MΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΠΑΠΑ ΒΕΝΕΔΙΚΤΟΥ 16ΟΥ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ 2011
«ΕΝΤΑΦΙΑΣΤΗΚΑΤΕ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟ ΧΡΙΣΤΟ, ΑΛΛΑ ΚΙ ΑΝΑΣΤΗΘΗΚΑΤΕ ΜΑΖΙ ΤΟΥ» (Κολ. 2,11 )
Αγαπητοί Αδελφοί και Αδελφές,
Η Τεσσαρακοστή, που μας οδηγεί στον εορτασμό του Αγίου Πάσχα, αποτελεί για την Εκκλησία, μια λειτουργική περίοδο σημαντική και πολύτιμη. Για το λόγο αυτό, με μεγάλη χαρά σας απευθύνω αυτό το μήνυμα, και έτσι να μπορέσετε να ζήσετε με την πρέπουσα προσοχή, αυτή την άγια περίοδο.
Περιμένοντας την τελική συνάντησή της με το Νυμφίο της στο Αιώνιο Πάσχα, η Χριστιανική Κοινότητα συναγμένη εν Εκκλησία, αυξάνει την ένταση στην πορεία της Μετάνοιάς της στο Πνεύμα του Ευαγγελίου με μια προσευχή ασταμάτητη και με μια δραστήρια αγάπη, για να μπορέσει να αντλήσει με μεγαλύτερο όφελος, μέσα από το Μυστήριο της Λύτρωσης, τη Νέα Ζωή εν Χριστώ ( βλ. Προοίμιο 1ης Κυριακής της Τεσσαρακοστής ).
1- Η ζωή αυτή μάς μεταδόθηκε την ημέρα του Βαπτίσματός μας όταν «θαφτήκαμε μαζί με το Χριστό κι αναστηθήκαμε μαζί του», και έτσι αρχίσαμε τη «χαρούμενη και ενθουσιώδη περιπέτεια του μαθητή του Ιησού» ( Ομιλία κατά την Εορτή της Βαπτίσεως του Κυρίου, 10 Ιανουαρίου 2010 ). Στις Επιστολές του, ο Απόστολος Παύλος σε πολλά σημεία επιμένει στην κοινωνία που υπάρχει μεταξύ του Ανθρώπου με τον Υιό του Θεού, και που πραγματοποιείται τη στιγμή της κατάβασης και ανάβασης του κατηχούμενου στα ύδατα του Βαπτιστηρίου. Το γεγονός ότι το Βάπτισμα χορηγείται σε παιδική ηλικία, σημαίνει πως αυτό είναι μια δωρεά του Θεού: κανένας από εμάς δεν αποκτά την αιώνια ζωή με τις δικές του δυνάμεις. Η ευσπλαχνία του Θεού που σβήνει την αμαρτία και μας δίνει τη δύναμη να ζούμε τη ζωή μας με «το ίδιο φρόνημα που είχε ο Ιησούς Χριστός» ( Φιλ. 2,5 ), χορηγείται στον άνθρωπο δωρεάν.
Στην προς Φιλιππησίους Επιστολή, ο Απόστολος των Εθνών μάς διαφωτίζει πάνω στο νόημα της αλλαγής που επέρχεται στον άνθρωπο με τη συμμετοχή του στο θάνατο και την Ανάσταση του Χριστού, σημειώνοντας το στόχο: «Να γνωρίσω το Χριστό και τη δύναμη της Αναστάσεώς του, και να μετάσχω στα παθήματά του ακολουθώντας τον στο θάνατο» ( Φιλ. 3, 10-11 ). Το Βάπτισμα, λοιπόν, δεν είναι ένας λειτουργικός τύπος του παρελθόντος, είναι η συνάντηση με το Χριστό που νοηματοδοτεί όλη τη ζωή του βαπτισμένου, του μεταδίδει τη θεϊκή ζωή και τον καλεί σε μια αληθινή μεταστροφή, καθοδηγούμενη και στηριζόμενη με τη Χάρη. Έτσι ο βαπτισμένος φθάνει στο πλήρες ανάστημα του Χριστού.
Ένας χαρακτηριστικός δεσμός υπάρχει μεταξύ του Βαπτίσματος και της Τεσσαρακοστής σε ό,τι αφορά τον κατάλληλο καιρό για να κάνει κανείς την εμπειρία της χάριτος που σώζει. Οι Πατέρες της Β΄ Συνόδου του Βατικανού κάλεσαν όλους τους Ποιμένες της Εκκλησίας να χρησιμοποιούν περισσότερο τους τύπους του Βαπτίσματος κατά την Τεσσαρακοστή ( Περί Θείας Λατρείας, αρ.109 ). Πράγματι, από την αρχή, η Εκκλησία ένωσε την Πασχαλινή Αγρυπνία με την τέλεση του Βαπτίσματος: στο Μυστήριο αυτό πραγματοποιείται ο θάνατος του Ανθρώπου ως προς την Αμαρτία, γίνεται μέτοχος της νέας ζωής του Αναστημένου Χριστού, λαβαίνει το ίδιο Πνεύμα το οποίο ανέστησε από τους νεκρούς τον Ιησού (βλ. Ρωμ.8,11 ). Αυτή η δωρεά πρέπει να ανανεώνεται στη ζωή κάθε βαπτισμένου, και η Τεσσαρακοστή μας προσφέρει μια πορεία ανάλογη με αυτή της πρώτης μύησης, η οποία, για τους χριστιανούς της πρώτης Εκκλησίας, όπως και για τους σημερινούς χριστιανούς, είναι ένας τόπος απαραίτητος για να γνωρίσουν την πίστη και να ασκηθούν στο χριστιανικό βίωμα: ζουν, πραγματικά, το Βάπτισμά τους ως μια έμπρακτη απόφαση για όλη τους τη ζωή.
2- Για να εισέλθουμε με σοβαρότητα στην πορεία προς το Πάσχα και να τελέσουμε με αγαλλίαση την Ανάσταση του Κυρίου μας -η οποία είναι η πιο χαρούμενη και η πιο επίσημη εορτή του λειτουργικού έτους– τι άλλο θα μπορούσε να υπάρξει πιο επίκαιρο από το να αφήσουμε τον εαυτό μας να οδηγηθεί από το Λόγο του Θεού; Γι αυτό το λόγο, η Εκκλησία διαμέσου των Ευαγγελικών περικοπών των Κυριακών της Τεσσαρακοστής, μας προτρέπει σε μια συνάντηση πραγματικά βαθειά με τον Κύριο, κάνοντάς μας να διανύσουμε ξανά τα στάδια της χριστιανικής μύησης: Οι μεν κατηχούμενοι, εν όψει της αναγέννησής τους με το Βάπτισμα,. Οι δε βαπτισμένοι, εν όψει των νέων σημαντικών τους αποφάσεων στην ακολουθία του Χριστού, μέσα σε μια πιο ολοκληρωμένη προσφορά.
Η πρώτη Κυριακή της Τεσσαρακοστής φωτίζει την ανθρώπινη γήινη κατάστασή μας. Η νικηφόρα μάχη του Ιησού πάνω στους πειρασμούς που σηματοδοτεί την έναρξη της Αποστολής του, μας φωτίζει να συνειδητοποιήσουμε την αδυναμία μας να δεχθούμε τη Χάρη που μας ελευθερώνει από την αμαρτία και μας εντάσσει με ένα νέο τρόπο στο Χριστό που είναι η οδός, η αλήθεια και η ζωή (Διάταξη της Ακολουθίας της Χριστιανικής Μυήσεως των Ενηλίκων , αρ.25 ). Είναι μια επιτακτική προτροπή για να μας θυμίσει, στη συνέχεια του Χριστού και ενωμένοι μαζί του, πως η χριστιανική πίστη εμπεριέχει έναν αγώνα εναντίον των «Δυνάμεων αυτού του κόσμου του σκότους» ( Εφ.6,12 ) όπου ο Διάβολος βρίσκεται σε δράση και δε σταματά, ακόμα και στις μέρες μας, να πειράζει τον άνθρωπο που επιθυμεί να πλησιάσει το Θεό: ο Χριστός βγαίνει νικητής μέσα από αυτό τον αγώνα και μαζί του ανοιγόμαστε κι εμείς στην ελπίδα, οδηγούμαστε στη νίκη ενάντια στα θέλγητρα του κακού.
Το Ευαγγέλιο της Μεταμορφώσεως του Κυρίου, μας δίνει τη δυνατότητα να θαυμάσουμε τη δόξα του Κυρίου που προηγείται της Αναστάσεως και προαγγέλλει τη θέωση του ανθρώπου. Η χριστιανική κοινότητα ανακαλύπτει πως στη συνέχεια των Αποστόλων Πέτρου, Ιακώβου και Ιωάννη, οδηγείται «σ’ ένα υψηλό βουνό» ( Ματ.17,1 ), για να δεχθεί με ένα νέο τρόπο, εν Χριστώ, ως υιοί εν Υιώ, το δώρο της Χάρης του Θεού: «Αυτός είναι ο αγαπημένος μου Υιός, ο εκλεκτός μου, αυτόν να ακούτε» ( 17,5 ). Αυτά τα λόγια μάς καλούν να αφήσουμε τους καθημερινούς θορύβους για να βυθιστούμε μέσα στην παρουσία του Θεού: θέλει να μας μεταδώσει κάθε μέρα ένα Λόγο που να διεισδύει στα πιο ενδόμυχα του πνεύματός μας, στον τόπο όπου μπορεί να διακρίνει το καλό από το κακό ( βλ. Εβρ. 4,12 ), και ενισχύει τη θέλησή μας να ακολουθήσουμε τον Κύριο.
«Δώσε μου να πιω» ( Ιω. 4,7 ). Αυτό το αίτημα του Ιησού προς την Σαμαρείτισσα που μας αναφέρεται στη Λειτουργία της Τρίτης Κυριακής της Τεσσαρακοστής, εκφράζει το πάθος του Ιησού για κάθε άνθρωπο, και θέλει να προκαλέσει μέσα στην καρδιά μας την επιθυμία της δωρεάς «του ύδατος που αναβλύζει νερό ζωής αιώνιας» ( Ιω. 4, 14 ): Είναι η δωρεά του Αγίου Πνεύματος που καθιστά τους χριστιανούς «αληθινούς προσκυνητές», ικανούς να προσεύχονται στον Πατέρα «εν πνεύματι και αληθεία» ( Ιω. 4, 23 ). Μόνο αυτό το νερό μπορεί να ξεδιψάσει την επιθυμία μας για το καλό, την αλήθεια και το ωραίο! Μόνο αυτό το νερό που μας χορηγείται από τον Υιό, μπορεί να δροσίσει τις ερήμους της ψυχής μας, πάντοτε ανήσυχης και ανικανοποίητης, «για όσο διάστημα δεν αναπαύεται στο Θεό», σύμφωνα με την περίφημη έκφραση του Αγίου Αυγουστίνου.
Η Κυριακή του εκ γενετής Τυφλού, μας παρουσιάζει το Χριστό ως το φως του κόσμου. Το Ευαγγέλιο ρωτά τον καθένα από εμάς: «Πιστεύεις στον Υιό του Θεού»; «Ναι, πιστεύω Κύριε» ( Ιω. 35-38 ), απαντά χαρούμενα ο εκ γενετής τυφλός, στο όνομα κάθε πιστού. Το θαύμα αυτής της θεραπείας είναι το σημείο πως ο Χριστός, χορηγώντας την όραση στον τυφλό, επιθυμεί να ανοίξει επίσης το εσωτερικό μας βλέμμα, για να καταστεί η πίστη μας περισσότερο βαθειά, και να μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε σ’ Αυτόν το μοναδικό Σωτήρα μας. Ο Χριστός φωτίζει όλα τα σκότη της ζωής και δίνει στον Άνθρωπο να ζει «ως τέκνο του φωτός».
Όταν το Ευαγγέλιο της Πέμπτης Κυριακής της Τεσσαρακοστής διακηρύττει την Ανάσταση του Λαζάρου, βρισκόμαστε μπροστά στο ύστατο Μυστήριο της ύπαρξής μας: «Εγώ είμαι η Ανάσταση και η Ζωή…Το πιστεύεις αυτό;» (Ιω, 11, 25-26 ). Ύστερα από την ομολογία της Μάρθας, ήλθε η ώρα κάθε χριστιανικής κοινότητας, εν συνειδήσει, να τοποθετήσει όλη της την ελπίδα στον Ιησού από τη Ναζαρέτ: «Ναι, Κύριε, εγώ πιστεύω πως εσύ είσαι ο Χριστός, ο Υιός του Θεού, ο οποίος ήλθε για να σώσει τον κόσμο» ( Ιω, 11,27 ). Η κοινωνία ζωής με τον Ιησού Χριστό σ’ αυτή τη ζωή, μας προετοιμάζει να ξεπεράσουμε το φράγμα του θανάτου για να ζήσουμε αιώνια μαζί του. Η πίστη στην Ανάσταση των νεκρών και η ελπίδα για την αιώνια ζωή ανοίγουν τη διάνοιά μας στο ύστατο νόημα της ύπαρξής μας: ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο για την ανάσταση και τη ζωή. Αυτή η αλήθεια προσδίδει μια αυθεντική και τελική προοπτική στην ανθρώπινη ιστορία, στην προσωπική ζωή, στην κοινωνική ζωή, στην πολιτιστική και πολιτική ζωή, στην οικονομία. Στερημένο από το φως της πίστης, το σύμπαν ολόκληρο χάνεται, φυλακισμένο μέσα σε ένα μνήμα χωρίς μέλλον ούτε ελπίδα.
Η πορεία της Τεσσαρακοστής βρίσκει την ολοκλήρωσή της στο Πασχαλινό Τριήμερο, και πιο ειδικά στη μεγάλη Αγρυπνία της Αγίας Νύχτας: Ανανεώνοντας τις υποσχέσεις του Βαπτίσματος, κηρύττουμε ξανά πως ο Χριστός είναι ο Κύριος της ζωής μας, αυτής της ζωής που ο Θεός μάς έδωσε όταν αναγεννηθήκαμε από «το νερό και το Πνεύμα το Άγιο», και επαναλαμβάνουμε τη σταθερή πρόθεσή μας να ανταποκριθούμε στη δωρεά της Χάρης που μας δόθηκε για να είμαστε μαθητές του.
3- Η κατάδυσή μας στο θάνατο και η ανάδυσή μας στην Ανάσταση του Χριστού δια μέσου του Βαπτίσματος, μας ωθεί καθημερινά να ελευθερώσουμε την καρδιά μας από το βάρος των υλικών αγαθών, του εγωιστικού δεσμού με τα «γήινα», ο οποίος μας ελαττώνει και μας απαγορεύει να είμαστε διαθέσιμοι και δεκτικοί στο Θεό και στον πλησίον. Εν Χριστώ, ο Θεός αποκαλύφθηκε ως αγάπη ( βλ. 1 Ιω. 4, 7-10). Ο Σταυρός του Χριστού, ο τρόπος με τον οποίο μας μιλάει ο Θεός διαμέσου του Σταυρού, φανερώνει τη σωστική δύναμη του Θεού (βλ. 1 Κορ.1, 18) ο οποίος θυσιάζεται για να ανορθώσει τον άνθρωπο και να τον οδηγήσει στη σωτηρία: πρόκειται για τον πιο ριζοσπαστικό τρόπο αγάπης (βλ. Εγκύκλιο: Ο Θεός είναι αγάπη, παρ. 12 ). Με την παραδοσιακή άσκηση της νηστείας, της ελεημοσύνης και της προσευχής, σημεία της επιθυμίας μας για μεταστροφή, η Τεσσαρακοστή μάς διδάσκει να ζούμε πάντα πιο ριζοσπαστικά την αγάπη του Χριστού. Η νηστεία, που μπορεί να έχει διάφορα κίνητρα, προσδίδει στο χριστιανό μια βαθειά σημαντική θρησκευτική σημασία ελαττώνοντας τη διατροφή μας, μαθαίνουμε να υπερνικούμε τον εγωισμό μας και να μπαίνουμε στη λογική της προσφοράς και της αγάπης. Δεχόμενοι τη στέρηση κάποιου αγαθού, που να μην είναι μόνο παραπανήσιο στη ζωή μας, μαθαίνουμε να απομακρύνουμε τα μάτια μας από το «εγώ» μας, για να ανακαλύψουμε Κάποιον δίπλα μας, και να αναγνωρίσουμε το Θεό στο πρόσωπο τόσων συνανθρώπων μας. Για το χριστιανό, η άσκηση της νηστείας δεν περιέχει κάτι το εγωιστικό, αλλά ανοίγεται στο Θεό και στην ανθρώπινη δυστυχία. Μας κάνει να σκεφτούμε πως η αγάπη για το Θεό περνάει μέσα από την αγάπη για τον άνθρωπο ( βλ. Μκ 12, 31 ).
Κατά την πορεία μας, σκοντάφτουμε επίσης στον πειρασμό της θησαύρισης υλικών αγαθών, της αγάπης του χρήματος, η οποία αντιτίθεται στην προτεραιότητα που πρέπει να έχει ο Θεός στη ζωή μας. Η δίψα για θησαύριση εγκυμονεί τη βία, την υπεξαίρεση και το θάνατο. Για το λόγο αυτό η Εκκλησία, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της Τεσσαρακοστής, καλεί το χριστιανό στην άσκηση της ελεημοσύνης, δηλαδή του μοιράσματος. Η λατρεία των υλικών αγαθών όχι μόνο μας αποκόπτει από τους άλλους, αλλά και αδειάζει την ανθρώπινή μας ύπαρξη καθιστώντας την δυστυχισμένη. Την καθιστά ψεύτικη και την εξαπατά χωρίς να πραγματοποιεί αυτό που της υπόσχεται, εφόσον υποκαθιστά τα υλικά αγαθά με το Θεό, τη μοναδική πηγή της ζωής. Πώς, λοιπόν, θα μπορούσαμε να καταλάβουμε την πατρική αγάπη του Θεού όταν η καρδιά μας είναι γεμάτη από αυταρέσκεια, και τα σχέδιά μας για ζωή, μας δίνουν την εντύπωση πως μπορούμε μόνοι μας να εξασφαλίσουμε το μέλλον μας; Υπάρχει ο πειρασμός να σκεπτόμαστε όπως ο πλούσιος της παραβολής: «Ψυχή μου, έχεις πληθώρα αγαθών στις αποθήκες σου, για πολλά χρόνια…». Γνωρίζουμε τι απαντά ο Κύριος: «Ανόητε, αυτή τη νύχτα θα σου ζητήσουν την ψυχή σου…» ( Λκ. 19, 19-20 ). Η άσκηση της ελεημοσύνης, μας επαναφέρει στην πρώτη θέση που πρέπει να έχει ο Θεός στη ζωή μας, και στην προσοχή που πρέπει να δείχνουμε προς τον πλησίον, μας αποκαλύπτει ξανά την καλοσύνη του Πατέρα και τη δωρεά της ευσπλαχνίας του.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της Τεσσαρακοστής, η Εκκλησία μάς προσφέρει άφθονα το Λόγο του Θεού. Μελετώντας τον και εσωτερικεύοντάς τον για να τον βιώσουμε καθημερινά, ανακαλύπτουμε μια μορφή προσευχής που είναι πολύτιμη και αναντικατάστατη. Πράγματι, η προσοχή που δίνουμε στο Θεό, ο οποίος μας μιλά αδιάκοπα στην καρδιά μας, τρέφει το δρόμο μας μέσα στην πίστη που αρχίσαμε να διανύουμε την ημέρα του Βαπτίσματός μας. Η προσευχή, επίσης, μας επιτρέπει να προσεγγίσουμε την έννοια του χρόνου μέσα από μια άλλη διάσταση: Χωρίς την προοπτική της αιωνιότητας και της υπερβατικότητας, πράγματι, ο χρόνος δεν είναι παρά ένας ρυθμός που σηματοδοτεί τα βήματά μας προς έναν ορίζοντα χωρίς μέλλον.
Όταν προσευχόμαστε, αντίθετα, παίρνουμε χρόνο για το Θεό, για να ανακαλύψουμε ότι «τα λόγια του δεν θα περάσουν» ( Μκ. 13,31 ), εισερχόμαστε σ’ αυτή την κοινωνία οικειότητας με το Θεό «που κανείς δεν θα μπορέσει να μας αφαιρέσει» ( Ιω. 16, 22 ). Αυτή η οικειότητα με το Θεό οδηγεί στην ελπίδα που δεν απογοητεύει. Οδηγεί στην αιώνια ζωή.
Συνοψίζοντας, η πορεία της Τεσσαρακοστής που μας καλεί να θαυμάσουμε το Μυστήριο του Σταυρού, συνίσταται στο να μας «εξομοιώσει στο Χριστό μέσα στο θάνατό του» ( Φιλ. 3,10 ), για να πραγματοποιηθεί μια βαθειά μεταστροφή της ζωής μας: Να αφήσουμε τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος να μας μεταμορφώσει, όπως αυτό συνέβη στο δρόμο της Δαμασκού με τον Άγιο Παύλο, να ζούμε σταθερά τη ζωή μας σύμφωνα με το θέλημα του Θεού, να ελευθερωθούμε από τον εγωισμό μας, ξεπερνώντας το ένστικτο της εξουσίας πάνω στους άλλους, και ανοίγοντας τη ζωή μας στην αγάπη του Χριστού. Η περίοδος της Τεσσαρακοστής είναι ένας κατάλληλος καιρός για να αισθανθούμε την αδυναμία μας, για να δεχθούμε, μέσα από μια σοβαρή εξέταση της ζωής μας, την ανανεωτική χάρη του Μυστηρίου της Μετάνοιας και να βαδίσουμε αποφασιστικά προς το Χριστό.
Αγαπητοί Αδελφοί και Αδελφές, με την προσωπική συνάντηση με το Λυτρωτή μας και με την άσκηση της νηστείας, της ελεημοσύνης και της προσευχής, ο δρόμος μετάνοιας προς το Πάσχα, μας οδηγεί να ανακαλύψουμε με ένα νέο τρόπο το Βάπτισμά μας. Ας δεχθούμε ξανά, σ’ αυτή την περίοδο της Τεσσαρακοστής, τη Χάρη που ο Θεός μας έδωσε στο Βάπτισμά μας, ώστε να φωτίζονται και να καθοδηγούνται όλες οι πράξεις της ζωής μας. Αυτό που το Μυστήριο του Βαπτίσματος σημαίνει και πραγματοποιεί, καλούμαστε να το ζούμε κάθε μέρα, ακολουθώντας το Χριστό με μεγαλύτερη γενναιοδωρία και αυθεντικότητα. Στην πορεία μας αυτή εμπιστευόμαστε την Παναγία που γέννησε το Λόγο του Θεού μέσα στην πίστη της και μέσα στα σπλάχνα της, για να βυθισθούμε όπως κι εκείνη στο θάνατο και στην Ανάσταση του Υιού της Ιησού, και έτσι να έχουμε την αιώνια ζωή.
Δόθηκε στο Βατικανό, στις 4 Νοεμβρίου 2010
ΒΕΝΕΔΙΚΤΟΣ 16ος
Πάπας της Ρώμης
