Η μορφή του Αντίχριστου (= αντίπαλος του Χριστού), είτε ως ατομική προσωπικότητα, είτε ως προσωποποίηση του απόλυτου κακού που εγείρεται εναντίον του Χριστού και των οπαδών του, εμφανίζεται μόνο σε πολύ λίγα χωρία της Καινής Διαθήκης. Δύο χωρία της Α’ Επιστολής του Ιωάννη (το 2,18 και το 18,22), αναφέρονται ρητά στον Αντίχριστο και με αυτόν εννοούν όλους εκείνους που αρνούνται τον Ιησού ως Υιό του Θεού, δηλαδή τους αιρετικούς. Η Α’ Επιστολή του Ιωάννη και έμμεσα η Β’ προς Θεσσαλονικείς (2, 3-12), προσωποποιούν τον Αντίχριστο ως το κακό των έσχατων καιρών πριν από την δεύτερη έλευση του Χριστού. Το 13ο κεφάλαιο της Αποκαλύψεως μας παρουσιάζει τον Αντίχριστο σαν δύο θηρία που αναδύονται από τη θάλασσα και συμβολίζουν την πολιτική εξουσία και το θρησκευτικό παγανισμό, που συμμαχούν στο διωγμό του Χριστού και της Εκκλησίας. Ίσως να παραπέμπει στον αυτοκράτορα Νέρωνα.
Στον Αντίχριστο αναφέρονται αρκετοί Πατέρες της Εκκλησίας, συγγραφείς και θεολόγοι στο Μεσαίωνα, με περισσότερη ή λιγότερη φαντασία ή θεολογική επεξεργασία. Δε θα σταθώ όμως στο πώς αντιμετωπίστηκε ή ερμηνεύτηκε η ιδέα του Αντίχριστου κατά τη διάρκεια των αιώνων. Νομίζω ότι έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον να αναφέρω, όσον αφορά την Καθολική Εκκλησία, τι λέγεται σήμερα, επίσημα ή τουλάχιστον από ορισμένες προσωπικότητές της Εκκλησίας, αναφορικά με αυτήν την εσχατολογική μορφή και πώς αυτή η μυστηριώδης μορφή έχει ερμηνευτεί και αποδοθεί στη λογοτεχνία.
Η επίσημη Κατήχηση της Καθολικής Εκκλησίας αναφέρεται στον Αντίχριστο σε σχέση με την τελευταία δοκιμασία της Εκκλησίας ή τη γενική αποστασία από την πίστη και τις ηθικές αξίες: «Πριν από τον ερχομό του Χριστού, η Εκκλησία πρέπει να περάσει μέσα από μια τελική δοκιμασία που θα κλονίσει την πίστη πολλών πιστευόντων (βλ. Λκ 18,8· Μτ 24,12). Ο διωγμός που συνοδεύει την οδοιπορία της επί της γης (βλ. Λκ 21,12· Ιω 15,19-20) θα αποκαλύψει το ‟Μυστήριο της ανομίας” με τη μορφή μιας θρησκευτικής απάτης που προσφέρει στους ανθρώπους μια φαινομενική λύση στα προβλήματά τους, με κόστος την αποστασία από την αλήθεια. Η ύψιστη θρησκευτική απάτη είναι εκείνη του Αντι-Χρίστου, δηλαδή ενός ψευδό-μεσσιανισμού με τον οποίο ο άνθρωπος δοξάζει τον εαυτό του στη θέση του Θεού και του Μεσσία του που ήρθε στη γη και έγινε άνθρωπος» (βλ. Β’ Θεσ. 2,4-12· Α’ Θεσ. 5,2-3· Β’ Ιω 7· Α’ Ιω 2,18.22) (αρ. 675).
Τον Μάιο του 2020 μια δήλωση του επίτιμου τότε Πάπα Βενέδικτου ΙΣτ’, έκανε το γύρο του κόσμου. Είχε κυκλοφορήσει, τότε, στη Γερμανία μια βιογραφία του. Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, ο Ράτσινγκερ καταχώρησε μια συνέντευξη στο συγγραφέα της βιογραφίας και, μεταξύ άλλων, είπε τα εξής: «Η πραγματική απειλή για την Εκκλησία… έγκειται στην παγκόσμια δικτατορία των φαινομενικά ανθρωπιστικών ιδεολογιών. Η αντίθεση με αυτές τις ιδεολογίες σημαίνει ότι αποκλείεται κανείς από τη βασική κοινωνική συναίνεση. Πρόκειται για μια πραγματική δικτατορία που υπονομεύει την κοινωνία στους φυσικούς και ιδρυτικούς θεσμούς της. Πριν από εκατό χρόνια, συνεχίζει ο Βενέδικτος ΙΣτ’, κάποιος θα θεωρούσε παράλογο να μιλήσει για γάμο μεταξύ ομοφυλοφίλων. Σήμερα, όσοι αντιτίθενται σε αυτό, αφορίζονται κοινωνικά. Το ίδιο ισχύει και για τις αμβλώσεις και την παραγωγή ανθρώπων σε εργαστήρια. Η σύγχρονη κοινωνία βρίσκεται στη διαδικασία διαμόρφωσης ενός αντιχριστιανικού δόγματος, στο οποίο δεν μπορεί κανείς να αντιταχθεί χωρίς να τιμωρηθεί με κοινωνικό αφορισμό. Ο φόβος γι’ αυτή την πνευματική δύναμη του Αντίχριστου είναι επομένως πάρα πολύ φυσικός και πραγματικά χρειάζεται η βοήθεια της προσευχής όλης της Εκκλησίας για να αντισταθεί κανείς σ’ αυτήν».
Με αυτά τα λόγια, ο επίτιμος Πάπας επισημαίνει την ταυτότητα του Αντίχριστου σε ολόκληρο τον κόσμο, περιγράφοντας τα δύο θεμελιώδη χαρακτηριστικά του: τον ψεύτικο ανθρωπισμό και τον κοινωνικό αποκλεισμό όσων δεν θα υποταχθούν σε αυτόν.
Το θέμα του Αντίχριστου ενέπνευσε δεκάδες μυθιστορήματα και έργα στον κινηματογράφο τα οποία, χωρίς να αξιώνουν ότι εμπεριέχουν θεολογικούς προβληματισμούς, αντανακλούν όμως το αίσθημα μιας ορισμένης κατηγορίας σκεπτόμενων ανθρώπων. Απ’ ότι γνωρίζω, κανένα από αυτά τα μυθιστορήματα δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά, εκτός από το φιλοσοφικό έργο «Ο Αντίχριστος», του Φρίντριχ Νίτσε. Υπάρχει βέβαια και το βιβλίο του Αρχιμανδρίτη Δαβίδ Τσέλικα, Κόκκινο Χαλί για τον Αντίχριστο, Αθήνα 2013, που μπορεί να χαρακτηριστεί ως μυθιστόρημα.
Ένα από τα πρώτα σύγχρονα μυθιστορήματα αυτού του είδους είναι αυτό του Robert Hug Bebson, «The Lord of the World» (Ο Κυρίαρχος του κόσμου) έκδοση του 1907. Ο Αντίχριστος συνίσταται σε μια πανίσχυρη παγκόσμια πολιτική συνωμοσία ενάντια στην Εκκλησία. Αφηγείται έναν κόσμο γύρω στο έτος 2000, που κυβερνάται ειρηνικά από τρεις μεγάλες φιλελεύθερες, σοσιαλιστικές και μασονικές δυνάμεις, στον οποίο οι Καθολικοί, στο περιθώριο της κοινωνίας, θα υποστούν τελικά διώξεις. Ο συγγραφέας αντιπαραθέτει έναν τεχνολογικά και πνευματικά εξελιγμένο κόσμο, που κυριαρχείται από τις αρχές του ανθρωπισμού και τον παρακμάζοντα κόσμο της Εκκλησίας, που χαρακτηρίζεται από την προοδευτική μείωση της πίστης. Το μυθιστόρημα έχει αναφερθεί πολλές φορές από τον Πάπα Φραγκίσκο, ο οποίος έχει συστήσει την ανάγνωσή του.
Και ο μεγάλος Καναδός μυθιστοριογράφος Michael O’ Brien, αφιέρωσε μια εξαιρετικά επιτυχημένη τριλογία στον Αντίχριστο. Σε αυτήν την τριλογία ο συγγραφέας περιγράφει την τακτική του Αντίχριστου που συνδυάζει τη διάβρωση της αντίστασης στην πνευματική δύναμη με μία ολομέτωπη επίθεση. Πάνω απ’ όλα επικρατεί μια σφυροκοπημένη προπαγάνδα αποπλανήσεων, κολακείας, ψεύδους με στόχο την κατεδάφιση των ηθικών θεμελίων του πολιτισμού. Μεταχειρίζεται τον ισχυρό μοχλό του φόβου, πάντα χρήσιμος για την επιβολή των νέων αντιχριστιανικών «αξιών».
Εντέλει ποιος είναι ο Αντίχριστος; Ξέρουμε πως για μερικούς o Αντίχριστος ταυτίστηκε με ένα συγκεκριμένο πρόσωπο όπως ήταν ο Νέρωνας. Για άλλους είναι ο διάβολος που ανέκαθεν είναι σε δράση, για να «διαβάλλει» τους ανθρώπους από την πίστη τους, σπέρνοντας το ψέμα. Αυτό δείχνει ο περίφημος πίνακας του Luca Signorelli, «Ο Αντίχριστος». Αλλά αυτό που εντυπωσιάζει περισσότερο στους συγγραφείς που αναφέραμε, στα λόγια του επίτιμου Πάπα Βενέδικτου και σε πολλούς άλλους που έχουν ενδιαφερθεί για τον Αντίχριστο, είναι η πεποίθησή τους, πως πρόκειται για μια συλλογική δύναμη, συνάμα πολιτική, επιστημονική, οικονομική, ιδεολογική η οποία βρίσκεται σε δράση με όλα τα μέσα, ιδιαιτέρα τα ηλεκτρονικά, για να ανατρέψει τις παραδοσιακές και χριστιανικές αξίες. Ο τρόπος άσκησης της δραστηριότητάς του και η ιδεολογία του είναι απόλυτη. Αν κάποιος επιμένει να υπερασπίζεται τις χριστιανικές του πεποιθήσεις, στιγματίζεται αμέσως ως φορέας μεσαιωνικού σκοταδισμού ή ακόμα και φασιστικών αντιλήψεων.
Σε ό,τι αφορά στην έννοια του Αντίχριστου, δεν ξέρω πώς θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει αυτή την κατάσταση σήμερα ή αν δεν είναι και τόσο σκοτεινή όπως φαίνεται. Εξάλλου, αυτή η κατάσταση, δεν αποτελεί καθόλου κάτι πρωτόγνωρο για την Εκκλησία. Ξέρουμε πως, και στο παρελθόν, υπήρχαν τραγικές περίοδοι για εκείνην. Ο χριστιανισμός ανέκαθεν υπέστη διωγμούς, άλλοτε αιματηρούς, άλλοτε πολιτικούς, άλλοτε ιδεολογικούς. Αυτή τη φορά όμως η κατάσταση είναι πιο εξωφρενική, πιο επικίνδυνη, με παγκόσμιες διαστάσεις. Μόνο η μαρτυρία μιας ισχυρής και αυθεντικής χριστιανικής πίστης, μπορεί να αντισταθεί σε αυτήν τη νέα, αλλά και πολύ παλαιά κατάσταση.
+ Ιωάννης Σπιτέρης
