Ενώ διανύουμε τις πρώτες ημέρες των προκαταρκτικών συνελεύσεων των καρδιναλίων στη Ρώμη που θα οδηγήσουν στο Κονκλάβιο και την εκλογή νέου Πάπα, τα σενάρια στον τύπο, ελληνικό και ξένο, συνεχίζουν σχετικά με τους «πραγματικούς» λόγους που οδήγησαν στην παραίτηση του Πάπα Βενέδικτου. Σε αυτά ενσωματώνονται όλα τα συστατικά που θα μπορούσαν να μετατρέψουν μια σημαντική στιγμή στην ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας σε ένα διήγημα ιστορικής φαντασίας. Πού είναι όμως η αλήθεια και πού αρχίζει η φαντασία; Στην αναζήτηση αυτής της απάντησης και στην προσπάθεια να φωτίσουμε τα γεγονότα, θέτουμε μερικά ερωτήματα. Σε αυτά τα ερωτήματα μας απαντάει ο πατέρας Θεόδωρος Κοντίδης τ.Ι.
- Ο τύπος, ελληνικός και ξένος, αφήνει να εννοηθεί ότι οι πραγματικοί λόγοι της παραίτησης του Πάπα είναι διαφορετικοί από αυτούς που δημόσια επικαλέσθηκε. Εσείς τι θα λέγατε ;
Ο πάπας Βενέδικτος δήλωσε σαφώς ότι αισθάνεται ότι δεν έχει τις δυνάμεις να αντεπεξέλθει πλέον στις υποχρεώσεις που επιβάλλει το λειτούργημά του. Για έναν άνθρωπο 85 ετών αυτό μου φαίνεται απόλυτα λογικό. Ο πάπας δεν έχει συμβολικό ρόλο, αλλά πραγματικό. Πρέπει να παρακολουθεί πολλές υποθέσεις, να συναντά καθημερινά επισκόπους και επισήμους από διάφορες χώρες, πρέπει να συμμετέχει σε τελετές, όπου πάντα έχει μια ομιλία, και επίσης να ταξιδεύει. Η εξήγησή του είναι λοιπόν αξιόπιστη. Ο ιταλικός τύπος υποστήριξε ότι παραιτήθηκε λόγω σκανδάλων. Είναι από τους ισχυρισμούς που είναι αδύνατο να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει κανείς με αποδείξεις. Είναι ένας ισχυρισμός μετέωρος. Δεν καταλαβαίνω γιατί τότε δεν θα μπορούσε να παραιτηθεί πριν δύο χρόνια ή πριν πέντε χρόνια. Ανάμεσα σε μια αξιόπιστη εξήγηση και μια αβάσιμη εξήγηση προτιμώ το πρώτο.
- Ο τύπος επικαλείται σκάνδαλα που τα κατατάσσει σε τρεις κατηγορίες: Τα σκάνδαλα παιδεραστίας και, όπως πολλοί υποστηρίζουν, τη συγκάλυψή τους, την οικονομική αδιαφάνεια αναφορικά με το IOR (τραπεζικό ίδρυμα του Βατικανού) και τη μη συμμόρφωση του συστήματος με τα διεθνή πρότυπα διαφάνειας, και τα λεγόμενα vatileaks (κλοπή των εγγράφων). Μπορούν αυτά να έπαιξαν κάποιο ρόλο; Η αρχιγραμματεία της Αγίας Έδρας 3 ημέρες μετά από άρθρο της “Ρεπούμπλικα” για την ύπαρξη αποκαλυπτικής έκθεσης των 3 καρδιναλίων και ενώ φούντωναν αυτού του είδους τα ρεπορτάζ, έκανε λόγο για σενάρια και για προσπάθεια επηρεασμού των καρδιναλίων. Ποια η γνώμη σας;
Αρχικά, με τα σκάνδαλα παιδεραστίας πρόκειται για μια πραγματικά οδυνηρή υπόθεση. Πρόκειται για εγκληματικές πράξεις σε βάρος παιδιών, σε βάρος των οικογενειών τους και σε βάρος όλης της Εκκλησίας. Είναι προδοσία της εμπιστοσύνης που πολλές οικογένειες είχαν προς την εκκλησία και τους κληρικούς της. Από το 2000 που ξέσπασε, η υπόθεση αυτή αποτελεί μεγάλο πρόβλημα για την Εκκλησία. Από μια άποψη θεωρώ ευτύχημα ότι χρειάστηκε να το χειριστεί κυρίως ο πάπας Βενέδικτος. Άσχημο για αυτόν, γιατί το βάρος έπεσε πάνω του, αλλά νομίζω ότι είναι καλύτερος από οποιονδήποτε άλλον. Παράλληλα με αυτό το κακό υπάρχει και ο ανεπαρκής και αναποτελεσματικός χειρισμός αυτού από την ιεραρχία. Κάποιες φορές πρόκειται για συγκάλυψη. Δηλαδή οι επίσκοποι και οι προϊστάμενοι θέλησαν να αποφύγουν πάνω από όλα το σκάνδαλο με μεταθέσεις των ενόχων και όχι να λύσουν το πρόβλημα. Άλλες φορές πρόκειται για ανεπαρκή αντίδραση, δηλαδή αργία η μετάθεση και παράλληλα υποχρεωτική παρακολούθηση από ψυχολόγο. Αυτό αργότερα αποδείχθηκε ανεπαρκές, αλλά τα χρόνια του 1960, του 70 και του 80 (γιατί το μεγάλο μέρος των περιπτώσεων είναι αυτής της περιόδου) αυτή ήταν η γενική τακτική αντιμετώπισης και από κρατικούς θεσμούς.
Ο πάπας Βενέδικτος δεν υποβάθμισε το πρόβλημα, δεν πρόβαλε δικαιολογίες όπως ακούσαμε από άλλους επισκόπους και δεν κατηγόρησε τα ΜΜΕ. Το αναγνώρισε και το έφερε στο φως. Οι ανεξάρτητες έρευνες που με συνεργασία της Εκκλησίας έγιναν, εξέτασαν κάθε καταγγελία και κάθε περίπτωση στις ΗΠΑ (όπου υπήρξε και το μεγαλύτερο πρόβλημα) από το 1950 μέχρι το 2000. Δηλαδή χιλιάδες καταγγελίες. Δεν υπάρχει κανένας άλλος θεσμός που να έχει κάνει κάτι τέτοιο. Ύστερα, οι Αμερικανοί επίσκοποι καθόρισαν μια πολιτική που ονόμασαν «ανοχή μηδέν» και η οποία αντιγράφηκε σε άλλα μέρη εκτός ΗΠΑ.
Το πρόβλημα δεν έχει τελειώσει. Θα πρέπει να το προχωρήσει και ο επόμενος πάπας μαζί με όλη την Εκκλησία. Οι πληγές είναι μεγάλες και η απώλεια αξιοπιστίας για την Εκκλησία επίσης μεγάλη. Πρέπει επίσης να έχουμε υπόψη και την εχθρική στάση πολλών ΜΜΕ στο δυτικό κόσμο, που συστηματικά παρουσιάζουν την Καθολική Εκκλησία μόνο με αυτό το αρνητικό πρίσμα. Αυτοί έχουν τη στρατηγική τους, αλλά βρίσκουν πατήματα σε παρεκτροπές από ανθρώπους της Εκκλησίας.
Η διαρροή επισήμων εγγράφων είναι ένα άλλο πρόβλημα. Φανέρωσε αντιπαραθέσεις και ανταγωνισμούς μέσα στην κεντρική διοίκηση. Αυτό δεν είναι βεβαίως καλό, αλλά δεν είναι και έκπληξη. Το ίδιο όσον αφορά και τα οικονομικά, το Ίδρυμα για τα θρησκευτικά έργα, την λεγόμενη «τράπεζα του Βατικανού». Ασφαλώς πρέπει να υπάρχει μια τράπεζα που να χειρίζεται τα οικονομικά. Αυτή πρέπει να ακολουθεί τους διεθνείς κανονισμούς. Με τους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπήρξαν κάποια προβλήματα. Από ό,τι κατάλαβα η «τράπεζα του Βατικανού» ήθελε περισσότερη αυτονομία. Υπάρχουν πολλά τεχνικά και νομικά θέματα που θα είναι από τις προτεραιότητες του επόμενου πάπα, πιστεύω.
- Υπάρχουν ορισμένοι που υποστηρίζουν ότι οι καρδινάλιοι για τους οποίους υπάρχουν υπόνοιες εμπλοκής τους σε προβληματικές υποθέσεις, δεν πρέπει να μετέχουν στις διαδικασίες εκλογής. Από την άλλη πλευρά το ιδιόβουλο του Πάπα ορίζει ότι όλοι ανεξαιρέτως πρέπει να μετέχουν. Ποια η γνώμη σας;
Υπάρχουν πολιτικά δικαστήρια για να κρίνουν κάθε υπόθεση και να στείλουν στη φυλακή τους ενόχους, υπάρχουν και εκκλησιαστικά δικαστήρια για να καθαιρέσουν. Οι υποθέσεις πρέπει να κρίνονται από τα αρμόδια όργανα, με διαφάνεια και με νόμους. Δεν πρέπει με υπόνοιες και με εντυπώσεις ή με ομάδες πίεσης να κρίνονται πράγματα και άνθρωποι. Αυτή είναι η γνώμη μου.
- Αυτές τις ημέρες παρακολουθούμε στην τηλεόραση εντυπωσιακές τελετές και εκδηλώσεις από την Ρώμη, όπου παραβρίσκονται εκατοντάδες χιλιάδες από πιστούς, ιερείς, μοναχούς, μοναχές, επισκόπους, καρδιναλίους, ενόψει της εκλογής του νέου πάπα. Πού αποδίδετε εσείς την κοσμοσυρροή αυτή ;
Πρώτα, βλέπουμε το δεσμό που έχουν οι καθολικοί πιστοί με τον επίσκοπο και πάπα Ρώμης. Αυτό είναι κάτι που οι καθολικοί γνωρίζουμε καλά και οι μη καθολικοί μπορεί να μην καταλαβαίνουν. Ο δεσμός με τον επίσκοπο Ρώμης είναι υπόθεση πίστης, πνευματικής ζωής και εκκλησιαστικής συνείδησης. Ανήκουμε σε ένα σώμα που ο πάπας εκφράζει, μια μεγάλη Εκκλησία, και ο πάπας είναι ο φύλακας της ενότητας. Οι καθολικοί πιστοί έχουν σεβασμό προς αυτόν, ορισμένοι πάλι καθολικοί είναι πολύ κριτικοί απέναντί του, αλλά πάντα τους νοιάζει τι κάνει και τι λέει. Το γεγονός ότι ο απελθών πάπας αντιμετώπισε βίαιη κριτική έξω από την Εκκλησία και μερικές φορές μέσα από την Εκκλησία, έκανε πολλούς πιστούς να θέλουν να του δείξουν την εκτίμηση και την αγάπη τους για τα οκτώ χρόνια που υπηρέτησε την Εκκλησία από την θέση του πάπα Ρώμης. Το κατανοώ και με εκφράζει απόλυτα.
- Ποια νομίζετε ότι είναι σήμερα τα επείγοντα προβλήματα της Εκκλησίας που θα κληθεί να αντιμετωπίσει ο νέος Πάπας, και κατά συνέπεια ποια θα πρέπει να είναι κατά τη γνώμη σας τα χαρακτηριστικά του νέου Πάπα;
Αυτό που κάνουν οι καρδινάλιοι τις μέρες πριν την ψηφοφορία είναι να συζητούν για τις ανάγκες της Εκκλησίας και για το προφίλ του επόμενου πάπα.
Νομίζω ότι πρώτον, χρειάζεται ένας άνθρωπος πίστης. Φαντάζομαι ότι όλοι όσοι εκλέγουν είναι άνθρωποι πίστης, αλλά ορισμένοι θα ξεχωρίζουν για την αγιότητα του βίου τους.
Δεύτερο, χρειάζεται ένας καλός διαχειριστής. Ο πάπας Βενέδικτος ήταν σπουδαίος δάσκαλος και θεολόγος, ο Ιωάννης Παύλος Β’ ήταν σπουδαίος ιεροκήρυκας και χαρισματικός, αλλά πολλοί θεωρούν ότι η διοίκηση και η αποτελεσματικότητά της έμειναν πίσω. Πολλά προβλήματα οφείλονται σε ελλείψεις της διοίκησης, σωστής πολιτικής δημοσίων σχέσεων και επικοινωνίας.
Τρίτο, χρειάζεται κάποιος με ιεραποστολικό πνεύμα. Να μπορεί να κινήσει όλη την Εκκλησία στο θέμα της ιεραποστολής, ιδίως στον δυτικό κόσμο όπου η Εκκλησία φαίνεται να εξωθείται στο περιθώριο της κοινωνίας.
Τέταρτο να έχει ικανότητα να ενώνει και να συνδυάζει ανθρώπους πολύ διαφορετικούς από διαφορετικούς πολιτισμούς, Και γι αυτό χρειάζεται να έχει μια συνολική παγκόσμια εικόνα των αναγκών των ανθρώπων και του κόσμου στη σημερινή κατάσταση της κοινωνίας και του πολιτισμού.
