Ήταν μια ανοιξιάτικη Κυριακή, ήμουν ακόμη στη Ρώμη, και ένας συνάδελφος Καπουκίνος με προσκάλεσε να επισκεφθούμε το μοναστήρι μας στην πόλη Manoppello, στο Abruzzo της Ιταλίας. Δέχτηκα ευχαρίστως και ανακάλυψα κάτι που με άφησε άφωνο: ένα καταπληκτικό λείψανο, ίσως το πιο αυθεντικό, το «Volto Santo» (το Άγιο Πρόσωπο) του Ιησού. Αποφάσισα λοιπόν, τέτοιες ημέρες, να κάνω γνωστό στους φίλους αυτό το υπέροχο λείψανο (σε περίπτωση που δεν το γνωρίζετε), επειδή συνδέεται και με το πρώτο Ιωβηλαίο του 1300.
Ας βάλουμε, λοιπόν, τα γεγονότα σε μία σειρά: Στην έκτη στάση του Δρόμου του Σταυρού, εμείς οι Καθολικοί, μελετάμε τη σκηνή με τη Βερονίκη να σφουγγίζει το πρόσωπο του Ιησού. Σύμφωνα με την παράδοση, η Βερονίκη ήταν η αιμορροούσα γυναίκα, που θεραπεύτηκε από τον Ιησού (βλ. Λουκά 8,43-48), η οποία αργότερα τον συνάντησε κατά την ανάβασή του στον Γολγοθά και του σκούπισε το πρόσωπο με ένα λινό πανί ή «μανδήλιον», πάνω στο οποίο παρέμεινε αποτυπωμένη η εικόνα Του. Έχουν διασωθεί πολλές τέτοιες εικόνες που απεικονίζουν αυτό το γεγονός, και κάποιες από αυτές θεωρείται πως αποτελούν το αυθεντικό λινό της Βερονίκης και ονομάζονται: «το μανδήλιο της Βερονίκης».
Ένα από αυτά τα λείψανα, ίσως το πιο παλαιό, είναι αυτό που αναφέρεται στον θρύλο αυτού που αποκαλείται «Μανδήλιον της Εδέσσης». Ο θρύλος αυτός αναφέρει ότι ο βασιλιάς της Έδεσσας (σήμερα στην Τουρκία) Άβγκαρ, ήταν λεπρός και απέστειλε τον αρχειοφύλακά του Χάνναν να βρει τον Ιησού και να τον παρακαλέσει να πάει ο ίδιος μέχρι την Έδεσσα για να τον θεραπεύσει. Ο Ιησούς βέβαια δεν πήγε, αλλά παίρνοντας ένα ύφασμα, το εφάρμοσε στο πρόσωπό του και τα χαρακτηριστικά του αποτυπώθηκαν σε αυτό. Στη θέα του προσώπου που ήταν αποτυπωμένη στο µανδήλιο, ο βασιλιάς θεραπεύτηκε και μεταστράφηκε, όπως και η χώρα του αργότερα, στον χριστιανισμό.
Όπως σε κάθε μύθο, έτσι και σε αυτόν κρύβεται ένας πυρήνας ιστορικής αλήθειας. Πράγματι, υπάρχουν ιστορικές μαρτυρίες σύμφωνα με τις οποίες ευλαβούνταν στην Έδεσσα μια παλαιότατη «Θεότευκτος Εικόνα» που απεικόνιζε το πρόσωπο του Ιησού, όπως αναφέρεται άλλωστε σε μαρτυρία του 6ου αιώνα. Ορισμένοι μελετητές πιστεύουν ότι αφορά στο ίδιο ύφασμα που είναι γνωστό σήμερα ως «Σινδόνη του Τορίνο», το οποίο, την εποχή εκείνη, φυλασσόταν στην Έδεσσα. Ήταν, όπως γνωρίζουμε, διπλωμένο και φαινόταν μόνο το πρόσωπο του πάσχοντος Ιησού. Από αυτό, ίσως να προήλθε και η «Θεότευκτος Εικόνα» της Εδέσσης. Η βυζαντινή εικόνα του προσώπου του Χριστού, σύμφωνα με μια υπόθεση, μπορεί να έχει εμπνευστεί από αυτό το πρόσωπο της Εδέσσης. Αυτή θα ήταν λοιπόν η αρχή της χριστιανικής εικονογραφίας που αργότερα θα ονομαστεί βυζαντινή.
Αφήνοντας, πλέον, στην άκρη τα αρκετά ιερά μανδήλια, που είναι διάσπαρτα σε διάφορα μέρη με αποτυπωμένο το πρόσωπο του πάσχοντα Ιησού, ας σταθούμε σε αυτό το οποίο έχω προσωπικά παρατηρήσει από κοντά, το «Volto Santo (Άγιο Πρόσωπo) του Manoppello.
Πρέπει να πάμε πίσω, στην εποχή του πρώτου Ιωβηλαίου, το έτος 1300. Στις απαρχές του Ιωβηλαίου συναντάμε, στις πηγές, ένα «Μανδήλιο της Βερονίκης» στην Ρώμη. Ξέρουμε με βεβαιότητα πως το 1208, η εικόνα αυτή είχε εκτεθεί δημοσίως και παρουσιάστηκε σε ένα μεγάλο πλήθος από τον Πάπα Ιννοκέντιο Γ΄, ο οποίος μάλιστα χορήγησε τα λυσίποινα σε όποιον προσευχόταν μπροστά σε αυτήν την εικόνα. Αυτή η δημόσια έκθεση, αποτέλεσε ετήσια παράδοση για τους πιστούς της Ρώμης. Σε μια τέτοια περίπτωση, το 1300, ο Πάπας Βονιφάτιος Η’ εμπνεύστηκε να κηρύξει το πρώτο Ιωβηλαίο της ιστορίας, κατά τη διάρκεια του οποίου η εικόνα αυτή εκτέθηκε δημοσίως και έγινε ένα από τα «Mirabilia Urbis» (Τα Θαυμάσια της Πόλης), και εθεωρείτο από τους προσκυνητές ως το πολυτιμότερο από όλα τα χριστιανικά λείψανα. Ήταν τόσο μεγάλη η εντύπωση που είχε προκαλέσει στους ανθρώπους της εποχής εκείνης, η έκθεση της εικόνας του Προσώπου του Χριστού, ώστε οι δύο μεγάλοι ποιητές της πρώιμης Αναγέννησης, ο Δάντης και ο Πετράρχης, που ήταν παρόντες στη Ρώμη εκείνη την εποχή, μας άφησαν μαρτυρίες στα έργα τους.
Πρόκειται γι’ αυτήν την ίδια εικόνα που, σύμφωνα με την παράδοση, έφτασε στο Manoppello τον 16ο αιώνα, μεταφερμένη από έναν προσκυνητή που τη διέσωσε από την λεηλασία της Ρώμης από τους Λανσκενέτους (Γερμανοί μισθοφόροι στρατιώτες) το 1527. Αυτό το σπουδαίο λείψανο φυλάσσεται και ευλαβείται μέχρι σήμερα στη εκκλησία των Φραγκισκανών Καπουκίνων στο Manoppello. Χιλιάδες προσκυνητές επισκέπτονται κάθε χρόνο τη βασιλική του «Volto Santo» για να προσευχηθούν και να τιμήσουν το Άγιο Πρόσωπο, αποτυπωμένο σε αυτό το μυστηριώδες λινό.
Έχουν γίνει πολλές μελέτες από ιστορικούς της τέχνης, αρχαιολόγους υφασμάτων ακόμα και θεολόγους. Μερικά από τα αποτελέσματα αυτών των μελετών είναι τα ακόλουθα: αυτή η εικόνα του Προσώπου του Χριστού δημιουργήθηκε πάνω σε ένα ύφασμα εξαιρετικά λεπτό και ημιδιαφανές. Η ευαισθησία του υλικού την καθιστά μοναδική. Το ύφασμα φαίνεται να είναι κατασκευασμένο από μια σπάνια θαλάσσια ίνα, τη βύσσο, το μετάξι της θάλασσας όπως αποκαλείται. Σύμφωνα με τον Paul Badde, ανταποκριτή του Βατικανού για την εφημερίδα «Die Welt» πρόκειται για ένα είδος υφάσματος που απαντάται συνήθως στους τάφους των Αιγυπτίων Φαραώ. Απεικονίζει το πρόσωπο ενός τραυματισμένου ανδρός και εκτιμάται ως αυτό του Ιησού Χριστού. Η εικόνα είναι ορατή πανομοιότυπα και από τις δύο πλευρές του υφάσματος, το οποίο δεν περιέχει ίχνη χρωστικών, και αλλάζει ελαφρώς ανάλογα με τη γωνία του φωτός (βλέπε εικόνα 1) .
Ο Ιησουίτης Heinrich Pfeiffer, καθηγητής Εικονολογίας και Ιστορίας της Χριστιανικής Τέχνης στο Ποντιφικό Γρηγοριανό Πανεπιστήμιο, είναι πεπεισμένος, μετά από 13 χρόνια μελέτης, ότι πρόκειται για το σουδάριο που τοποθετήθηκε πάνω στο πρόσωπο του νεκρού Χριστού πριν από την ταφή του. Πρόκειται, ισχυρίζεται ο καθηγητής, για εκείνο που είδε o Σίμων Πέτρος «… όταν μπήκε μέσα στο μνήμα και είδε το σουδάριο που είχε στο κεφάλι του ο Ιησούς… τυλιγμένο χωριστά σε μια θέση» (βλ. Ιωάννη 20: 5,7). Άλλοι επιστήμονες όπως ο Enrico Sammarco και η Blandina Paschalis Schlömer, πραγματοποίησαν έρευνες στο ύφασμα, από τις οποίες προέκυψε η τέλεια ευθυγράμμιση μεταξύ των χαρακτηριστικών του Ιερού Προσώπου του Manoppello και της Σινδόνης του Τορίνο, τροφοδοτώντας την υπόθεση ότι απεικονίζουν το ίδιο πρόσωπο, με τη μόνη διαφορά ότι στο λείψανο του Manoppello το στόμα και τα μάτια είναι ανοιχτά. Υπάρχουν πάντως οι ίδιες πληγές, στα ίδια μέρη του προσώπου (Βλέπε εικόνα 2).
Αν και δεν έχει αναγνωριστεί επίσημα ως αυθεντικό λείψανο από την Καθολική Εκκλησία, παρ’ όλ’ αυτά αποτελεί αντικείμενο λαϊκής λατρείας και προσκυνημάτων. Ο Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ΄, όταν το 2006 επισκέφτηκε αυτήν την εικόνα, τη χαρακτήρισε ως «πρόσκληση για την ενατένιση του θείου μυστηρίου». Ο Πάπας Φραγκίσκος με τη σειρά του την τίμησε το 2022, όταν επισκέφτηκε την βασιλική του «Volto Santo»στο Manoppello.
Η Εικόνα του Manoppello παραμένει ένα αίνιγμα που ενώνει την πίστη, την τέχνη και την επιστήμη, συνεχίζοντας να μαγεύει πιστούς και ερευνητές.
+ Ιωάννης Σπιτέρης
Αρχιεπίσκοπος
Πηγές: Web και υλικό από τη βασιλική του Manoppello
ΨΑΧΝΩ ΜΟΝΟ ΕΣΕΝΑ
«Κύριε Ιησού, γνωρίζεις πολύ καλά πόσο μεγάλη είναι στην εποχή που ζούμε η ανάγκη του βλέμματός Σου, της φωνής Σου. Γνωρίζεις ότι ένα μόνο βλέμμα Σου μπορεί να αναστατώσει τις ψυχές μας και η φωνή Σου μπορεί να μας βγάλει από την ακαθαρσία της ζωής μας! Το γνωρίζεις καλύτερα από μας, ότι η παρουσία Σου είναι απαραίτητη στη γενιά αυτή, που δεν γνωρίζει την αγάπη Σου, τον λόγο Σου.
Σε παρακαλούμε όχι για να δούμε το πρόσωπό Σου, όπως το είδαν οι Γαλιλαίοι, ούτε για να χαρούμε τη χαρά των ματιών Σου, ούτε με τον τρελό εγωισμό να Σε νικήσουμε με την παράκλησή μας… Εσένα θέλουμε πάνω απ’ όλα, γυμνό από τα μεγαλεία Σου. Μόνο εσένα θέλουμε· όχι τη μορφή Σου -δεν είμαστε άξιοι. Θέλουμε το πληγωμένο Σώμα Σου, με το ένδυμα του κηπουρού, όπως Σε είδε η Μαρία η Μαγδαληνή.
Θέλουμε να μας δουν τα μάτια Σου εκείνα, που διαπερνούν τη σάρκα μας, να ακούσουμε τα λόγια Σου εκείνα, που θεραπεύουν την πληγωμένη ψυχή μας. Αυτά τα μάτια, που ματώνουν την ψυχή σαν πέφτουν πάνω της. Αυτά τα λόγια, που της μιλούν με τόση τρυφερότητα! Θέλουμε να ακούσουμε τη φωνή Σου, που ταράσσει τους δαίμονες και μαγεύει τα παιδιά! Αυτό το εσωτερικό θαύμα θέλουμε, όχι τα άλλα τα εξωτερικά…».
π. Ιωήλ Γιαννακόπουλος
(Ευχαριστώ τον π. Θεοδόσιο Μαρτζούχο που μου έκανε γνωστή αυτήν την προσευχή).
