧΑΡΤΑ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ
και καλεί επειγόντως όλα τα Κράτη, τις διεθνείς οργανώσεις και όλους τους θεσμούς και τα άτομα που ενδιαφέρονται να προωθήσουν το σεβασμό αυτών των δικαιωμάτων και να διασφαλίσουν την αποτελεσματική αναγνώριση και εφαρμογή τους.
Άρθρο 1
Όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα στην ελεύθερη επιλογή της κατάστασης της ζωής τους, δηλαδή να παντρευτούν και να δημιουργήσουν οικογένεια ή να παραμείνουν ανύπαντροι.
α) Κάθε άνδρας και κάθε γυναίκα που έχει φθάσει σε ηλικία κατάλληλη για σύναψη γάμου και έχουν την απαραίτητη ικανότητα, έχουν το δικαίωμα να παντρευτούν και να δημιουργήσουν οικογένεια χωρίς καμία διάκριση. Νομικοί περιορισμοί για την άσκηση αυτού του δικαιώματος, είτε προσωρινής είτε μόνιμης φύσεως, δεν μπορούν να επιβληθούν, παρά μόνο αν επιβάλλονται από σοβαρές και αντικειμενικές απαιτήσεις που αφορούν τον ίδιο το θεσμό του γάμου και τη δημόσια και κοινωνική σημασία του. Σε όλες τις περιπτώσεις, πρέπει να σέβονται την αξιοπρέπεια και τα θεμελιώδη δικαιώματα του ατόμου.
β) Όσοι επιθυμούν να παντρευτούν και να δημιουργήσουν οικογένεια έχουν το δικαίωμα να προσδοκούν από την κοινωνία ότι θα τοποθετηθούν από την κοινωνία μέσα σε ευνοϊκές ηθικές, παιδαγωγικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, οι οποίες θα τους επιτρέψουν να ασκήσουν το δικαίωμά τους να παντρευτούν εν πλήρη ωριμότητα και υπευθυνότητα.
γ) Η θεσμική αξία του γάμου πρέπει να υποστηρίζεται από τις δημόσιες αρχές. Η κατάσταση των μη παντρεμένων ζευγαριών δεν πρέπει να τοποθετείται στο ίδιο επίπεδο με το γάμο που έχει συναφθεί καταλλήλως.
Άρθρο 2
Ο γάμος δεν μπορεί να συναφθεί παρά με ελεύθερη συναίνεση, δεόντως εκφρασμένη, των συζύγων.
α) Χωρίς να παραγνωρίζεται, σε ορισμένους πολιτισμούς, ο παραδοσιακός ρόλος που παίζουν οι οικογένειες στον επηρεασμό της απόφασης των παιδιών τους, κάθε περιορισμός που θα εμπόδιζε την επιλογή ως συζύγου ενός καθορισμένου ατόμου πρέπει να αποφεύγεται.
β) Οι μέλλοντες σύζυγοι έχουν δικαίωμα στη θρησκευτική ελευθερία τους. Κατά συνέπεια, η επιβολή ως συνθήκη προ του γάμου της άρνησης της πίστης ή μια ομολογία πίστεως αντίθετη προς τη συνείδηση, αποτελεί παραβίαση αυτού του δικαιώματος.
γ) Οι σύζυγοι, μέσα στη φυσική συμπληρωματικότητα του άνδρα και της γυναίκας, έχουν την ίδια αξιοπρέπεια και ίσα δικαιώματα στο γάμο.
Άρθρο 3
Οι σύζυγοι έχουν το αναπαλλοτρίωτο δικαίωμα να δημιουργήσουν οικογένεια και να αποφασίσουν το διάστημα των γεννήσεων και τον αριθμό των παιδιών που θα φέρουν στον κόσμο, λαμβάνοντας πλήρως υπόψη τα καθήκοντά τους ο ένας απέναντι στον άλλο, απέναντι στα παιδιά που ήδη έχουν, την οικογένεια και την κοινωνία, ιεραρχώντας σωστά τις αξίες και σύμφωνα με την αντικειμενική ηθική τάξη που αποκλείει την προσφυγή στην αντισύλληψη, τη στείρωση και την έκτρωση.
α) Οι πράξεις των δημοσίων εξουσιών ή των ιδιωτικών οργανισμών που τείνουν να περιορίσουν κατά κάποιο τρόπο την ελευθερία των συζύγων στις αποφάσεις τους που αφορούν τα παιδιά τους, αποτελεί σοβαρή προσβολή στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τη δικαιοσύνη.
β) Στις διεθνείς σχέσεις, η οικονομική βοήθεια που χορηγείται για την ανάπτυξη των λαών δεν πρέπει να εξαρτάται από την αποδοχή προγραμμάτων αντισύλληψης, στείρωσης ή έκτρωσης.
γ) Η οικογένεια έχει δικαίωμα στην αρωγή της κοινωνίας για τη γέννηση και τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Τα παντρεμένα ζευγάρια που έχουν πολύτεκνη οικογένεια έχουν δικαίωμα σε μια κατάλληλη βοήθεια και δεν πρέπει να υπόκεινται σε διακρίσεις.
Άρθρο 4
Η ανθρώπινη ζωή πρέπει να γίνει απολύτως σεβαστή από τη σύλληψή της.
α) Η έκτρωση είναι άμεση παραβίαση του βασικού δικαιώματος κάθε ανθρώπου στη ζωή.
β) Ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας αποκλείει κάθε πειραματισμό στο ανθρώπινο έμβρυο ή εκμετάλλευση αυτού.
γ) Κάθε παρέμβαση στον ανθρώπινο γενετικό κώδικα που δεν αποτελεί διόρθωση κάποιας ανωμαλίας αποτελεί παραβίαση του δικαιώματος στην φυσική ακεραιότητα και είναι αντίθετο με το καλό της οικογένειας.
δ) Πριν και μετά τη γέννηση τα παιδιά έχουν δικαίωμα σε ειδική προστασία και βοήθεια, το ίδιο και η μητέρα πριν τη γέννηση και για ένα λογικό χρονικό διάστημα μετά τη γέννηση.
ε) Όλα τα παιδιά είτε γεννήθηκαν μέσα στο γάμο είτε έξω από το γάμο έχουν το ίδιο δικαίωμα στην κοινωνική προστασία για την πλήρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους.
στ) Τα ορφανά παιδιά και όσα δεν έχουν την προστασία των γονέων τους ή των κηδεμόνων τους πρέπει να έχουν την ιδιαίτερη προστασία της κοινωνίας. Για όσα παιδιά δίνονται σε μια οικογένεια ή υιοθετούνται, το Κράτος πρέπει να θεσπίσει μια νομοθεσία η οποία να διευκολύνει τις οικογένειες που είναι σε θέση να δεχθούν παιδιά με ανάγκη κηδεμονίας πρόσκαιρα ή οριστικά. Η νομοθεσία πρέπει να σέβεται και τα φυσικά δικαιώματα των γονέων.
ζ) Τα παιδιά με αναπηρίες έχουν δικαίωμα να βρίσκουν στις εστίες τους και στο σχολείο ένα πλαίσιο προσαρμοσμένο στην ανθρώπινη ανάπτυξή τους.
Άρθρο 5
Επειδή έδωσαν τη ζωή στα παιδιά τους, οι γονείς έχουν το αρχικό, πρώτο και αναπαλλοτρίωτο δικαίωμα να τα διαπαιδαγωγούν. Για το λόγο αυτό πρέπει να αναγνωρίζονται ως οι πρώτοι και κύριοι παιδαγωγοί των παιδιών τους.
α)Οι γονείς έχουν το δικαίωμα να διαπαιδαγωγούν τα παιδιά τους σύμφωνα με τις ηθικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις τους, λαμβάνοντας υπόψη τις οικογενειακές και πολιτιστικές παραδόσεις που ευνοούν το καλό και την αξιοπρέπεια του παιδιού και πρέπει να αποδέχονται επίσης από την κοινωνία την απαραίτητη βοήθεια και αρωγή, για να εκπληρώσουν με κατάλληλο τρόπο το ρόλο τους ως παιδαγωγών.
β) Οι γονείς έχουν το δικαίωμα να επιλέγουν ελεύθερα τα σχολεία ή άλλα απαραίτητα μέσα για να διαπαιδαγωγούν τα παιδιά τους σύμφωνα με τις πεποιθήσεις τους. Οι δημόσιες αρχές πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι δημόσιες επιδοτήσεις διανέμονται με τρόπο τέτοιο ώστε οι γονείς να είναι πραγματικά ελεύθεροι να ασκήσουν αυτό το δικαίωμα χωρίς να πρέπει να υποβαστάζουν άδικα βάρη. Οι γονείς δεν πρέπει, άμεσα ή έμμεσα, να υπόκεινται σε επιπρόσθετα βάρη που εμποδίζουν ή περιορίζουν αδικαιολόγητα την άσκηση αυτής της ελευθερίας.
γ) Οι γονείς έχουν το δικαίωμα να εξασφαλίσουν ότι τα παιδιά τους δεν αναγκάζονται να παρακολουθήσουν διδασκαλίες που δεν είναι σύμφωνες με τις δικές τους ηθικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις. Ιδιαίτερα η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση -που είναι ένα θεμελιώδες δικαίωμα των γονέων- πρέπει πάντοτε να γίνεται υπό την προσεκτική καθοδήγησή τους, είτε στο σπίτι είτε σε παιδαγωγικά κέντρα που έχουν επιλέξει και έχουν ελέγξει οι ίδιοι.
δ) Τα δικαιώματα των γονέων παραβιάζονται όταν επιβάλλεται από το κράτος ένα υποχρεωτικό εκπαιδευτικό σύστημα από το οποίο αποκλείεται κάθε θρησκευτική μόρφωση.
ε) Το πρωταρχικό δικαίωμα των γονέων να διαπαιδαγωγούν τα παιδιά τους πρέπει να είναι εγγυημένο σε όλες τις μορφές συνεργασίας μεταξύ γονέων, εκπαιδευτικών και υπευθύνων των σχολείων και ιδιαιτέρως σε μορφές συμμετοχής που προορίζονται να αναθέσουν στους πολίτες ένα ρόλο στη λειτουργία των σχολείων και το σχεδιασμό και την εφαρμογή πολιτικών εκπαίδευσης.
στ) Η οικογένεια έχει το δικαίωμα να περιμένει από τα μέσα επικοινωνίας να είναι θετικά όργανα για τη δόμηση της κοινωνίας και να υποστηρίζουν τις θεμελιώδεις αξίες της οικογένειας. Ταυτόχρονα, η οικογένεια έχει το δικαίωμα να προστατεύεται με κατάλληλο τρόπο, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τα νεότερα μέλη της, από τα αρνητικά αποτελέσματα που προέρχονται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Άρθρο 6
Η οικογένεια έχει το δικαίωμα να υπάρχει και να προοδεύει ως οικογένεια.
α) Οι δημόσιες αρχές πρέπει να σέβονται και να προωθούν την αξιοπρέπεια κάθε οικογένειας, τη νόμιμη ανεξαρτησία της, την ιδιωτική ζωή της, την ακεραιότητα και τη σταθερότητά της.
β) Το διαζύγιο βλάπτει το θεσμό του γάμου και της οικογένειας.
γ) Το σύστημα της διευρυμένης οικογένειας, εκεί όπου υπάρχει, πρέπει να εκτιμάται και να βοηθείται, ώστε να εκπληρώσει κατά τον καλύτερο τρόπο τον παραδοσιακό της ρόλο της αλληλεγγύης και της αλληλοβοήθειας, σεβόμενοι ταυτόχρονα τα δικαιώματα της πυρηνικής οικογένειας και την αξιοπρέπεια καθενός από τα μέλη της ως ατόμων.
Άρθρο 7
Κάθε οικογένεια έχει το δικαίωμα να ζει ελεύθερα τη δική της θρησκευτική ζωή στο σπίτι της, υπό την καθοδήγηση των γονέων, καθώς και το δικαίωμα να ομολογεί δημοσίως και να διαδίδει την πίστη της, να συμμετέχει σε πράξεις λατρείας δημοσίως και σε προγράμματα θρησκευτικής επιμόρφωσης που έχει επιλέξει εν ελευθερία, έξω από κάθε διάκριση.
Άρθρο 8
Η οικογένεια έχει το δικαίωμα να ασκεί την κοινωνική και πολιτική λειτουργία της μέσα στη δομή της κοινωνίας.
α) Οι οικογένειες έχουν το δικαίωμα να δημιουργούν ενώσεις με άλλες οικογένειες και θεσμούς, προκειμένου να εκπληρώσουν τον ίδιο ρόλο της οικογένειας με τρόπο κατάλληλο και αποτελεσματικό, και για να προστατέψουν τα δικαιώματα, να προωθήσουν το καλό και να αντιπροσωπεύσουν τα συμφέροντα της οικογένειας.
β) Στο οικονομικό, κοινωνικό, νομικό και πολιτιστικό επίπεδο, ο νόμιμος ρόλος των οικογενειών και των οικογενειακών ενώσεων πρέπει να αναγνωρίζεται κατά την επεξεργασία και ανάπτυξη προγραμμάτων που έχουν κάποιο αντίκτυπο στην οικογενειακή ζωή.
Άρθρο 9
Οι οικογένειες έχουν το δικαίωμα να μπορούν να βασίζονται σε μια κατάλληλη πολιτική για τις οικογένειες από πλευράς των δημοσίων αρχών στον οικονομικό, νομικό, κοινωνικό και δημοσιονομικό τομέα, χωρίς καμία διάκριση.
α) Οι οικογένειες έχουν το δικαίωμα να επωφελούνται από οικονομικές συνθήκες που τους διασφαλίζουν ένα επίπεδο ζωής συμβατό με την αξιοπρέπειά τους και την άνθισή τους.
β) Οι οικογένειες έχουν το δικαίωμα να επωφελούνται από μέτρα, σε κοινωνικό επίπεδο, που λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες τους, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις πρόωρου θανάτου του ενός ή και των δύο γονέων, σε περίπτωση εγκατάλειψης του ενός από τους συζύγους, σε περίπτωση ατυχήματος, ασθένειας ή ανικανότητας, σε περίπτωση ανεργίας ή ακόμη όταν η οικογένεια πρέπει να υποστηρίξει για τα μέλη της επιπρόσθετα βάρη που σχετίζονται με τα γηρατειά, τις φυσικές ή ψυχικές αναπηρίες ή την εκπαίδευση των παιδιών.
γ) Τα ηλικιωμένα άτομα έχουν το δικαίωμα να βρουν, στους κόλπους της δικής τους οικογένειας, ή, αν αυτό είναι αδύνατο, σε κατάλληλα ιδρύματα, το περιβάλλον όπου θα μπορέσουν να βιώσουν τα γηρατειά τους γαλήνια, ασκώντας δραστηριότητες συμβατές με την ηλικία τους που θα τους επιτρέπουν να συμμετέχουν στην κοινωνική ζωή.
δ) Τα δικαιώματα και οι ανάγκες της οικογένειας, και ιδιαίτερα η αξία της ενότητα της οικογένειας, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στην πολιτική και την ποινική νομοθεσία, με τέτοιο τρόπο που ένας κρατούμενος να μπορεί να παραμένει σε επαφή με την οικογένειά του και εκείνη να λαμβάνει μια κατάλληλη υποστήριξη κατά τη διάρκεια της περιόδου κράτησης.
Άρθρο 10
Οι οικογένειες έχουν δικαίωμα σε μια κοινωνική και οικονομική τάξη μέσα στην οποία η οργάνωση της εργασίας να είναι τέτοια ώστε να καθιστά δυνατή τη συμβίωση στα μέλη της και να μη θέτει εμπόδια στην ενότητα, το ευ ζην, την υγεία και τη σταθερότητα της οικογένειας, προσφέροντας επίσης τη δυνατότητα υγειών ασχολιών.
α) Η αμοιβή της εργασίας πρέπει να είναι επαρκής για να δημιουργηθεί και να ζήσει αξιοπρεπώς μια οικογένεια, είτε με έναν προσαρμοσμένο μισθό, το λεγόμενο «οικογενειακό», είτε με άλλα οικονομικά μέτρα, όπως τα οικογενειακά επιδόματα ή η αμοιβή της εργασίας του ενός από τους γονείς στο σπίτι. Πρέπει να είναι τέτοια ώστε η μητέρα της οικογένειας να μην αναγκάζεται να εργάζεται εκτός οικίας, εις βάρος της οικογένειας, ιδιαίτερα της διαπαιδαγώγησης των παιδιών.
β) Η εργασία της μητέρας στην οικία πρέπει να αναγνωρίζεται και να γίνεται σεβαστή λόγω της αξίας της για την οικογένεια και για την κοινωνία.
Άρθρο 11
Η οικογένεια έχει δικαίωμα σε μια αξιοπρεπή στέγαση, προσαρμοσμένη στην οικογενειακή ζωή και κατανεμημένη στον αριθμό των μελών της, σε ένα περιβάλλον που να εξασφαλίζει τις απαραίτητες και βασικές υπηρεσίες για τη ζωή της οικογένειας και της συλλογικότητας.
Άρθρο 12
Οι οικογένειες των μεταναστών έχουν δικαίωμα στην ίδια κοινωνική προστασία με αυτήν που χορηγείται στις άλλες οικογένειες.
α) Οι οικογένειες των μεταναστών έχουν δικαίωμα στο σεβασμό του δικού τους πολιτισμού και την υποστήριξη και την απαραίτητη βοήθεια για την ενσωμάτωσή τους μέσα στην κοινότητα στην οποία φέρνουν τη συμβολή τους.
β) Οι μετανάστες εργάτες έχουν δικαίωμα να δουν τις οικογένειές τους να επανενώνονται μαζί τους το συντομότερο δυνατό.
γ) Οι μετανάστες έχουν δικαίωμα στην αρωγή των δημοσίων αρχών και των διεθνών οργανώσεων για να διευκολύνουν την επανένωση της οικογένειάς τους.
