ΜΗΝΥΜΑ ΤΗΣ Α.Α. ΤΟΥ ΠΑΠΑ ΒΕΝΕΔΙΚΤΟΥ ΙΣΤ΄
Για την Τεσσαρακοστή 2013
Η πίστη εν τη αγάπη δημιουργεί αγάπη.
«Αναγνωρίσαμε και πιστέψαμε ότι η αγάπη του Θεού
είναι σε εμάς» (A΄ Ιωα. 4,16)
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές,
Η τέλεση της Αγίας Τεσσαρακοστής στο πλαίσιο του έτους της πίστεως, μας προσφέρει μια πολύτιμη ευκαιρία να μελετήσουμε τη σχέση μεταξύ πίστης και αγάπης: τη σχέση μεταξύ πίστης στο Θεό, στο Θεό του Ιησού Χριστού, και αγάπης, καρπός της ενέργειας του Αγίου Πνεύματος, το οποίο μας οδηγεί σε πορεία αφοσίωσης στο Θεό και στους άλλους.
Η πίστη ως απάντηση στην αγάπη του Θεού
Στην πρώτη μου εγκύκλιο, παρουσίασα ήδη ορισμένα στοιχεία για να καταλάβουμε τη στενή σχέση ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο θεολογικές αρετές, την πίστη και την αγάπη. Ξεκινώντας από τη βαθειά διαπίστωση του αποστόλου Ιωάννη: «Αναγνωρίσαμε και πιστέψαμε ότι η αγάπη του Θεού είναι σε εμάς» (A΄ Ιωα. 4,16), υπενθύμιζα ότι πρωταρχικό γεγονός στη ζωή του Χριστιανού δεν είναι μια ηθική απόφαση ή μια μεγάλη ιδέα αλλά το γεγονός της συνάντησης με ένα Πρόσωπο που ανοίγει τη ζωή σε νέους ορίζοντες και της δίνει οριστική κατεύθυνση… Ο Θεός μάς αγάπησε πρώτος (Α΄ Ιωά.4,10) και έτσι η αγάπη μας δεν είναι μόνο μια εντολή αλλά απάντηση στο δώρο της αγάπης του Θεού που έρχεται σε συνάντησή μας (Deus Caritas est αρ. 1). H πίστη είναι προσωπική προσκόλληση, η οποία περικλείει όλες τις ικανότητές μας στην αποκάλυψη της ανιδιοτελούς και φλογερής αγάπης που έχει ο Θεός για μας και εκδηλώνεται στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού. Η πίστη είναι η συνάντηση με το Θεό Αγάπη που δεσμεύει όχι μόνο την καρδιά, αλλά συγχρόνως και το νου. «Η αναγνώριση του ζωντανού Θεού είναι οδός προς την αγάπη, και το ναι της θέλησής μας στο δικό του θέλημα ενώνει διάνοια, θέληση και συναίσθημα στην ολοκληρωμένη πράξη αγάπης. Αυτή η διαδικασία βρίσκεται συνεχώς εν κινήσει, η αγάπη δεν είναι ποτέ ολοκληρωμένη και τελειοποιημένη» (Deus Caritas est αρ. 17). Επομένως για όλους τους χριστιανούς και ιδιαίτερα γι’ αυτούς που δεσμεύονται στην υπηρεσία της αγαθοεργίας, η πίστη είναι απαραίτητη, «η συνάντηση με το Θεό εν Χριστώ, παράγει σ’ αυτούς την αγάπη και ανοίγει το πνεύμα τους προς τον συνάνθρωπο, με τέτοιο τρόπο ώστε η αγάπη προς τον πλησίον να μην τους επιβάλλεται απ’ έξω, αλλά να είναι αποτέλεσμα της πίστης τους. Αυτή η πίστη εκφράζεται με την αγάπη» (Deus Caritas est, αρ. 31β). Ο χριστιανός είναι ένα άτομο που διακατέχεται από την αγάπη του Χριστού και ως εκ τούτου κινούμενος από αυτή την αγάπη, «caritas Christi urget nos» (Η αγάπη του Χριστού μας διακατέχει) (Β΄ Κορ. 5, 14) είναι συνειδητά και με συγκεκριμένο τρόπο ανοιχτός προς τον πλησίον. Αυτή η στάση προέρχεται από την πεποίθηση ότι ο Κύριος μας αγαπά, μας συγχωρεί, μας υπηρετεί και ακόμη σκύβει για να πλύνει τα πόδια των αποστόλων, προσφέρεται ο ίδιος επάνω στο σταυρό για να ελκύσει την ανθρωπότητα μέσα στην αγάπη του Θεού.
«Η πίστη μάς δείχνει τον Θεό που έδωσε τον Υιό του για μας και γεννά σε μας την νικηφόρα βεβαιότητα ότι είναι πράγματι αληθινή η επιβεβαίωση ότι ο Θεός είναι Αγάπη… Η πίστη που συνειδητοποιεί ότι η αγάπη του Θεού αποκαλύφθηκε στην λογχισμένη καρδιά του Ιησού επάνω στο σταυρό, δημιουργεί με τη σειρά της αγάπη. Είναι το φως -στη πραγματικότητα το μοναδικό- που φωτίζει διαρκώς, εκ νέου, έναν κόσμο μέσα στο σκοτάδι και μας δίνει το κουράγιο να ζούμε και να δρούμε» (Deus caritas est, αρ.39). Όλα αυτά μας βοηθούν να αντιληφθούμε ότι το πρωταρχικό κίνητρο που διακρίνει τους χριστιανούς είναι ακριβώς «η αγάπη η οποία βασίζεται στη πίστη και διαμορφώνεται από αυτήν» (αρ.7).
H αγάπη ως ζωή εν τη πίστει
Όλη η χριστιανική ζωή είναι μια απάντηση στην αγάπη του Θεού. Η πρώτη απάντηση είναι η πίστη ως υποδοχή, γεμάτη θαυμασμό και ευγνωμοσύνη, προς την θεϊκή και ανήκουστη πρωτοβουλία του Θεού, αυτή μας προηγείται και μας προκαλεί. Το «ναι» της απάντησης δηλώνει την αρχή μιας φωτεινής ιστορίας φιλίας με τον Κύριο, αυτή γεμίζει και δίνει πλήρες νόημα σε όλη μας την ύπαρξη. Αλλά ο Θεός δεν αρκείται στο να αποδεχόμαστε την δωρεά της αγάπης του. Δεν περιορίζεται στο να μας αγαπά, θέλει συνάμα να μας ελκύσει σ’ αυτόν, να μας μεταμορφώσει ριζικά σε τέτοιο σημείο που να μπορούμε να πούμε με τον Άγιο Παύλο: «δεν ζω πια εγώ αλλά είναι ο Χριστός που ζει σε μένα» (Γαλ. 2, 20). Όταν αφήνουμε θέση στην αγάπη του Θεού, γινόμαστε όμοιοι με αυτόν, συμμετέχουμε στην ίδια την αγάπη του. Ανοιγόμαστε στην αγάπη του Θεού σημαίνει ότι τον αφήνουμε να ζήσει σ΄ εμάς, να μας οδηγήσει να αγαπάμε μαζί του και σ’ αυτόν και όπως αυτός, τότε μόνο η πίστη μας ενεργεί αληθινά από αγάπη (Γαλ. 5,6) και Εκείνος κατοικεί σ’ εμάς (Α΄ Ιωαν. 4, 12).
Η πίστη συνίσταται στο να γνωρίζεις την αλήθεια και να προσκολλάσαι σ’ αυτήν (Εφ, 4,15). Η πίστη μάς εισάγει σε φιλία με τον Κύριο. Με την αγάπη ζούμε και καλλιεργούμε αυτή τη φιλία (Ιωάν. 15, 14…). Η πίστη μάς καθιστά ικανούς να αποδεχθούμε την εντολή του Κυρίου και Διδασκάλου. Η αγάπη μάς δίνει τη χαρά να την βιώσουμε (Ιωάν. 13, 13-17). Μέσο της πίστης γινόμαστε παιδιά της υιοθεσίας του Θεού (Ιωάν. 1, 12). Η αγάπη μάς κάνει να παραμένουμε με συγκεκριμένο τρόπο υιοθετημένα παιδιά του Θεού και να φέρουμε τους καρπούς του Αγίου Πνεύματος (Γαλ. 5, 22). Η πίστη μάς κάνει ικανούς να αναγνωρίζουμε τα δώρα που ο πανάγαθος και γενναιόδωρος Θεός μας εμπιστεύεται. Η αγάπη συντελεί στην καρποφορία τους (Μτ. 25, 14-30).
Ο αδιάσπαστος σύνδεσμος αγάπης και πίστης
Με όσα αναφέραμε, φαίνεται ξεκάθαρα, ότι ποτέ δεν μπορούμε να χωρίσουμε ή να αντιπαραθέσουμε την πίστη και την αγάπη. Αυτές οι δύο θεολογικές αρετές είναι στενά συνδεδεμένες, και είναι λάθος να βλέπουμε σ’ αυτές αντίθεση ή να προτιμούμε την μία από την άλλη. Πράγματι, είναι πολύ περιοριστική η στάση εκείνου που υπερτιμά ως απόλυτο τον χαρακτήρα της πίστης, σε τέτοιο σημείο που να θεωρεί υποδεέστερα τα συγκεκριμένα έργα αγάπης και να τα υποβιβάζει σε μια απλή ανθρώπινη πράξη. Καθώς επίσης περιοριστική είναι και η στάση όποιου υποστηρίζει την υπεροχή της αγαθοεργίας σκεπτόμενος ότι τα έργα αντικαθιστούν την πίστη. Για μια υγιή πνευματική ζωή, είναι απαραίτητο να αποφεύγεται ο απόλυτος φιντεϊσμός καθώς και ο ξέφρενος ηθικοπλαστικός ακτιβισμός.
Η χριστιανική ύπαρξη συνίσταται σε μια συνεχή ανάβαση του όρους προς συνάντηση του Θεού και στη συνέχεια φέρνοντας την αγάπη και τη δύναμη που αντλήσαμε, να κατεβούμε για να βοηθήσουμε τους αδελφούς και αδελφές μας με την ίδια αγάπη του Θεού. Στην Αγία Γραφή βλέπουμε ότι ο ζήλος που πηγάζει από τη πίστη για την αγγελία του Ευαγγελίου είναι στενά συνδεδεμένος με την διακονία αγάπης προς τους φτωχούς (Πραξ 6, 1-4).
Μέσα στην Εκκλησία, ενόραση και πράξη, που συμβολίζονται κατά κάποιον τρόπο με τις δύο αδελφές Μαρία και Μάρθα τις οποίες συναντάμε στο Ευαγγέλιο, πρέπει να συνυπάρχουν για να είναι ολοκληρωμένες (Λκ. 10, 38-42). Η προτεραιότητα πηγαίνει πάντα στη σχέση με το Θεό και η αληθινή ευαγγελική μοιρασιά οφείλει να έχει τις ρίζες της στην πίστη (Κατήχηση στη γενική ακρόαση στις 25/4/2012). Μερικές φορές, τείνουμε να περιορίσουμε τον όρο «αγάπη» στην αλληλεγγύη ή στην απλή ανθρωπιστική βοήθεια. Είναι σημαντικό να υπενθυμίσουμε ότι το μεγαλύτερο έργο αγάπης είναι σίγουρα ο ευαγγελισμός, δηλαδή η «υπηρεσία του Λόγου». Δεν υπάρχει πιο ωφέλιμη πράξη αγάπης προς τον πλησίον από το να μοιράζεσαι μαζί του τον Λόγο του Θεού, να συμμετάσχει στη Καλή Αγγελία του Ευαγγελίου, να τον εισάγεις σε μια σχέση με τον Θεό. Ο ευαγγελισμός είναι η ύψιστη και πιο ολοκληρωμένη προαγωγή του ανθρώπου, όπως το αναφέρει και ο Δούλος του Θεού, ο Πάπας Παύλος 6ος στην Εγκύκλιο Populorum Progressio: «η πρώτη και σημαντικότερη προϋπόθεση ανάπτυξης είναι η αγγελία του Χριστού» (αρ..16). «Είναι η πρωταρχική αλήθεια της αγάπης του Θεού για εμάς, την οποία βιώνουμε και αναγγέλλουμε, που μας ανοίγει την ύπαρξη στην αγάπη και καθιστά δυνατή την ολοκληρωμένη ανάπτυξη της ανθρωπότητας και του κάθε ανθρώπου» (Εγκ. Caritas in veritate, αρ., 8).
Τελικά, όλα προέρχονται από την Αγάπη και τείνουν προς την Αγάπη.
Η αγάπη του Θεού μάς μεταφέρεται δωρεά μέσω της Αγγελίας του Ευαγγελίου. Εάν την δεχθούμε με πίστη, λαβαίνουμε την πρώτη και απαραίτητη επαφή με το Θείο, η οποία μας κάνει ικανούς να «αγαπήσουμε την Αγάπη», ώστε να μένουμε και να αναπτυχθούμε σ’ αυτή την Αγάπη και με χαρά να την μεταφέρουμε στους άλλους.
Σχέση πίστης και έργα αγαθοεργίας
Μια έκφραση του αποστόλου Παύλου προς τους Εφεσίους συνοψίζει ίσως με τον καλύτερο τρόπο την αμοιβαιότητά τους. «Διότι κατά χάρη σωθήκατε δια της πίστεως και τούτο δεν είναι από εσάς, αλλά δωρεά του Θεού, όχι από τα έργα, για να μη καυχηθεί κανείς. Ο Θεός μάς έπλασε μέσο του Ιησού Χριστού, για να εκτελούμε έργα αγαθά, τα οποία προετοίμασε ο Θεός για μας» (2΄8-10). Εδώ γίνεται αντιληπτό, ότι κάθε πρωτοβουλία σωτηρίας προέρχεται από το Θεό, από τη Χάρη του, από τη συγχώρεση που δεχόμαστε μέσο της πίστεως. Ωστόσο η πρωτοβουλία δεν περιορίζει καθόλου την ελευθερία και υπευθυνότητά μας, αλλά τις καθιστά αυθεντικές και τις κατευθύνει προς την άσκηση της αγαθοεργίας. Η φιλανθρωπία δεν είναι καρπός της ανθρώπινης προσπάθειας από την οποία αντλούμε δόξα, αλλά πηγάζει από την ίδια την πίστη μας, ξεπηδά από τη Χάρη που ο Θεός προσφέρει άφθονα. Μια πίστη χωρίς έργα είναι σαν ένα δένδρο χωρίς καρπούς. Οι δύο αρετές, Πίστη και Αγάπη, αλληλοεξαρτώνται.
Η Αγία Τεσσαρακοστή μας καλεί μέσα από τις παραδοσιακές προτροπές να ενισχύσουμε την πίστη μας με ένα πιο προσεκτικό και μεθοδικό άκουσμα του Λόγου του Θεού και με τη συμμετοχή μας στα μυστήρια. Συγχρόνως να επιδοθούμε σε έργα αγάπης, να αγαπήσουμε το Θεό και τον πλησίον με συγκεκριμένους τρόπους νηστείας, μετάνοιας και ελεημοσύνης.
Προτεραιότητα της πίστης, πρωτείο της αγάπης.
Όπως κάθε δώρο του Θεού, η πίστη και η αγάπη μάς παραπέμπουν στην αποστολή του μοναδικού και ίδιου Αγίου Πνεύματος (Α΄ Κορ. 13) σ’ αυτό το Πνεύμα που φωνάζει σε μας «Αββά! Πατέρα!» (Γαλ.4,6) και μας καλεί να πούμε «ο Ιησούς είναι Κύριος» (Α΄ Κορ. 12,3) και «Μαραναθά!» (Α΄ Κορ.16,22. Απ. 22,20) Έλα Κύριε Ιησού. Η πίστη δώρο και απάντηση, μας δίνει τη δυνατότητα να γνωρίσουμε την αλήθεια του Χριστού, ως ενσαρκωμένη και σταυρωμένη Αγάπη, πλήρη και τέλεια προσκόλληση στο θέλημα του Πατέρα, απέραντη θεία ευσπλαχνία προς τον πλησίον. Η πίστη ριζώνει στην καρδιά και στο πνεύμα την σταθερή πεποίθηση ότι αυτή η Αγάπη είναι ακριβώς η μοναδική πραγματικότητα νικήτρια του κακού και του θανάτου. Η πίστη μάς καλεί να κοιτάξουμε το μέλλον με την αρετή της ελπίδας, προσμένοντας με εμπιστοσύνη ότι η νίκη της αγάπης του Χριστού θα φθάσει στην πληρότητά της. Η αγάπη μάς εισάγει στην αγάπη του Θεού που αποκαλύφθηκε εν Χριστώ, μας ενώνει με πιο προσωπικό και υπαρξιακό τρόπο στην ολοκληρωτική και χωρίς όρια προσφορά του Ιησού στον Πατέρα και στα αδέλφια μας. Το Άγιο Πνεύμα με την εμφύσηση της αγάπης μάς καθιστά κοινωνούς στην υική προσφορά του Ιησού προς τον Πατέρα και την αδελφική προσφορά προς κάθε άνθρωπο (Ρωμ.5,5). Η υπάρχουσα σχέση ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο αρετές είναι όμοια μ’ εκείνη τη σχέση ανάμεσα στα δύο βασικά μυστήρια της Εκκλησίας: το Βάπτισμα και την Ευχαριστία. To Βάπτισμα (μυστήριο πίστεως) προηγείται της Ευχαριστίας (μυστήριο αγάπης), αλλά τείνει προς αυτή που είναι η πληρότητα της χριστιανικής πορείας. Κατ’ αναλογία η πίστη προηγείται της αγάπης και είναι αυθεντική μόνο όταν στεφανώνεται απ’ αυτή. Όλα ξεκινούν από την ταπεινή υποδοχή της πίστης, να ξέρεις ότι ο Θεός σε αγαπά, ωστόσο πρέπει να φθάσεις στην αλήθεια της αγάπης, «να ξέρεις να αγαπάς το Θεό και τον πλησίον». Η αγάπη παραμένει για πάντα η εκπλήρωση όλων των αρετών (Α΄ Κορ. 13,13).
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, στην περίοδο της Αγίας Τεσσαρακοστής, περίοδο όπου προετοιμαζόμαστε για να τελέσουμε το γεγονός της Σταυρώσεως και της Αναστάσεως του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, με το οποίο η Αγάπη του Θεού λύτρωσε τον κόσμο και φώτισε την ιστορία, εύχομαι σε όλους σας να ζήσετε αυτόν τον πολύτιμο καιρό, ανανεώνοντας την πίστη στον Ιησού Χριστό, ώστε μαζί του να πορευθείτε με αγάπη προς τον Πατέρα και προς κάθε αδελφό και αδελφή που συναντάμε στη ζωή μας.
Προς το σκοπό αυτό υψώνω την προσευχή μου στο Θεό, επικαλούμενος επάνω στον καθένα σας και σε κάθε κοινότητα την Ευλογία του Κυρίου.
Βατικανό 15 Οκτωβρίου 2012
Βενέδικτος ΙΣΤ'
