Μία παλιά παράδοση που συναντάται σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, αναβίωσε ξανά και φέτος, μετά τους περιορισμούς της πανδημίας, στην Κέρκυρα. Πρόκειται για τα κάλαντα του Λαζάρου, του φίλου του Χριστού, μίας μορφής που ενέπνεε πάντα το σεβασμό και την πίστη στους έλληνες χριστιανούς που τον θεωρούσαν όργανο του Χριστού στη νίκη του κατά του θανάτου. Παλαιότερα οι εκδηλώσεις εορτασμού ήταν πολλές και ποικίλες, ωστόσο σήμερα οι περισσότερες έχουν λησμονηθεί και μόνο διάφορα παραδοσιακά χορωδιακά σχήματα τα τραγουδούν σήμερα, δίνοντας έναν ιδιαίτερο τόνο στις μικρές τοπικές κοινωνίες που εισέρχονται, την ημέρα εκείνη, στην εβδομάδα των Θείων Παθών.
Από την παράδοση αντιγράφουμε πως τα κάλαντα του Λαζάρου ήταν σχεδόν αποκλειστικά γυναικεία υπόθεση και τα τραγουδούσαν κοπέλες διαφόρων ηλικιών ακόμα και κορίτσια της παντρειάς που τις ονόμαζαν “Λαζαρίνες”. Την παραμονή της εορτής, οι Λαζαρίνες, ντυμένες με τοπικές ενδυμασίες, ξεχύνονταν στα χωράφια έξω από τα χωριά τους για να μαζέψουν λουλούδια, που με αυτά θα στόλιζαν το καλαθάκι τους την άλλη μέρα. Γύριζαν από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας το Λάζαρο και εισέπρατταν μικρό φιλοδώρημα, χρήματα, γλυκίσματα, αυγά, φρούτα ή άλλα φαγώσιμα. Τα λόγια του τραγουδιού άλλοτε αναφέρονται στην ανάσταση του Λαζάρου και είναι συνήθως μέτρια στιχουργήματα και άλλοτε πάλι αποτελούσαν παινέματα προσώπων, έργα που αγγίζουν τα όρια υψηλής ποιητικής δημιουργίας.
Στην υπόλοιπη Ελλάδα τα έθιμα του Λαζάρου στα χρόνια της σκλαβιάς είχαν κοινωνική σκοπιμότητα. Στις γυναίκες και ιδίως στα νέα κορίτσια που δεν έβγαιναν συχνά έξω από το σπίτι επειδή τα ήθη της εποχής και ο φόβος της αρπαγής τους από τους Τούρκους τις περιόριζαν, δίνονταν κάποιες ελευθερίες: γίνονταν έτσι αλληλογνωριμίες και νυφοδιαλέγματα και σε λίγο καιρό ακολουθούσαν τα προξενιά, τα αρραβωνιάσματα και οι γάμοι.
Στα Επτάνησα που δεν γνώρισαν τουρκική κατοχή και κύρια στην Κέρκυρα Χορωδίες πολιτιστικών Συλλόγων και παιδικές χορωδίες, Φιλαρμονικές και άλλα σχήματα ψάλλουν κάθε χρόνο στο Ιστορικό Κέντρο της πόλης τα παραδοσιακά κάλαντα του Λαζάρου, μία εκδήλωση που οργανώνεται από τον Φορέα Κορφιάτικης Έκφρασης. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως από την αναβίωση αυτού του εθίμου, όλοι, με ιδιαίτερο σεβασμό περνούν από την Αρχιεπισκοπή μας για να ψάλλουν τα κάλαντα, να ευχηθούν στον Επίσκοπό μας και να λάβουν την ευλογία και τις πασχαλινές του ευχές. Στη συνέχεια συγκεντρώνονται στην παρακείμενη πλατεία του Δημαρχείου, μπροστά από τον Καθεδρικό μας Ναό, όπου τα τραγουδούν στο Δήμαρχο και στις υπόλοιπες δημοτικές και πολιτικές αρχές. Φέτος, τα κάλαντα έψαλαν τμήματα της παιδικής Χορωδίας Κέρκυρας, της χορωδίας Άη Μαθιά, της χορωδίας του Βαλανιού και τα πρωτάκια της χορωδίας της παλαιάς Φιλαρμονικής Εταιρείας Κέρκυρας, χρωματίζοντας την όμορφη μέρα με τις φωνές τους και με τις ολάνθιστες πασχαλιές που κρατούσαν στα χέρια τους.
Στην παλιά Κέρκυρα, ένας άνθρωπος συνήθιζε να φορά μια κόκκινη μπλούζα, που έδενε στη μέση του με ένα κορδόνι από πολύχρωμες κορδέλες. Στα χέρια του κράταγε ένα κοντάρι στην κορυφή του οποίου υπήρχε ένα πρόσωπο, σκαλισμένο σε ξύλο, που παρίστανε το Λάζαρο. Επάνω στο κοντάρι είχε κρεμασμένα διάφορα στολίδια όπως ψεύτικα μαργαριτάρια, μαντήλια, κορδέλες, κούκλες κ.ο.κ. Μαζί του είχε και δυο οργανοπαίχτες που τον συνόδευαν να πει τα Κάλαντα. Πήγαιναν λοιπόν στα σπίτια και τα μαγαζιά και εισέπρατταν χρήματα. Απαραιτήτως όλοι αγόραζαν κάτι από αυτά που είχε κρεμασμένα στο κοντάρι, αφού τα θεωρούσαν σαν φυλακτά, που κρέμαγαν στο προσκεφάλι τους. Αργότερα το έθιμο συνεχίστηκε από ομάδες μουσικών και από παιδιά, που έπαιζαν ή τραγουδούσαν αυτά τα κάλαντα:
Με τον ορισμό λόγο να πούμε και το Λάζαρο να διηγηθούμε
Καλησπέρα σας καλή βραδία, ήρθε ο Λάζαρος με τα Βάϊα
Αν κοιμόσαστε να ασκωθείτε και αν κάθεστε ν’ αφρικαστείτε.
Αγρικήσατε μεγάλο θαύμα, όπου έγινε δαιμόνων τραύμα.
Πήγεν ο Χριστός στη Βηθανία διότι εκεί ήταν πολύ απιστία.
Όσοι έμαθαν τον ερχομό του, όλοι τρέξανε στον ορισμό του.
Όλοι τρέξανε μικροί, μεγάλοι, όλοι Χριστιανοί Εβραίοι κι άλλοι
Καβαλίκεψε εις πώλου όνο, έτσι έμελλε τούτο το χρόνο
Και τα νήπια παιδιά Εβραίων, δια την πομπή των Ιουδαίων.
Άλλοι έκοβαν κλάδους και Βάϊα, συντηνέχοντες τα λόγια τα Άγια.
Άλλοι έλεγαν ευλογημένος ο ερχόμενος και κηρυγμένος.
Τότε ο Χριστός εμπρός κινάει και ο λαός τον ακλουθάει.
Τότε τρέξανε Μάρθα, Μαρία, γιατί ήτανε μεγάλη χρεία.
Πού είναι ο Λάζαρος, πού είν’ ο αδερφός μου, πού είν’ ο φίλος μου και ξάδερφός μου;
Λέγουν Λάζαρος είν’ πεθαμένος, τετραήμερος στη γη θαμμένος.
Λέγει πάμετε να τον ιδούμε και στον τάφο του να λυπηθούμε.
Πάτησε ο Χριστός στην πλάκα επάνω, «Δεύρο Λάζαρε, σήκω επάνω».
Κι ώ του θαύματος η γη εταράχθη και ο Λάζαρος ορθός εστάθη.
Πού ήσουν Λάζαρε, πού’σαι αδερφέ μου, πού ήσουν φίλε μου και γνώριμέ μου;
Δώστε μου να πιω λίγο νεράκι, τι είν’ το στόμα μου πικρό φαρμάκι.
Είν’ τ’ αχείλι μου είν’ μαραμένο και από τη γη φαρμακωμένο.
Δώστε μου να πιω να σας μιλήσω και το θάνατο να λησμονήσω.
Ήμουνα βαθιά στη γη θαμμένος και με τους νεκρούς ανταμωμένος.
Τι είν’ ο θάνατος που περιμένει κάθε άνθρωπο στην Οικουμένη.
Τώρα ευχόμεθα καλήν υγεία, Καλή Ανάσταση και ευτυχία.
Χρόνους Πολλούς και του χρόνου!
Σάββατο 16 Απριλίου 2022
Σ.Γ.
