« Να δίνουμε προσοχή οι μεν στους δε
Για να παρακινούμαστε στην αγάπη και τα καλά έργα.» (Εβρ. 10, 24)
Αδελφοί και αδελφές,
Η Αγία Τεσσαρακοστή μας προσφέρει ακόμα μια φορά την ευκαιρία να μελετήσουμε αυτό που είναι στην καρδιά της χριστιανικής ζωής, την αγάπη. Είναι πράγματι ευπρόσδεκτος καιρός για να ανανεώσουμε με την βοήθεια του Λόγου του Θεού και των μυστηρίων, την πορεία πίστης μας τόσο προσωπικής όσο και κοινοτικής. Αυτή η πορεία πίστης τροφοδοτείται με την προσευχή και την μοιρασιά, την σιωπή και τη νηστεία, αναμένοντας την χαρά του Πάσχα.
Εφέτος επιθυμώ να σας προτείνω μερικές σκέψεις κάτω από το φως μιας σύντομης βιβλικής περικοπής από την επιστολή προς Εβραίους: «Ας δίνουμε προσοχή οι μεν προς τους δε για να παρακινούμαστε στην αγάπη και τα καλά έργα.» (Εβρ.10, 24) Αυτή η πρόταση αποτελεί μέρος της επιστολής στην οποία ο ιερός συγγραφέας προτρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στον Ιησού Χριστό, Μεγάλο Αρχιερέα, που μας απέκτησε την συγχώρεση και την πρόσβαση στον Θεό. Ο καρπός της αποδοχής μας του Ιησού Χριστού είναι μια ζωή σύμφωνη με τις τρεις θεολογικές αρετές: δηλαδή να πλησιάσουμε τον Κύριο «με ειλικρινή καρδιά και με πλήρη πίστη» (στ.22) να κρατήσουμε ακλόνητη την «ομολογία ελπίδας» (στ.23) προσπαθώντας πάντοτε να εξασκούμαστε «στην αγάπη και στα καλά έργα» (στ.24). Για να βιώνουμε αυτή την Ευαγγελική συμπεριφορά – χρειάζεται ίσως να αναφέρουμε – ότι είναι σημαντικό να συμμετέχουμε στις λειτουργικές συνάξεις και στην προσευχή της κοινότητας, με στόχο την εσχατολογική συνάντησή μας, την πλήρη κοινωνία μας με το Θεό (στ.25) Σταματώ στο εδάφιο 24 που μας προσφέρει μια πολύτιμη διδασκαλία και πάντα επίκαιρη αναφορικά με τη χριστιανική ζωή: την προσοχή στον άλλο, την αμοιβαιότητα και την προσωπική αγιότητα.
1.« Ας δώσουμε προσοχή» : Η ευθύνη προς τον αδελφό.
Καλούμαστε να δώσουμε προσοχή, να κοιτάξουμε, να κατανοήσουμε και να συνειδητοποιήσουμε την πραγματικότητα. Το βλέπουμε και στο Ευαγγέλιο, όταν ο Ιησούς προτρέπει τους μαθητές του, να κοιτάξουν τα πουλιά του ουρανού τα οποία αν και δεν εργάζονται, είναι αντικείμενο της Θείας Πρόνοιας (Λκ. 12,24 ) και να σκεφθούν οι μαθητές το δοκάρι που βρίσκεται στο μάτι τους πριν κοιτάξουν το άχυρο που βρίσκεται στο μάτι του αδελφού τους (Λκ.6,41).Το ίδιο πράγμα βρίσκουμε επίσης σε ένα άλλο μέρος της επιστολής προς Εβραίους ως προτροπή «να δώσουμε προσοχή στον Ιησού» (3,1), απόστολο και αρχιερέα της πίστης μας. Να δώσουμε προσοχή στον άλλο, να δούμε τον άλλο, ιδιαίτερα τον Ιησού και να είμαστε προσεκτικοί οι μεν προς τους δε, να μην νιώθουμε ξένοι, αδιάφοροι για την πορεία των αδελφών. Συχνά συμβαίνει το αντίθετο: Η αδιαφορία και η απαξίωση που γεννιέται από τον εγωισμό συγκαλυμμένο από ένα φαινομενικό σεβασμό για την «ατομική σφαίρα» του άλλου. Σήμερα επίσης, η φωνή του Κυρίου αντηχεί με δύναμη και καλεί τον καθένα μας να φροντίζουμε τον άλλο. Και σήμερα ο Θεός μας ζητά να είμαστε «φύλακες» των αδελφών μας.(Γεν.4,9) να δημιουργούμε επαφές που χαρακτηρίζονται από αμοιβαίο ζήλο, από μέριμνα για το καλό του άλλου, για όλο το καλό του. Η μεγάλη εντολή της αγάπης του πλησίον απαιτεί και προτρέπει να έχουμε συνειδητά μια υπευθυνότητα προς αυτόν τον οποίον, όπως εμείς, είναι ένα πλάσμα και ένα παιδί του Θεού. Το γεγονός ότι είμαστε αδέλφια ως άνθρωποι και σε πολλές περιπτώσεις και στη πίστη, πρέπει να μας οδηγεί να βλέπουμε στον άλλο ένα «άλλο εγώ» (alter ego), απείρως αγαπητό από τον Κύριο.
Εάν καλλιεργούμε αυτό το βλέμμα αδελφοσύνης, η αλληλεγγύη, η δικαιοσύνη καθώς και η ευσπλαχνία και η συμπόνια θα αναβλύσουν από την καρδιά μας.
Ο δούλος του Θεού , Παύλος 6ος , έλεγε ότι ο κόσμος μας σήμερα υποφέρει ιδίως από έλλειψη αδελφοσύνης: «Ο κόσμος είναι άρρωστος. Η βλάβη έγκειται λιγότερο στην έλλειψη πόρων ή στην μονοπώληση μερικών, αλλά περισσότερο στην έλλειψη αδελφοσύνης μεταξύ των ανθρώπων και των λαών». Εγκύκλιος (populorum progressio 26/3/1967 no 66)
H προσοχή στον άλλο, συμπεριλαμβάνει το να επιθυμούμε το καλό εκείνου ή εκείνης σε όλες του τις παραμέτρους, φυσικό, ηθικό και πνευματικό. Η σύγχρονη κουλτούρα φαίνεται να έχασε την έννοια του καλού και του κακού, ωστόσο είναι απαραίτητο να επαναλάβουμε με δύναμη ότι το καλό υπάρχει και θριαμβεύει, γιατί ο Θεός είναι ο καλός, ο ευεργέτης (Ψαλ.119,68 ) Το καλό είναι αυτό που αναδεικνύει προστατεύει και προάγει τη ζωή, την αδελφοσύνη, την κοινωνία. Είμαι υπεύθυνος του πλησίον θέλει να πει θέλω και κάνω το καλό του άλλου, επιθυμώντας να ανοιχθεί και εκείνος στη λογική του καλού. Ενδιαφέρομαι για τον αδελφό μου θέλει να πει ανοίγω τα μάτια μου στις ανάγκες του.
Η Αγία Γραφή μας κάνει προσεκτικούς ώστε να μην σκληρύνουμε την καρδιά μας από μια «πνευματική αναισθησία» που μας καθιστά τυφλούς στις ανάγκες των άλλων. O Eυαγγελιστής Λουκάς αναφέρει δύο παραβολές του Ιησού στις οποίες έχουμε δύο παραδείγματα αυτής της κατάστασης που μπορεί να δημιουργηθεί στην καρδιά του ανθρώπου. Είναι αυτή του Καλού Σαμαρείτη, όπου ο ιερεύς και ο λευίτης «προσπερνούν» αδιάφοροι για τον ταλαιπωρημένο και πληγωμένο άνθρωπο από τους ληστές. ( Λκ. 10, 30-32 ) και στην παραβολή του κακού πλούσιου, ο οποίος χωμένος στα πλούτη του, δεν αντιλαμβάνεται την κατάσταση του φτωχού Λαζάρου που πεθαίνει από πείνα μπροστά στην πόρτα του.(Λκ. 16, 19 ). Και στις δύο περιπτώσεις ,συναντούμε το αντίθετο του «δίνω προσοχή στον άλλο», τον κοιτάζω, τον αγαπώ και τον συμπονώ. Τι είναι αυτό που εμποδίζει το βλέμμα ανθρωπιάς και αγάπης προς τον συνάνθρωπο; Συχνά είναι η συσσώρευση υλικών αγαθών και ο κορεσμός, όπως επίσης το γεγονός ότι πάνω απ’ όλα περνούν τα συμφέροντά μας και οι προσωπικές έγνοιες. Ποτέ, δεν πρέπει να είμαστε ανίκανοι στο να εξασκούμε φιλευσπλαχνία προς εκείνον που υποφέρει, ποτέ η καρδιά μας δεν πρέπει να κλείνεται στα δικά της συμφέροντα και προβλήματα, σε τέτοιο σημείο ώστε να κωφεύουμε στη κραυγή του φτωχού. Αντίθετα είναι η ταπείνωση της καρδιάς και η προσωπική πείρα του πόνου που μπορούν να αποβούν πηγή συμπόνιας και συμπάθειας: «Ο δίκαιος γνωρίζει τα παθήματα των αδυνάτων, ο κακός άνθρωπος αδυνατεί να τα συλλάβει» (Παρ.29, 7). Μ’ αυτό τον τρόπο κατανοούμε τον μακαρισμό «αυτών που θλίβονται» (Μτ.5,4) δηλαδή αυτών που μπορούν να βγουν από τα στενά πλαίσια του εαυτού τους και να συμμερίζονται τον πόνο των άλλων. Το να συναντήσουμε τον άλλο και να ανοίξουμε την καρδιά μας σ’ αυτό που χρειάζεται, αποβαίνει ευκαιρία σωτηρίας και μακαριότητας για μας.
«Δίνω προσοχή στον συνάνθρωπο», συμπεριλαμβάνει και τη μέριμνα για το πνευματικό του καλό. Επιθυμώ να υπενθυμίσω εδώ μια άποψη της χριστιανικής ζωής η οποία μου φαίνεται ότι έχει πέσει σε αδράνεια: Η αδελφική διόρθωση για την αιώνια σωτηρία.. Κατά γενικό κανόνα σήμερα είμαστε πολύ ευαίσθητοι στο θέμα φροντίδας και αγάπης για βελτίωση του φυσικού και υλικού αγαθού των άλλων, αλλά δεν γίνεται σχεδόν ή καθόλου λόγος για την πνευματική μας ευθύνη προς τους αδελφούς. Δεν είναι έτσι στους πρώτους αιώνες της Εκκλησίας ούτε στις ώριμες χριστιανικές κοινότητες στην πίστη, όπου μεριμνούν όχι μόνο για την υγεία του σώματος, αλλά και γι’αυτή της ψυχής με στόχο την αιώνια σωτηρία του άλλου. Στην Αγία Γραφή διαβάζουμε: « Διόρθωνε τον συνετό, θα σε αγαπήσει. Δίνε στο συνετό θα γίνει συνετότερος, δίδασκε τον δίκαιο θα γίνει δικαιότερος (παρ. 9,8 ).
Ο Χριστός ο ίδιος μας προτρέπει να ελέγχουμε τον αδελφό που αμαρτάνει (Ματ.18,15). Το ρήμα που χρησιμοποιείται για την αδελφική διόρθωση (ελέγχειν) είναι το ίδιο με αυτό που προσδιορίζει την προφητική αποστολή της καταγγελίας των χριστιανών προς μια γενιά που επιδίδεται στο κακό (Εφ. 5, 11). Η παράδοση της Εκκλησίας ανάμεσα στα έργα πνευματικής ευσπλαχνίας καταχωρίζει και αυτή «της επίπληξης των αμαρτωλών». Είναι σημαντικό να ξαναβρούμε αυτή τη διάσταση της χριστιανικής αγάπης. Δεν πρέπει να σωπαίνουμε μπροστά στο κακό. Σκέπτομαι εδώ τη στάση των χριστιανών που από σεβασμό προς τον άλλο και ανθρωπαρέσκεια ,προσαρμόζονται στη κοινή νοοτροπία αντί να καταστήσουν προσεκτικούς τους αδελφούς τους ως προς τους τρόπους σκέψης και πράξης οι οποίες αντιτίθενται στην αλήθεια και δεν ακολουθούν το δρόμο του καλού. Ωστόσο η χριστιανική παρατήρηση δεν πρέπει ποτέ να γίνεται με πνεύμα καταδίκης. Αυτή εμπνέεται πάντα από την αγάπη και την ευσπλαχνία και γίνεται με αληθινή φροντίδα για το καλό του άλλου. Ο Απόστολος Παύλος αναφέρει « Σε περίπτωση που κάποιος σφάλλει, εσείς οι πνευματικοί επανορθώσετέ τον με γλυκύ τρόπο, προσέχοντας τους εαυτούς σας, επειδή μπορεί και εσείς επίσης να πέσετε στον πειρασμό » (Γαλ. 6,1).
Στον κόσμο μας που χαρακτηρίζεται από ατομικισμό, είναι απαραίτητο να ξαναβρούμε την σπουδαιότητα της αδελφικής διόρθωσης, ώστε να πορευόμαστε μαζί προς την αγιοσύνη. Ακόμα και «ο δίκαιος πέφτει επτά φορές» (παρ. 24, 16),μας λέει η Γραφή και είμαστε όλοι αδύναμοι και ατελείς ( 1 Ιωαν. 1, 8). Είναι πολύ ωφέλιμο να βοηθούμε και να δεχόμαστε βοήθεια για να ρίχνουμε ένα βλέμμα αληθινό στον εαυτό μας ώστε να βελτιώσουμε τη δική μας ζωή και να πορευόμαστε με περισσότερη ευθύτητα στην οδό του Κυρίου. Έχουμε πάντα ανάγκη από ένα βλέμμα που αγαπά και διορθώνει ,που γνωρίζει και αναγνωρίζει, που διακρίνει και συγχωρεί (Λκ.22,61),όπως ο Θεός το έκανε και το κάνει με τον καθένα μας.
2. « Οι μεν στους δε» Το δώρο της αμοιβαιότητας».
Αυτή η φροντίδα των άλλων αντιτίθεται στη νοοτροπία που περιορίζει τη ζωή μόνο στη γήινη και όχι στην εσχατολογική της διάσταση, μ’ αυτό τον τρόπο δέχεται οποιαδήποτε ηθική εκλογή στο όνομα της ατομικής ελευθερίας. Μια κοινωνία σαν τη σημερινή μπορεί να κωφεύσει στο φυσικό πόνο καθώς και στις πνευματικές και ηθικές απαιτήσεις της ζωής. Δεν πρέπει να είναι έτσι μέσα στη χριστιανική κοινότητα! Ο Απόστολος Παύλος μας καλεί να αναζητούμε «ό,τι ευνοεί την ειρήνη και την αμοιβαία ενθάρρυνση στην αρετή» (Ρωμ. 14,19 ). Να είμαστε αρεστοί « στον πλησίον μας για το καλό με σκοπό την οικοδομή » (Ρωμ. 15,2) χωρίς να στοχεύουμε στο δικό μας συμφέρον « αλλά σ’ αυτό των πολλών, ώστε να σωθούν »( 1 Κορ. 10,33 ). Αυτή η αμοιβαία διόρθωση και προτροπή μέσα σε πνεύμα ταπεινοσύνης και αγάπης, πρέπει να βρίσκεται στη ζωή της χριστιανικής κοινότητας.
Οι μαθητές του Κυρίου, ενωμένοι στο Χριστό με την Ευχαριστία, ζούνε σε κοινωνία που συνδέει τους μεν με τους δε ως μέλη ενός σώματος. Αυτό θέλει να πει πως ο άλλος μου είναι ενωμένος με ιδιαίτερο τρόπο, η ζωή του, η σωτηρία του αφορούν τη ζωή μου και τη σωτηρία μου. Ερχόμαστε τώρα σ’ ένα πολύ σημαντικό στοιχείο της κοινωνίας. Η ύπαρξή μας είναι συνδεδεμένη με εκείνη των άλλων, στο καλό όπως και στο κακό. Η αμαρτία όπως και τα έργα αγάπης έχουν επίσης μια κοινωνική διάσταση. Στην Εκκλησία μυστικό σώμα του Χριστού, αυτή η αμοιβαιότητα επαληθεύεται. Η εκκλησιαστική κοινότητα δεν παύει να μετανοεί και να επικαλείται τη συγχώρεση των αμαρτιών των παιδιών της, αλλά συνεχώς χαίρεται και αγάλλεται για τις μαρτυρίες αρετής και αγάπης των πιστών της. « Είθε τα μέλη της να εκδηλώνουν αμοιβαία μέριμνα » (1 Κορ.12,25), αναφέρει ο άγιος Παύλος, για να είναι ένα σώμα. Η αγάπη προς τους αδελφούς, ριζώνει μέσα σ’ αυτό το κοινοτικό πλαίσιο, – καθώς και η ελεημοσύνη, η προσευχή και η νηστεία- χαρακτηριστικές πράξεις της Τεσσαρακοστής. Φροντίζοντας με τρόπο συγκεκριμένο τους πιο φτωχούς, ο χριστιανός εκφράζει τη συμμετοχή του στο μοναδικό σώμα που είναι η Εκκλησία.
Όταν δίνω προσοχή στους πιο φτωχούς μέσα στη αμοιβαιότητα, αναγνωρίζω το καλό που ο Κύριος τούς κάνει. Τον ευχαριστώ μαζί τους για τα θαυμάσια της χάρης που ο καλός και παντοδύναμος Θεός συνεχίζει να πραγματοποιεί στα παιδιά του. Όταν ένας χριστιανός διακρίνει στον άλλο την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος ,δεν μπορεί παρά να χαίρεται και να δοξάζει τον ουράνιο Πατέρα ( Μτ. 5, 16 ).
3. «Για να ενισχυόμαστε στην αγάπη και τα καλά έργα» ας βαδίζουμε μαζί προς την αγιότητα.
Αυτή η έκφραση της επιστολής προς Εβραίους (10,24) μας ωθεί να αναλογισθούμε το παγκόσμιο κάλεσμα στην αγιότητα, την συνεχή πορεία στην πνευματική ζωή και να επιθυμούμε τα πιο μεγάλα χαρίσματα, μια αγάπη πιο γνήσια και καρποφόρα (1 Κορ. 12,31-13,13). Η αμοιβαία προσοχή στον άλλο έχει σκοπό να μας ενθαρρύνει σε μια αποτελεσματική αγάπη, πάντα πιο μεγάλη, «όπως το φως της αυγής, του οποίου η λάμψη αυξάνεται ως το μεσημέρι» (παρ.4,18) αναμένοντας την ατέλειωτη ημέρα εν Θεώ. Ο καιρός που δίνεται στη διάρκεια της ζωής μας, είναι πολύτιμος για να ανακαλύψουμε και να εκτελέσουμε καλά έργα εν αγάπη Θεού. Μ’ αυτό τον τρόπο, η ίδια η Εκκλησία αυξάνεται για να φθάσει στην πληρότητα του Χριστού ( Εφ. 4, 13 ).
Σ’ αυτή την δυναμική προοπτική ανάπτυξης τοποθετείται η παραίνεσή μου ώστε να ενισχυθούμε αμοιβαίως και να φθάσουμε στην πληρότητα της αγάπης και των καλών έργων.
Δυστυχώς ο πειρασμός της απροθυμίας, της χλιαρότητας της ασφυξίας του Πνεύματος, της άρνησης να εκμεταλλευτούμε τα ταλέντα που μας δόθηκαν για το δικό μας καλό και εκείνο των άλλων ( Μτ.25, 25 ) υπάρχει. Όλοι έχουμε λάβει πνευματικά και υλικά αγαθά για την εκπλήρωση του Θεϊκού σχεδίου, για το καλό της Εκκλησίας και για την προσωπική σωτηρία.(Λκ.12,21β. 1Τιμ.6,18 ). Οι Πατέρες της Εκκλησίας υπενθυμίζουν ότι στη ζωή της πίστης όποιος δεν προοδεύει, οπισθοχωρεί.
Αγαπητοί, αδελφοί και αδελφές, ας δεχθούμε την πάντα επίκαιρη πρόσκληση να τείνουμε «στην υψηλή βαθμίδα της χριστιανικής ζωής» (Ιωάννης Παύλος Β΄ Novo millennio ineunte, 6/1/01, no 31). Αναγνωρίζοντας και κηρύττοντας την μακαριότητα και την αγιότητα μερικών χριστιανών με παραδειγματική ζωή, η Εκκλησία επιθυμεί να υποκινήσει την επιθυμία να μιμηθούμε τις αρετές τους. Ό Άγιος Παύλος προτρέπει: «να συναγωνίζεστε με αμοιβαία εκτίμηση» (Ρωμ. 12,10 ).
Σ’ ένα κόσμο που απαιτεί από τους χριστιανούς μια ανανεωμένη μαρτυρία αγάπης και πίστης στον Κύριο, όλοι αισθάνονται την επείγουσα ανάγκη να κάνουμε το παν για να συναγωνιζόμαστε στην αγάπη, στην υπηρεσία του άλλου και στα καλά έργα ( Εβρ.6 ,10). Αυτή η υπενθύμιση έχει ιδιαίτερη σημασία κατά τη διάρκεια της Τεσσαρακοστής ως προετοιμασία για το Πάσχα.
Ευχόμενος Αγία και Καρποφόρα Τεσσαρακοστή, σας εμπιστεύομαι στη μεσιτεία της Μακαρίας και Αειπαρθένου Μαρίας και ολόψυχα χορηγώ σε όλους σας την Αποστολική Ευλογία.
Βατικανό 3 Νοεμβρίου 2011
