5 Νοεμβρίου 2024
Expand search form

Ειδήσεις από την Καθολική Εκκλησία στην Ελλάδα

«Το Μυστήριο της Αγίας Τριάδας είναι τόσο μυστηριώδες;», του σεβασμ. Ιωάννη Σπιτέρη

 
 
Έχουμε ήδη αναφερθεί, σε αυτές τις εβδομαδιαίες θεολογικές συναντήσεις μας, στην αποκάλυψη που μας έκαμε ο Ιησούς σχετικά με το Θεό Πατέρα.  Αλλά δεν συμπληρώσαμε αυτήν την οριστική αποκάλυψη του Θεού, εκ μέρους του Ιησού, με το κεντρικό σημείο της πίστης μας: την Αγία Τριάδα.       
 
Ποιός είναι ο Θεός που μας αποκάλυψε ο Χριστός, που αποτελεί τον Θεό των Χριστιανών; Δεν πρέπει να μας εντυπωσιάζει η διατύπωση «Ο Θεός των Χριστιανών». Ο Θεός βέβαια είναι ένας και ίδιος για όλους τους ανθρώπους. Εντούτοις, η αντίληψη που κάθε θρησκεία έχει για το Θεό, είναι διαφορετική. Όταν  αναφερόμαστε στο χριστιανισμό δεν πρόκειται για μια απλή ανθρώπινη αντίληψη, αλλά για την οριστική αποκάλυψη που ο ίδιος ο Θεός έκανε στους ανθρώπους στο πρόσωπο του Ιησού. Δεν είναι ακριβής η έκφραση που ακούγεται συχνά: «Οι τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες, ο Εβραϊσμός, ο Χριστιανισμός και το Ισλάμ». Ο Θεός των Χριστιανών είναι Ένας, αλλά όχι μόνος.  
 
Ο Θεός των χριστιανών, δηλαδή Αυτός που μας αποκάλυψε ο Χριστός, είναι ο Τριαδικός Θεός, η Τριαδικότητα των προσώπων και η μοναδικότητα της θεότητας, αποτελούν το ουσιαστικό στοιχείο της χριστιανικής πίστης. Αυτό είναι το πραγματικό μυστήριο του Θεού, απόλυτα απρόσιτο στην ανθρώπινη διάνοια, αλλά συνάμα ξέρουμε κάτι σχετικά με αυτό το Μυστήριο της πίστης μας, που μας το αποκάλυψε ο Ιησούς.
 
Ξέρουμε πως για τους χριστιανούς Θεός σημαίνει Αγία Τριάδα. Θεός ίσον  Αγία Τριάδα. Η Αγία Τριάδα δεν αποτελεί ένα από τα γνωρίσματα του Θεού, όπως η Παντοδυναμία, η Αιωνιότητα…. Αποτελεί το συστατικό του, το  ΕΙΝΑΙ του.
 
Η περίφημη έκφραση του Αγίου Γρηγορίου του Ναζιανζηνού παραμένει κομβική για τη χριστιανική πίστη μας: «Όταν λέω Θεός εννοώ τον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα» (Λόγοι 45, 4: PG  36, 628 C).  
 
 Όταν μιλάμε για τον Τριαδικό Θεό δε θέλουμε ν’ αναφερθούμε σ’ ένα αφηρημένο μυστήριο μακριά από εμάς, αλλά για το βασικό μυστήριο της πίστης μας. Μυστήριο εδώ, σημαίνει γεγονός σωτηρίας, κάτι που με αφορά άμεσα, είναι για μένα θέμα ζωής ή θανάτου. Δεν είναι αδιάφορο εάν ο Θεός είναι Τριαδικός ή όχι. Η ζωή της Εκκλησίας, η πίστη του ανθρώπου και η ίδια η υπόσταση του ανθρώπου ως άτομο και ως κοινότητα, δεν είναι άλλο παρά μια αντανάκλαση της Αγίας Τριάδας. Αλλάζει ριζικά η ζωή του ανθρώπου από το γεγονός ότι ο Θεός είναι τριαδικός. Δεν πρόκειται επομένως για μια θεωρητική διανόηση, για μια θρησκευτική μεταφυσική, αλλά για το θεμέλιο της θρησκευτικής σκέψης, της λατρείας, της πνευματικής ζωής, της θρησκευτικής εμπειρίας. Όταν αναζητάμε το Θεό αναζητάμε την Αγία Τριάδα. Χωρίς το Μυστήριο της Αγίας Τριάδας, ως μοναδικό θεμέλιο κάθε πραγματικό­τητας και κάθε σκέψης, θα είμαστε καταδικασμένοι σε αδιέξοδο, στο πνευματικό θάνατο. Πράγματι ο χριστιανισμός, στην ουσία του, είναι η κοινωνία των ανθρώπων με το Τριαδικό Θεό, είναι ο Πατέρας ο οποίος μέσω του Υιού του εν Αγίω Πνεύματι καλεί τον άνθρωπο να ενωθεί μαζί του. Αυτό αποτελεί την χριστιανική ύπαρξη. Η πρώτη φράση που το μικρό παιδί ακούει από την Εκκλησία είναι: «Εγώ σε βαπτίζω στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος». Έτσι ο βαπτισμένος, από απλό δημιούργημα, εισάγεται στην άβυσσο της Τριαδικής Ζωής. Όλη η ζωή του χριστιανού μέσα στην Εκκλησία και στη συνέχεια στην αιώνια ζωή, δεν είναι άλλο από μια ασταμάτητη βύθιση σε αυτό το μυστήριο. Σε αυτό συνίσταται η ουσία και η ταυτότητα του χριστιανού.      
 
 Η μακρόχρονη πάλη στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες για την ορθοδοξία της πίστης, κυρίως στη Σύνοδο της Νικαίας και μετά, δεν είναι άλλο παρά μια γιγαντιαία προσπάθεια να διατηρηθεί στη συνείδηση της Εκκλησίας η σωστή σύλληψη του Μυστηρίου της Αγίας Τριάδας. Για τους Πατέρες της Εκκλησίας, αν ο Θεός δεν ήταν Τριαδικός θ’ αποτελούσε για μας μια απλή «μακρινή ιδέα», μια «μονάδα» κλεισμένη στην αυτάρκειά της. Δε θα είχαμε ένα Πατέρα στον Ουρανό, αν δεν υπήρχε ο Yιός για να μας τον αποκαλύψει και για να μας κάνει κοινωνούς  μαζί Του. Και  αυτή η ζωή κοινωνίας δε θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί αν δεν υπήρχε το Πνεύμα το Ζωοποιό, που κάνει εδώ και τώρα, εφικτή αυτή την ενότητα, αυτήν την «κοινωνία» προσώπων. Ο Θεός μας είναι το κατεξοχήν «Μυστήριο κοινωνίας». 
 
Σ’ αυτό το κείμενο θα προσπαθήσουμε, όχι τόσο να μελετήσουμε αφηρημένα  το Μυστήριο της Αγίας Τριάδας, αλλά να το ζήσουμε στις διάφορες υπαρξιακές του διαστάσεις. Πρόκειται για μία διδασκαλία που επαναλαμβάνεται συχνά από ντόπιους ορθόδοξους θεολόγους (Ι. Ζηζιούλας, Χ. Γιανναράς, και ο αείμνηστος Ν. Νησιώτης), αλλά και από σχεδόν το σύνολο των σημερινών καθολικών θεολόγων.    
 
Η ΕΣΩΤΡΙΑΔΙΚΗ ΖΩΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
 
Η εμπειρία του Θεού είναι εμπειρία αγάπης. Δεν θα μπορούσαμε να έχουμε μια τέτοια εμπειρία, αν ο Θεός δεν ήταν Τριαδικός. Ένας Θεός απόλυτη μονάδα, δεν θα ήταν χωρίς όρια Αγάπη. Ο Θεός των χριστιανών, ουσιαστικά είναι ένας Θεός Τριαδικός. Στο Σύμβολο των Αποστόλων απαγγέλλουμε: «Πιστεύω εις ένα Θεό (ο οποίος είναι) Πατέρας, Παντοκράτορας…, Υιός μονογενής του Θεού, ομοούσιος τω Πατρί και Πνεύμα Άγιον το ζωοποιό,  εκπορευόμενον εκ Πατρός». Πρόκειται για μια ομολογία πίστεως καθεαυτού Τριαδική, δηλαδή, δεν κάνουμε μια ομολογία πίστεως πρώτα μονοθεϊστική και κατόπιν τριαδική, αλλά πιστεύουμε σ’ ένα Θεό που στην ουσία του είναι τριαδικός. Και λέμε ότι ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα είναι «ομοούσιον» με τον Πατέρα, δηλαδή έχουν την ίδια και αδιαίρετη ουσία (φύση) με τον Πατέρα. Έχοντας υπόψη μας ότι ο Θεός των χριστιανών στην ουσία είναι τριαδικός, οι θεολόγοι αναρωτιούνται: «Τι εννοούμε λέγοντας Ουσία του Θεού;» Πρόκειται για μια ανώνυμη, απρόσωπη θεότητα; Αυτή η απρόσωπη Ουσία προηγείται από τα Πρόσωπα; Η απάντηση που δίνεται σ’ αυτές τις ερωτήσεις, βασιζόμενη στην πατερική σκέψη, είναι πάρα πολύ σπουδαία για τη χριστιανική μας ζωή.
 
Ο Πατέρας, το πρώτο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος,  παραμένει η «πηγή» της Θεότητας. Εμείς οι χριστιανοί πιστεύουμε πως ο Θεός είναι ένας αλλά όχι μοναδικός. Πράγματι από όλη την αιωνιότητα, από τότε που Θεός είναι Θεός, δηλαδή από πάντα, προαιώνια, ο Θεός είναι ΕΙΝΑΙ ΑΓΑΠΗ (Βλ. Α’ Ιωάννη 4, 8).  Η  ίδια Ουσία του Θεού είναι η Αγάπη. Και  αυτό, διότι  από όλη την αιωνιότητα «γεννά», δηλαδή κάνει ώστε να υπάρχει (για αυτό τον ονομάζουμε Πατέρα) ένα άλλο Πρόσωπο που ονομάζουμε Υιό και ταυτόχρονα κάνει ώστε να «εκπορεύεται» από Αυτόν ένα τρίτο Πρόσωπο που η Αγία Γραφή ονομάζει Άγιο Πνεύμα. Αυτά τα τρία Πρόσωπα (Πατέρας, Υιός και Άγιο Πνεύμα) είναι διακεκριμένα, ξεχωριστά, αλλά ίσα, επίσης, μεταξύ τους. Αγαπιούνται τόσο μεταξύ τους ώστε να είναι τόσο ενωμένοι που να αποτελούν όχι τρεις Θεούς, αλλά έναν και μοναδικό Θεό. Κατέχουν από κοινού την ίδια την μοναδική Θεότητα που είναι η ΑΓΑΠΗ.
 
 Η Κοινωνία Αγάπης στο Θεό αποτελεί την κοινή Ουσία του. Στο Θεό το κάθε Πρόσωπο υπάρχει όχι για τον εαυτό του, αλλά υπάρχει προσφερόμενο στην κοινωνία της αγάπης με τα άλλα Πρόσωπα. Η ζωή των Προσώπων είναι μια «αλληλοπαραχώρηση» της ζωής, που θα πει: η ζωή του ενός γίνεται ζωή του άλλου.
 
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ
 
Αν το Είναι του Θεού ταυτίζεται με την Αγάπη ως κοινωνία, δηλαδή ο Θεός υπάρχει επειδή είναι Αγάπη, και ο άνθρωπος, πλασμένος κατ’ εικόνα της Αγίας Τριάδας, δεν μπορεί να υπάρχει παρά μόνο αν ταυτίζεται κι αυτός με την αγάπη. Σε κάθε άνθρωπο, ήδη μόνο και μόνο επειδή είναι δημιούργημα της Αγίας Τριάδος, το είναι του και ο τρόπος ύπαρξης του πρέπει να ταυτίζονται, δηλαδή να συμπεριφέρεται σύμφωνα με αυτό που είναι. Αφού ο τρόπος με τον οποίο είναι ο Θεός, αποτελείται από την Αγάπη, η ζωή του είναι η Αγάπη, τότε κάθε τι που υπάρχει  ως ζωή για να μπορεί απλά να είναι, να υπάρχει, να ζει, πρέπει να λειτουργήσει ως αγάπη, όπως συμβαίνει και στο Θεό από τον οποίο λαμβάνει την ύπαρξη. Η αγάπη μας δίνει τη δυνατότητα απλά να υπάρχουμε ως ζωντανά όντα.
 
 Τώρα είμαστε σε θέση να συμπεράνουμε ότι ο Τριαδικός Θεός δεν αποτελεί απλά για τον άνθρωπο μια επιμέρους «θρησκευτική» αλήθεια, αλλά τη μοναδική απάντηση για τη ζωή και το θάνατο. Ο Τριαδικός Θεός είναι πραγματικά θέμα ζωής ή θανάτου.
 
ΤΡΙΑΔΙΚΗ «ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ»
 
Αν ουσιαστικά ο Θεός είναι τριαδικός, το είναι του, είναι η κοινωνία αγάπης στην εσωτριαδική του ύπαρξη, δεν μπορεί παρά να είναι το ίδιο και στην εξωτριαδική του δράση, δηλαδή στην ιστορία της σωτηρίας (οικονομία της σωτηρίας). Η «Θεολογία» (λόγος περί Θεού) και η «Οικονομία» (λόγος περί ανθρώπου), ουσιαστικά και ριζικά είναι η τριαδολογική ζωή, εν δράσει, στην αιωνιότητα και στην ιστορία. Κάθε πράξη του Θεού φέρνει τη σφραγίδα της Αγίας Τριάδας. Μπορούμε να πούμε, πως η θεϊκή «οικονομία» αποτελεί μια αντανάκλαση, μια φανέρωση της «θεολογίας» (= εσωτριαδική ζωή του Θεού). Ο Θεός δρα στην ιστορία σύμφωνα με αυτό που είναι, δηλαδή η Αγία Τριάδα. Ο Θεός όταν δημιουργεί, αποκαλύπτεται στον άνθρωπο, επικοινωνεί μαζί του και επικοινωνεί ως Αγία Τριάδα. Αυτό σημαίνει ότι ο Θεός προσφέρεται πάντοτε ως Αγία Τριάδα, αλλά με τα χαρακτηριστικά του κάθε Θείου Προσώπου. Η αρχή που εμπνέει όλη την πατερική θεολογία είναι η εξής: «Τα πάντα εκ του Πατρός δια του Υιού, εν Αγίω Πνεύματι». Και αντίστροφα, η πορεία προς το Θεό ξεκινά από το Πνεύμα που μας «χριστοποιεί» (μας ενώνει με το Χριστό)    και ο Χριστός, με τη σειρά του, μας οδηγεί στην άβυσσο της ζωής του Πατέρα πραγματοποιώντας τη «θέωση μας».
 
 
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
 
Το πρώτο συμπέρασμα που πρέπει να βγάλουμε από αυτά που εγράφησαν μέχρι τώρα, είναι ότι η χριστιανική μας ζωή δεν μπορεί να είναι ούτε χριστοκεντρική, ούτε πνευματοκεντρική, αλλά τριαδοκεντρική. Όλη η θρησκευτική μας ζωή πρέπει να φέρνει την σφραγίδα της Αγίας Τριάδας, η προσευχή μας, τα μυστήρια, η άσκηση, οι ευλάβειες προς τους αγίους και προς την Παναγία, όλα πρέπει να ξεκινούν και να οδηγούν στον Τρισυπόστα­το Θεό. Σε τελευταία ανάλυση η χριστιανική ζωή δεν είναι άλλο παρά η γέννηση ή η ανάπτυξη αυτής της ζωής. Αυτό που ονομάζουμε «αγιοσύνη» δε συνίσταται στην προσπάθεια να γίνουμε πιο «καλοί», αλλά να ζούμε όλο και περισσότερο τη συμμετοχή μας στην τριαδική ζωή του Θεού που λάβαμε ως χάρη με το βάφτισμα και που τρέφουμε με την Ευχαριστία, με την προσευχή και με έργα αγάπης για τον πλησίον.  
 
  Η μεγαλύτερη απειλή αυτή της ζωής είναι η αμαρτία, που συνίσταται ακριβώς στο αντίθετο από αυτό που αποτελεί την τριαδική ζωή. Αν η τριαδική ζωή, όπως είδαμε, συνίσταται στην κοινωνία αγάπης, η αμαρτία συνίσταται στο κλείσιμο στον εαυτόν μας και στην αποξένωση. 
 
«ΟΙ ΚΑΘΟΛΙΚΟΙ  ΠΙΣΤΕΥΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ;»
 
Ποτέ δε θα επιθυμούσα να τελειώσω  αυτήν  την εβδομαδιαία επικοινωνία μας με το πιο πάνω ερωτηματικό, αν πρόσφατα δεν είχε συμβεί κάτι που με στενοχώρησε πάρα πολύ. Ένα καθολικό αγόρι της τρίτης γυμνασίου, γυρίζοντας στο σπίτι από το σχολείο, κλαίγοντας, είπε στην μητέρα του: «Μαμά σήμερα ο καθηγητής θρησκευτικών μας είπε πως εμείς οι καθολικοί δεν πιστεύουμε στην Αγία Τριάδα». Η ορθόδοξη μητέρα του παιδιού απευθύνθηκε σε εμάς, ζητώντας εξηγήσεις. Της είπα περίπου τα εξής:    
 
Είναι απορίας άξιο, πως σε ένα βιβλίο θρησκευτικών Τρίτης Γυμνασίου, το Σωτήριο Έτος 2021,  διαβάζουμε μεταξύ των άλλων και τα εξής: «Στο Σύμβολο της Πίστης η Δυτική Εκκλησία προσέθεσε τη λέξη Filioque (το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται και εκ του Υιού). Όμως αυτή η διπλή εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος από τον Πατέρα και από τον Υιό καταλύει το δόγμα της Αγίας Τριάδας (!!!!)… Με την εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος και από τον Πατέρα και από τον Υιό δεν έχουμε μόνο διαρχία στην Αγία Τριάδα, αλλά και σαφή υποτίμηση του Αγίου Πνεύματος» (βλ. Γ’ Γυμνασίου – Θρησκευτικά. Θέματα από την Ιστορία της Εκκλησίας, σελ. 102).  
 
Λοιπόν λύσαμε το πρόβλημα με όλους τους Δυτικούς, αφού το Filioque το ομολογούν και οι Αγγλικανοί και οι Διαμαρτυρόμενοι. Συνεπώς όλοι αυτοί δεν είναι χριστιανοί εφόσον δεν πιστεύουν στην Αγία Τριάδα! Ας το μάθουν λοιπόν όλα τα ελληνόπουλα, για να κατηγορούν, ακολούθως, όλους τους υπόλοιπους χριστιανούς. Ολόκληρο το κεφάλαιο αυτού του εγχειρίδιου, σχετικά με τις αιτίες του σχίσματος, είναι γραμμένο με μονομέρεια. Κι ύστερα αναρωτιόμαστε γιατί υπάρχει θρησκευτικός φανατισμός και μισαλλοδοξία.    
 
Έχουμε καταντήσει να μας λένε οι άλλοι τι πιστεύουμε, αλλά να αρνούνται, συγχρόνως, να ακούσουν τους άλλους να τους πουν αυτό που πιστεύουν. Χίλια χρόνια τώρα εξηγάμε σε όλους τους τόνους πως με την λέξη (Filioque) δεν θέλουμε να καταργήσουμε την μοναδική πηγή της θεότητας που παραμένει ο Θεός Πατέρας. Ωστόσο, η Δυτική Εκκλησία ακολούθησε μια άλλη, εξίσου αυθεντική παράδοση, την αλεξανδρινή, (Άγιος Κύριλλος, Άγιος Αθανάσιος): Το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται από τον Πατέρα, μέσω του Υιού ή που είναι το ίδιο: «Από τον Πατέρα και από τον Υιό».  
 
 Αυτή η έκφραση: «Το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται από τον Πατέρα και από τον Υιό (Filioque)» μεταχειρίστηκε  για πρώτη φορά στην Ισπανία, σε δύο  συνόδους  (στην Ι και ΧΙ σύνοδο του Τολέδου το 589 και 675 αντίστοιχα), για υπερασπίσουν τη θεότητα του Αγίου Πνεύματος και το ομοούσιό Του με τον Πατέρα και τον Υιό, που την αμφισβητούσαν οι Πρισιλιανοί, αιρετικοί της περιοχής, οι οποίοι αναμίγνυαν  μόνο σε ένα πρόσωπο τα Τρία Πρόσωπα της Αγίας Τριάδας και τους χαρακτήριζε η άρνηση της Θεότητας του Αγίου Πνεύματος.    
 
Με λίγα λόγια, με αυτήν την έκφραση, οι Πατέρες αυτής της Συνόδου, όχι μόνο δεν υποτιμούσαν το Άγιο Πνεύμα, αλλά ήθελαν να τονίσουν την σωστή πίστη στην Θεότητα του Αγίου Πνεύματος, το οποίο είχε την ίδια θεϊκή ουσία με τον Πατέρα και τον Υιό. Εντέλει ο σκοπός αυτών των Πατέρων της Συνόδου ήταν να υπερασπίσουν την ορθή πίστη στην Αγία Τριάδα!
    
Αυτό που επαναλαμβάνουμε σε όλους τους τόνους, στους αδελφούς μας Ορθοδόξους, είναι ότι με το Filioque η Καθολική Εκκλησία δεν αμφισβητεί ούτε κατά διάνοια τη «Μοναρχία» του Θεού Πατέρα. Ο Πατέρας, το πρώτο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος,  παραμένει η μοναδική «πηγή» της Θεότητας. Αλλά  για τους λόγους που αναφέραμε πιο πάνω, με το Filioque (το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται  και από τον Υιό) υποστηρίζουν ότι  ο Θεός Πατέρας θέλει, παραμένοντας ο ίδιος πρώτη πηγή της Θεότητας, να συμμετάσχει και ο Υιός στην εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος. Μπορούμε να το απλοποιήσουμε αυτό, το κατά τα άλλα ασύλληπτο μυστήριο της εσωτριαδικής ζωής του Θεού, με μια ευθέα γραμμή  = Ο Πατέρας à γεννά τον Υιό και δια αυτού εκπορεύεται  à το Άγιο Πνεύμα.
 
Για την Ανατολική Χριστιανοσύνη, το ίδιο Μυστήριο εκφράζεται με ένα τρίγωνο:          ì «γεννά» τον Υιό
                                                                                                                                                      Ο Πατέρας:
                                                                                                                                                              î «Εκπορεύει» το Άγιο Πνεύμα
               
            Αλλά για να αντιληφτούμε τι πραγματικά αποδέχεται επίσημα η Καθολική Εκκλησία, σχετικά με την Αγία Τριάδα, μεταφέρουμε εδώ τη διδασκαλία της Κατήχησης της Καθολικής Εκκλησίας.
 
Σχετικά με την Αγία Τριάδα: «Το μυστήριο της Παναγίας Τριάδας είναι το κεντρικό μυστήριο της πίστεως και της χριστιανικής ζωής. Είναι το μυστήριο του Θεού μέσα στα βάθη του Εαυτού του. Επομένως είναι η πηγή όλων των άλλων μυστηρίων της πίστεως, είναι το φως που τα φωτίζει. Είναι το βασικότερο δίδαγμα και το πιο ουσιαστικό μέσα στην ιερουργία των αληθειών της πίστεως. Όλη η ιστορία της σωτηρίας δεν είναι τίποτ’ άλλο από την ιστορία του τρόπου και των μέσων με τα οποία ο αληθινός και μοναδικός Θεός, Πατέρας, Υιός και Άγιο Πνεύμα, αποκαλύπτεται, συμφιλιώνει μαζί Του τους ανθρώπους που αποκόβονται από την αμαρτία (αρ. 234).
Με αυτά που αναφέραμε πιο πάνω, δεν κατέχομαι από την ψευδαίσθηση ότι επιλύσαμε το πρόβλημα του Filioque που ταλαιπωρεί τις δύο Εκκλησίες μας περισσότερο από 1000 χρόνια. Γνωρίζω κάλλιστα τον καταιγισμό κριτικής που θα γραφτεί από μερικούς θεολόγους για τα παραπάνω. Αλλά τουλάχιστον ας ακουστεί και η φωνή της «άλλης πλευράς».
 
 
 
+ Ιωάννης Σπιτέρης
Αρχιεπίσκοπος
Προηγούμενο Άρθρο

Κυριακή, κοινή ημέρα ανάπαυσης στην ΕΕ

Επόμενο Άρθρο

Καθολική Αρχιεπισκοπή Νάξου-Τήνου: Αναβολή Επισκοπικής Χειροτονίας

You might be interested in …

«Μια λαμπάδα εικόνα της πορείας της Εκκλησίας με τον Χριστό», του σεβαμ. Εμμανουήλ Νιν

Κατά τη δεύτερη εβδομάδα μετά το Πάσχα, στην Αθήνα πραγματοποιήθηκε η ετήσια τριήμερη συνάντηση μεταξύ των Ιερέων και Επισκόπων της Καθολικής Εκκλησίας στην Ελλάδα. Ήταν μέρες αδελφοσύνης, μοιρασιάς, ανταλλαγής απόψεων, προσευχής και ακοής διαφόρων ομιλιών, […]

Τα μεγάλα ερωτήματα του ανθρώπου στα οποία η επιστήμη δεν μπορεί να απαντήσει

Τους τελευταίους τρεις αιώνες, η επιστήμη προσπάθησε να αποκλείσει τον Θεό από τον ανθρώπινο ορίζοντα. Σήμερα συνειδητοποιούμε ότι αυτό δεν είναι καθόλου δυνατό. Σε επιστήμες όπως η σύγχρονη κοσμολογία, που έχει ως αντικείμενο τη μελέτη […]

«Μπορεί ο Θεός να υποφέρει;», του σεβάσμ. Ιωάννη Σπιτέρη

Μπροστά στις συγκλονιστικές εικόνες που βλέπουμε καθημερινά στις οθόνες μας και μας δείχνουν τα απάνθρωπα εγκλήματα που διαδραματίζονται καθημερινά στην Ουκρανία (Μαριούπολη, Μπούσα και αλλού) ή ακόμα μπροστά στα στρατόπεδα εξοντώσεως των Ναζί, όπως ήταν […]