Στη χώρα μας πλέον, εκτός από το χριστουγεννιάτικο δένδρο που στολίζουμε στα σπίτια μας, στήνεται τα τελευταία χρόνια όλο και πιο συχνά σε δημόσιους χώρους, η λεγόμενη «φάτνη», δηλαδή η αναπαράσταση της γέννησης του Ιησού στη Βηθλεέμ. Σίγουρα στη χώρα μας η καθιέρωση του στολισμού της φάτνης συνάντησε κάποιες δυσκολίες, καθώς ήταν -βλέπετε- ένα ξενόφερτο έθιμο… Αλλά πλέον, σε ορισμένους Δήμους, η φάτνη «διακοσμείται» ακόμα και με ζωντανά ζώα!
Προσωπικά, μία από τις πιο όμορφες αναμνήσεις της παιδικής μου ηλικίας στην Κέρκυρα, είναι η μαγευτική ατμόσφαιρα που αναδυόταν από την αναπαράσταση της γέννησης του Ιησού, όπως την ετοίμαζαν, οι Φραγκισκανές Μοναχές της Μάλτας, που ακόμα και σήμερα την ετοιμάζουν, έχοντας καταστεί αναπόσπαστο στοιχείο των κερκυραϊκών Χριστουγέννων.
Φέτος η φάτνη έχει έναν επιπλέον μεγάλο λόγο να βρίσκεται στην επικαιρότητα: συμπληρώνονται 800 χρόνια από την πρώτη της εμφάνιση και ο «εφευρέτης» της είναι ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης, ο Φτωχούλης του Θεού.
Γι’ αυτήν την επέτειο, σε όλον τον κόσμο, γίνονται εκθέσεις με τις ωραιότερες καλλιτεχνικές φάτνες. Μόνο στο Βατικανό, ήδη από πέρυσι έχουν τοποθετηθεί 100 καλλιτεχνικές φάτνες που τα περασμένα Χριστούγεννα, επισκέφθηκαν περισσότεροι από 200.000 άνθρωποι.
Ο Δανός συγγραφέας J. Joergensen, αναφέρει στο έργο του: «Ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης», την μαρτυρία των πρώτων βιογράφων του Φτωχούλη του Θεού, σχετικά με την πρώτη αναπαράσταση της φάτνης. Το βιβλίο αυτό μετέφρασε ο Ν. Καζαντζάκης με την γνωστή και αμίμητη γλώσσα του. Από αυτό το έργο διαβάζουμε:
«Στα 1223 ήταν γραμμένο να γιορτάσει ο Φραγκίσκος τα Χριστούγεννα κατά τρόπο πρωτάκουστο στον κόσμο. Είχε ένα φίλο και ευεργέτη τον σιορ Γιάννη Βελλίτα, που του είχε χαρίσει ένα δεντροφυτεμένο βράχο στο Γκρέτσιο (Rieti, Τοσκάνη) για να εγκατασταθεί εκεί με τους αδελφούς του. Ο Φραγκίσκος λοιπόν κάλεσε τον άνθρωπο αυτόν και του λέει: “Επιθυμώ να γιορτάσω μαζί σου την άγια νύχτα των Χριστουγέννων κι άκουσε τι ιδέα ήρθε στο νου μου. Στο δάσος κοντά στο ερημητήριο μας θα βρεις μία σπηλιά μέσα στα βράχια εκεί θα βάλεις μία φάτνη γεμάτη άχυρα. Και πρέπει ακόμα να βάλεις εκεί ένα βόδι και ένα γαϊδούρι απαράλλαχτα όπως στην Βηθλεέμ, γιατί θα ήθελα μία φορά τουλάχιστον να γιορτάσω καθώς πρέπει τον ερχομό στη γη του Θεού και να δω με τα μάτια μου πόσο θέλησε να είναι φτωχός όταν γεννήθηκε για την αγάπη των αδελφών”».
«Ο κυρ Γιάννης τα ετοίμασε όλα σύμφωνα με την επιθυμία του Αγίου Φραγκίσκου και την άγια νύχτα κοντά στα μεσάνυχτα οι αδελφοί έφτασαν και όλοι οι κάτοικοι της περιοχής έτρεξαν για να βρεθούν στη γιορτή των Χριστουγέννων. Όλοι κρατούσαν αναμμένα δαδιά και γύρω από τη σπηλιά στέκονταν οι αδελφοί με τα κεριά τους και έτσι φωτίζονταν όλο το δάσος σαν να’ ταν μέρα, κάτω από το σκοτεινό θολό που σχημάτιζαν τα έλατα· η λειτουργία έγινε πάνω από τη φάτνη που χρησίμευε για άγια τράπεζα και να, έξαφνα ο κυρ Γιάννης νόμισε πως είδε ολοφάνερο ένα αληθινό βρέφος ξαπλωμένο στη φάτνη μα σαν αποκοιμισμένο ή νεκρό! Και ο αδελφός Φραγκίσκος ζύγωσε το βρέφος το πήρε τρυφερά στην αγκαλιά και το βρέφος ξύπνησε, χαμογέλασε, στον αδελφό Φραγκίσκο και με τα χεράκια του χάδεψε τα γενειασμένα μάγουλά του και την άκρη του χοντρού του ράσου!».
«Μετά το Ευαγγέλιο ο Φραγκίσκος μίλησε για το βρέφος Ιησού με λόγια που έσταζαν μέλι. Μιλάει για το φτωχό βασιλέα που καταδέχτηκε να γεννηθεί τη νύχτα εκείνη, για τον Κύριο τον Ιησού στην πόλη του Δαβίδ και κάθε που τυχαίνει να προφέρει το όνομα του Ιησού καίγεται όλος από τη φλόγα της καρδιάς του και αντί να πει Ιησούς, λέει το βρέφος της Βηθλεέμ και η Αγία τελετή τελείωσε πολύ αργά και όλοι γύρισαν στα σπίτια τους με την καρδιά γεμάτη χαρά».
Την 1η Δεκεμβρίου 2019, από τον ίδιο τόπο που ο Άγιος Φραγκίσκος είχε πραγματοποιήσει την πρώτη φάτνη, το Greccio, ο Πάπας Φραγκίσκος εξέδωσε μια Αποστολική Επιστολή («Αξιοθαύμαστο Σημείο») «Πάνω στη σημασία και την αξία της φάτνης». Πολλοί από εσάς γνωρίζουν ήδη αυτό το ντοκουμέντο καθώς έχει επανειλημμένως δημοσιευθεί και μεταφραστεί στα ελληνικά. Με την ευκαιρία όμως των 800 χρόνων της φάτνης του Αγίου Φραγκίσκου, ας θυμηθούμε ένα απόσπασμα αυτής της Επιστολής:
«Το αξιοθαύμαστο σημείο της φάτνης, τόσο αγαπητό στους χριστιανούς, προκαλεί πάντα έκπληξη και θαυμασμό. Αναπαριστώντας το γεγονός της γέννησης του Ιησού, συνίσταται στην αναγγελία του μυστηρίου της Ενσάρκωσης του Υιού του Θεού με απλότητα και χαρά. Η φάτνη, στην πραγματικότητα, είναι σαν ένα ζωντανό Ευαγγέλιο, το οποίο γεννιέται από τις σελίδες της Αγίας Γραφής».
«Ο Άγιος Φραγκίσκος, με την απλότητα αυτού του σημείου, πραγματοποίησε ένα μεγάλο έργο ευαγγελισμού. Η διδασκαλία του διείσδυσε στην καρδιά των χριστιανών και παραμένει μέχρι τις μέρες μας ένας γνήσιος τρόπος αναπαραγωγής της ομορφιάς της πίστης μας με απλότητα…»
«Καθώς ατενίζουμε το σκηνικό των Χριστουγέννων, καλούμαστε να ξεκινήσουμε μια πνευματική πορεία, που ελκύεται από την ταπεινότητα Εκείνου ο οποίος έγινε άνθρωπος για να συναντήσει κάθε άνθρωπο. Και ανακαλύπτουμε ότι μας αγαπά μέχρι το σημείο να ενωθεί μαζί μας, ώστε να μπορέσουμε να ενωθούμε κι εμείς μαζί Του».
«Η κατασκευή της φάτνης στα σπίτια μας, μάς βοηθά να ξαναζήσουμε την ιστορία που βιώθηκε στη Βηθλεέμ. Φυσικά, τα Ευαγγέλια παραμένουν πάντοτε η πηγή που μας επιτρέπει να γνωρίσουμε και να μελετήσουμε αυτό το Γεγονός. Ωστόσο, η αναπαράστασή του στη φάτνη μάς βοηθάει να φανταστούμε τη σκηνή, διεγείρει αισθήματα τρυφερότητας και μας καλεί να νιώσουμε ότι κι’ εμείς εμπλεκόμαστε στην ιστορία της σωτηρίας, να αισθανθούμε σύγχρονοι του γεγονότος που είναι ζωντανό και επίκαιρο στα πιο ποικίλα ιστορικά και πολιτιστικά πλαίσια».
Ναι, η φάτνη εξακολουθεί να συγκινεί και σήμερα. Μπροστά στη φάτνη ανακαλύπτει κανείς τον εαυτό του, ανακαλύπτει την καλοσύνη του Θεού που αγαπά για να μας μάθει να αγαπάμε. Το μήνυμα που βγαίνει από τη φάτνη είναι μια πρόκληση: γυρίστε πίσω στον εαυτό σας, ανακαλύψτε ξανά αυτό που είναι απαραίτητο για τη ζωή.
+ Ιωάννης Σπιτέρης
